LANDEN. EN VOLKENKUNDE-
MENG ELINGEN.
A LOS MEEHE S C Hi ED AM S C HE C OtfRANTV
- B B. O K S T U K K E W
i i-". J; -/ v.7
1 ovb&
IV O O R D A M E R. I K A.
De bewoonert dcr Vereenigde Noordamerikaanfche
ftateo klagen met regc,. dat de meeste befehrijvingen
van hun land de vrucht van een zeer kort verblijf bij
hen zijD en gelooven, dat men hen billijker zou
beoordcelenwanneer men hen beter kende. Den
nieuwftea befchrijvèf hunner fttitü, Janfon, kunnen'.
Bij dit niet verwaten; Hij woonde. 14 jaren'ónder .hen",
en zijn wérk (The Jlraagtr lit America London] 1807.
4. mét platen twee guinjesj fchiji.it tamelijk onpartij
dig g'fchreven- te zijn Het bevat eens menigte gc-
Soöfwsardigenieuwe en belangrijke berigten omtrent
dit magtig «ntfaHcendTand, De indruk, welken hét
boek op dén'lezer maakt, ia voor de Amerikanen niet
gunftig De héér Jaofon bevestigt al dat gene bon-'
derdvotfèigwat irederc Ehgeiïchen, gelijk ook Duit-,
fehers eu Franfchen, van de Noordamerikao.ertzeggen,
en bij' doet fehict alle bezwaren van on verwerpelijke:
bewijzen vergezeld gaau. Onazngëzicn- zijn lang ver
blijf gelukte het hém nooit', met «ener. Amerikaan
«ese echte vriendfehap te knoopen; waartegen hij van
de aldsar gevestigde Dui'jchers (die hij- in het algemeen
Zeer prijst) en Franfchen talrijke blijken van beleefd
heid ontving idleindien hij gewild hadeenen vas
ten grond tot vrTendfchappen zouden gelegd hebbonV
De bewoners van Nuordumcrika pogehen tot walgens
toe op hunne gelijkheid en vrijheid ,1 offehoon' deze
.uitdrukkingen nergens meer misbruikt .worden; Ner
gens behandelt men de Neger» wreeder. - Onze
Sezeri ontvangen hier eenige der beiangrijkfte aanmer
Jtingen uit Janfons werk.
Amerikavooral na dat het l.ouifiana gekocht hceft>
Ï8v zoo .groot<dat er verfclieidene eeuwen zullen noodig
2ijheer het.geheel beboawd wordt. /Zonder Louii
liana inede rekénèn, gelooft de fchrijver dat de Ame-
•fikaanfehe ftaten thans <S,33T,ftcö z elen bevatten. Alen
heeft in Amerika berekend-, dat, om de gezamenlijke
werecigdê Raten, benevens Locifiana en de Florida's,
te bevolken,' er driehonderd eö twintig miljoenen men
'fchen zouden noodig zijn. Wanneer reen het Rrijdige
belang' der'nooraeiijkc en zuidelijke Raten befchouwt
dan is het té verwonderendat de bondgenootfehappe-'
3ijke ftaaisgèfteldbeid zich zoo lang Raandé gehouden
en over de twistende parjijèn-gezegepraald heeft. lii-
■tusfch'en gelooven wel onderrigte maiincn, dat het
hon dge nootfehap niét lang meer beftaan,.en dat de
«erfte prcijdentenfcéus dé-Raten fchsrden; en N:ew»jork
of Pcr.fiIvanie tot de gïensfcheiding:tusrciiea henni=Jccr,
Bal De hoofdelijke Raten zijn vasté foederalisten
volger.» Washington's fielfel 'doch de bewoners der
-zuidelijke (laten hevige demofcratcnen hebben dén
jnbnd altoos vol van vrijheidterwijl zij de ergfte fla-
wuij ftaaadé huuden; -
Wanneer men de géngraphifche breedte der Raten Van
Vieuwi Engeland i» aanmerking, neemt, dan kan men
de uiterften van hitte cn koude aldaar naauwelijks be
grijpen; de"ware oorzaak daarvan is zelfs den Ameru
kanen onverklaarbaar., fn heet .weder"1! gevoelt men
èenige Jagen na elkander geen luchtje; en .in de nach
ter. wordt rach door vliegen-eh muggen-gekweld,- wier
plaag nog door fprinkhanënkikvoTfchen enz. ver
jneerderd wordt, Op vele onverdragelijke'heetc dagen
volgt veelligt een vreesfelijk ónwedèrhet ,wclk gé;
jieele korenvelden verwoest en de aarde overA.roomt
Dan' breekt de hitte weder duübeld zoo hevig uit als -fp
voren, en veroorzaakt hecté en koude koortfea, en
Tobde lóopen, die fcdertecnige j?ren in Amerika- eéne
ontzettende verwoesting aaugeiigt, hebben, Jionneite
ken zijn in heet weder iets gewpeifs, ,,,Daar'êj)tegen
is de Winter'even zoo koud. Het water bcvriest.dan
een paar élleti van een groot viiur inrtienminuten en
op de ftraat in fwee minuten, ïh 'Arhénka're^entjpet
tweemaal zoo veelals in dezelfde breedte van EUrppi,
hoewel het aardrijk op fommigé plaatfen dikwijls'.dóo'r
de droogte lijdt. Intasfchea' zijn de jaargé'tijd'en veV-
andcrlijkcr geworden, naar mate Noofdamcvik» béter
bebouwd werd Dé lente en herfst zijn in Nóordami-
lika ten uiterRe nangénaam,/en dé;November beHpoét
tot,'de-fchooülte maanden van het jaar.
Het is nu volkomen uitgemaakt dat de zee Superior
Jiet grooifte ligchaam van zoet,water op de aarde ia.
"Volgens de' Franfche kaarten heeft iy 15GO Engclfchc
mijlen in den omvang; dóch- Carver een der geloof
waardigfle fehrijvers in Amerika, gelooft, dat, wan
neer mén. de uiterfte uitgebreidheid van elke'baai der
- «elve berekende zij over dé ,1600 inijlen-in den om
trek zou bedragen. Het water is rein én helder eii
fehijnt door d« geheelé zee op pen ontzaggeiyk rots-
>ed te liggen.jMcn heeft het water fcheikundig on
derziocht en bevi ndendat hét even zoo vrij van zout
is,alseeue beek; en'offcheoitde óppervlakte, gédü-
xende dé Zomerhittedoor dè zon; vérwatmd wordt,
zoo blijkt het toch', dat, wanneer mén 'eene flesch
eene vaam diep naar beneden laat zakkennet cpgé-
irokken water even zoo koudals ijsis.- Deze visihrijkc
zeé heeft inzonderheid vcléiforellenwelke' fomwijlen'
50 pond wégen. Zij wordt éven als de wereldzee,
door ftermen bewogen en-op; vele plaatfen lca'n aten
gcenen gtond «p dezelve yiudeo; Hare èhtzaggcliike
watctmenigte heeft Rechts cénén inohd bij St.-Marij
doch waar, gelijkdmen vermoedt, geert.tiende gedeelte
door kan. Waar het overige blijf:, weet men nog'
viicu Er vallen hedendig veertig rivieren ja dezelvc,
(waarvan fommigc bijna zoo groot ajjnals ie engte
yan St. Marij
De vrouwen hebben op verre ni 'e beminnenswaar
dige bcfcheideuheid der Europefcbe niet, doch'hare
deugd cn. kuischheid 'lijdt geenszins daaronder.
Tc Edeoton ,in Noord-Karolina veracht men alle
godsdienstoefeningen zoo zeer, dat de fchp.one bisfohop-
prlijlec kerkwelke de eenigc in de Rad is geheel
in'verval geradkt. In vele oorden der'zuidelijke Raten
verwaarloost i meh niet-Rechts de godsdienftigc, maar
ook dikwijls de zedelijke pligten,-- Het, kerkhof te
Edctitoo Raaf voof de wilde dicrénopén die daar rond
zwerven; en wanneer het vee daar geweid heeft, en
de zwijnen daar 'gewoeld hcbben, dan begeven zij zich
m de verwaarloosde kerk ter rust. Daar dé inwoners
hunnéh predikant vcrdrcvcp hebben, zoo wordt de
trojiwplegtigheid door cenen:.yfedcrcgter vérrigtdie
't- zich ecTst wel laat .fmakeqvoor dat hij (meestal
half befchonkcti) 's avonds fnel «ver eenpaar'regels
heen - viiegt; -die vooih -cen gehéél- leven zullén ver-;
pligieh. Men denkt noch aan döop noch aan Christé-
igkcbegrafcnisplcgtigheiea.
(Het vervtlg hierna.)
DE TtJiN TIVOLE
Ti'vóliaeze'cerfte landelijke .verzamelplaitt der
luchtfcheppcnde-Par./enaars na den val van het Sail3-
culottismus dit geliefkoosde verblijf der toenmalige
Mérveilleufen en Incroijablcs, deze bekoorlijke tuin,
die door zijne allcngskess"eptvedende mededingersida-
lieElijfee, Bourbon» Pavillbn d'Hanovre," Frascati,
Paphos, of hoejzij anders beeten, in pracht niet be
reikt werd, verwelkte gelijk een lentebloem dien*
cenen korten weelderigcn blpci- Rechts cenen kalen
Ram achterlaat; al.-zijiiéJtunRige vérfrahijingen waren
verdwenen; de breéde fltatcndie daarheen ierdden,
en eens voor Ule köétfcé gacfle ruimte génoeg hadddén
(thrrden 's avonds led-g de magtigceene groote on
derneming aanduidende, pijort werd afgebroken en
de -ondernemer was voor, zijne Tchuldeisfchers onzigt-
baar'geworden. Slechts de fehoónc' natuurdie zich
in dezen tuin zoo menigvuldig- vertoontbleef, en in
plaat»' van 'té verliezen daar zij' niet meer door dui
zendvoudig lampengefiikker, rakettenblikfems en vuur
radRralen verlicht werd, had zij veelmeer gewonnen,
hare eigendomraelijke gedaaute weder verkregénen
bood nu, even als zelfs tegenwoordig nóg, aan hen
-die zich van het kundige mhieralc water-bedienen
waarvan hier eene fabrijk werd aangelegdeeri genot
aan, dat veelligt héilzamer op de inde dikke Parijsfche
ftrattlucht fchier verftikts levensorganen werkt,3dan
het «trinkeo uit den gezoridheidibwH». Echiej waren
de fiolen en de tambuiir basque niet geheel vauTivoli
geweken; ten raihRe eenmaalwéek's dedëri zij zich
uitizijne -hooge bosfehaadje booreo; - Doch -wie dan»te
naar deze muzijk? Niet, gelijk voormaals.debevallige
we-i-lddeze hadRots Tjyoii's verval■.hajre'n'uitflui'-
tenden zetel op tfrascati dB eenigc dezer inRellingen
die.zich rot dus verreheelt weten, Raaode te,houden
opgcrigt maar eene klasfe van: vrouwendie op zóh-
dsgi waarin dé- hon-fht haré-.rijkcre" klanten van de_
iiadsvermaken verwijdert, eo :hem:naar-buiten op 't'
land drijft hier zich vermaakten; De prijs :vah ini
lating-was daarbij' aan 'het 'gezelfchïp'. :geévehre-!
digd
.- Doch federt'het-begin van' dézeti1 Zoniet" fehijnt Ti-
voli uit'-zïjné véraihtihg'.weder 'te yoóricliijn té tre
den Het Raat'thans tweemaal's; wééks voor de'tuis-
fehende ermaScen tor eenen hoogêféft''prijs open én
men treft 'aldaar;- ten-minde des donderdagszoo geene
zóogénaatnde hunne fxieteten minfte' een gezelfcha'p
fbtfot Jlijké lieden aaril Huisvaders én hurimocders met
detzelver kinderen bréngen hiér eenen' waren vrolijken
avond do'ör Jonge mannén /wied', hoofdbezigheid is'1
fchooilhvden "p tc zóéken en te'béWonflérenvinden
Siervoordé 'van pracht óntblóóte -Tchbu'wfpel loges
van dit jaargetydy, 'eene' yefgording;, 'dié'.hij den èer»
jRéh-éogopflagwérmt.-1- Zy Virtdeh hiér 'ec;ne verzame
ling der bekoprlijkite burgerdochters f .dieWlden'in ,'i
openbaar vcrfehijnen',*fteèds ïorgyuldig onder het opr
zigt van hare óud'ereir'gfihouöen'-wórden en in hareij
ongelóitidéideif.opfehik-Jwüfie- hógtany'dè' Parijfché,
bevailigheid onmiskenbaar is mecigé:gè^rezéne féhóoi)
heid-verre achter fetch laten:. Daa.röndcr treft med
mede de beteie foort van die -fchoónca -hier aan-dié
federt zes of. sevéa' jaren zich het: uitRuitanl. regt, op
de -.vermaken"-(ran TivOliïfcfiijneh aahgematigd hebben
doch zij zyn zedrgogéfclded '-zjj mengen /.ich bubckehd
ia .den' dans ónder 'dé :éerb;Te meisjes van dé-' ftraat' St
Denis., on faiétr zich-fleénts aar. den'blik-radën Tegen
dezen,blik, jn 'zedigheid gehuld;. wee3;op"uwc hoedé,
nieuweling! hij verblindt, èècpt weg-',--énhet lokaai
van dezen tuinsis daartoe gefciiapén li-w ;:wijs voor-
neipeD te vernietigen, nog eer gij;wéder, tot bezdf
komt;
Niét de "geheele tuin is verlichtmaar behalve eénige
vrïje plaailen hoofdz>kelük de groóté alieein wiér
midden gedanst wordt. Hier heeft zich. het groqtRe
gedeelte der. aanwezi.-én op Roeien gelegerd', om'naar
den dans fee zien., of dringt zich in dicht gèwoél door
elkander; hier houdt de verzameling wederzijds fiarc
trionRering, hier Overziet men'hét bekóórUjkft'c meng.
fel van ontlokenc fchoohheden;'naast de fchoonheid m
het knopje; hiér"vindt' elkander,- wie elkander zoékt.
Wie nu alleen wil'zijn die her regtï er,: links eene
Juistere bosfehaadje op welke o».i naar. eene hoogte',
Jau weder/naar eene diepte.leidt,-iWeldra ziet men
Rechts entel npg.,§c lampen in da verlichte gangcj
flikkeren e i verder heen ruischc ue - muzijk van dei
dans. Nog Wat verderen men verliestzjch: geheel
in eene bekoorlijke geurrijke duisternis, waarin' mei
zou gelooveé voor het overige gczelfqha'jl |elipA "vef-
bo-gen ipf.vtn^'étzelve afgezpttdérCK-zijn .ïwferd 'dt
begoocheling i iet fomwiilen door een voorbij flepér.d wi
gewaad, en een zacht fluisteren of half onderdrukt
lagchen in de zijgangen afgebroken. Mén wil altbo
nog dieper in;dc bosfehaadje. indringen;^ doch de. fiin-
gerende weg vóert naar' «ene weide wtóf énkelegroe
pen, in't gras gelegerd, san de vérlichting der.volii
maan boven het geflikker der lampen de voorkeuge
ven, nier om 'te kwijnen (van deze verderfelijkezickti
der - bewooitRer»; van ha noorden zpn dc.jParijfcht
vróuwen onbefmet gebleven), maar om rrolyk tezijiï;
in plaats van zuchten ■,- hoort men'- derhalve hier vro
lijke boertérijen waarbij-niemand op zijne naburen oi
de'voorbij gaanden acht geeft, en zich zoo engedwor.
gen vermaakt als of zich niemand in dé nabijheid;bc
vond, - Aan den, tegen geflelden rand weidete
zijde, vaif eenq fchitterende bVon, laat WCe.'gezang :ei
harpfpel hooren. Een blindeman zi: hier in eene een
zame grot ,'met zijné dochter, wier verrukkende Ren
door, de meesterachtige toonen van zijne fnaren in.me
lancholicke ovérecnftcmming begeleid werjy. Hé
méisje(is armoedig maar toch'zindelijk grkle-d ha;i
gezigt wordt door eenenzwarten Üuyec bedekt, ou
de fchaamte te vcroergen, die bij de .ongevergde. gifj
van den gcroerden aanfehouwse- veelligt hare wanget
verwt want zij fehijnt beiere dagen gekend te bcbbeijj
En. geReld ook het ware bedrog, bet hart, welk zu!
voor dè vreugde geopend heeft, onderzoekt n iet. -•
Ter afwisfeltug van den indruk vertoeft men. gaarr.i
een oogenblik voot een draagbaar mari9ncuent00n.eel
dat in eenen kring van. hooge populieren opgeflagej
is, cn ziét Polichinel met den duivel wórftelen,--.0
lacht over de notfen-van eenen Bajazzo die op een.
tegenover ftaande Rellaadje zijnen heer de kunst leert;
in korten tijd groote fchatten te verwc-vcn,
(Het vervolg en Jht in onze.velgemle.) t
KUNSTENAARS ENTHUSIASME.
Germain Jean Drduais was een der groot Re niéuwft
fehilders der Franfche fchool; Zijn vader.cn grootva
der waren insgelijks fchiïtjcrs geweest en hij in
daardoor, veel ligtmede die buitengewone neiging tctd
kunst verkregen, welke hem zooverre bragt, dat zij:
vader bij zijne eqrRe ptocven uitriep Wanogerik nic s
vreesdedat vaderliefde injj verblinden rai^i^'daa.zii i
ik in deüjoiigén eenen tweedenRaphael vóö'rjpe% 5
In zjin, tiende jaar arneidt hij - met eene. kennis enjjé j'
makkelijkhcid, welke ik, in mijne achttiende naauwe
Ijjks bezat.'* Hij werd tot het Raan naar den prijiitsei
tüégélaiè'nén ging derhalveop zekeren dag naar zijne
ëerften lèërair .Davidterwijl hij .hewhStêBrokRuk-wS
een fcïuldcrij -ertoonde die hü, in eenen aanvaV va J-
moedeloosheid half verféheurd had. - Ongelukkige f
riep-David Verbaasd over het wéinige dat-hij',né
zieh konde; —>wa' hebt gij gedaaa? Gjj geeft, ds j
p.ijs.moedwillig over. j;
•„:kijt'gij met mij tevreden'?"-"
O zeef tevreden-
W Hu," uwé;gocdkeuring was de eétiige-prijs ,;w»a
naarfk ftreéfdc. In' hét volgende jaar'hoop'ik tiia
ópkdtén' derskadeihie; doereen beter, wérk Vfec'Sit
dienen,'' Hij. hield woord- m Vaincre<ou mourï?
zégt hij, ik meet' één fchildér zijn, ofrin"t ;geht<
niefs";1 Dat was de zinfprêuk' van""den jongen' Drouai
die meet'' dan twintig duizend livrés jasrlljkfcbe Mo»
fteri bèzati Doch hij/maakte zich uit zijn vermog:
éiien zoo weiiiig als. nit de voofr'ègieó van -zijnéji
éhamélijké vorniingy- en aridërc aanbevelende ri^énfef;
pen. Z®Ó'hadihij eené zéeb aangciiamë'Rem-;ïmi vv
natuurlijken aanleg cn neiging lot de lAuzÖk. j'tó
?a'addé:bëm derha'lvé, zich daarop toe: retièggéh.é'—^ 9
Neen! éervmtte hijyik-Wrl een fchilder wbrdénf V
daartoe;'is mij'mijn ganfchc leven nog niet te "veel.
)Zp'öder:..ijdè'lftcid: .en, grillen, liet zi-eh Drouais cc t:
weTgév'aJien, dat men .hem mede in èéy'i'grp'of gèzi i/
fShap nam. ..Zijne tpilctté was 'zeejr' bevallig, ,f2j
fpicgél béTéét hé; hem'; tèrRond iiam';hyeeDe.fcn*a
en, zijne .fi.hoone haarlokken' vielen-, ter,Aarde',.Doi j
dezè.ma.niielijkc ernst,(was'."geèoe'.lempcraihehadcugt
wanthij .had veel .gevoel eri eene gloeij'ende verbet
Hing.' .Het waseen welDédacht óffér.j.i(lat/;zijue
'He dé ïïéfde.tot de kunst bragt.
Waarheen zijègij.gcvloden,','fchóone.gééstdéj'R'd: -.
.-jeiigït" voor '.datgéne waf' gióot én ifchóÓa'i» Rccli
:doór;fcaar daarvoor gehbudea wordt?
V"' NAGEMAAKtE PARELS. i
De pateltóoi is een :der 'fchoonfleth' Tma'akvoliï
tfèwijl hij niet' prrtikt- cn feë' opmerkzaamijeid'tils
ware -.mét gewéld tot'ïiclï. trekt V gelijlci debrillaui
én zelfs' het goud en echter niet zel3éa?iöstoaar. f
dan-'béide'is. Doch dair'echte parelar-in'^uroya i
vóórai iii'tnoorden van hetzelve, iadieh mcn-zé'v l
uitftekehde fchoonheid wil hebben i ten uiterfte ze
zaam' zijn zooi bedient'men zich vin de nagemaakte f
'oncchié de9 te menigvüldiger.i De uitvinding van 1
éëjvé is men aan 'de Franfchen vèrfchuldigd )in d I'
jarc 16S6 vond cén koopntanj, met natné'Jacquin -; -
gëhéiin liït de é'chté pareli :w»óbègoöcSëlendiW
ihsken, dat men de door hem' verviardigde:uaauwë!ii
van; gene kon ouderfchcidcn. Het toeval .'-zégt iïié
leerde; het hem. Hij bezat ten klein huis teipisfij.
keukenmeid Jiet hem op zekeren dag'vibbriietVmiildi }j:
eten zoo genaamde aA/ettcs, eene foort van witvisfche
gereed Hij kWata in de keuken, ca bemerkt S
