No. 24.
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1904
4e Jaargang.
ORCAAN van de Afdeeling Schiedam der Sociaaldemokratische Arbeiderspartij.
Bureau van Redactie en Administratie:
A. WINTERBERG, Raam 27.
Stokken voor 't eerstvolgend
nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn.
Bericht.
Paus Pius X.
Wat we wel en wat we niet mogen weten.
ABONNEMENTSPRIJS:
25 cent per kwartaal j Uj v00ruitbetaUn
franco per post 30 cent j
Losse nummers 2 cent.
ADVERTENTIËN:
3 cent per regel.
Bij abonnement belangrijke korting.
Het congresnummer van Het Volk is verkrijgbaar a
10 cents per nummer Zaterdagavond van 8 tot 10 unr
in „Constantia" en Zondagmorgen bp ST. KLEPKE,
Helenastraat 16.
De Nieuwe Schiedamsche Courant behoofdartikelt
„De gedenkdag der Pauskeuze." Nu kennen we onze
geachte zuster voldoende, om te weten dat ze, vooral
op kerkelijk gebied, het conservatisme trouw zal aan
hangen. Maar toch mogen we wel eens er op wjjzen,
hoe het met al die conservatieve richtinkjes en derzelver
organen, waaronder De Nieuwe, het geval isze ver-
andereu even zoo gemakkelijk en even zoovele malen
van taktiek, als dat de taktiek van het hoogste gezag
gewijzigd wordt.
Niet lang toch was kardinaal Sarto als Pius X op
den pauselijken zetel verheven, of het bleek reeds dat
de veronderstellingen, dat hij alléén religieus paus zou
willen zijn, vrijwel onjuist waren. Al had hij zich als
kardinaal nimmer voorop gezet in de politiek, als paus
vertoonde hij zich in een geheel andere gedaante,
't Was dan ook voor de katholieke democraten in
Italië, onder leiding van kapelaan Murri, een vrp groote
ontnuchtering, toen zij hem, van wien zij vermeenden,
dat hij méér dan Leo XIII tot de hunnen behoorde,
tegen hen zagen optreden. Pius X blijkt aarts-con
servatief
Ook De Nieuwe weet en erkent dit, maar zij zegt
„'t Was zeker een bijzondere beschikking der
Goddelijke Voorzienigheid, dat in onzen tijd, als
doortrokken van den zuurdesem der democratie,
op St. Petrus' alouden Stoel een man geplaatst
werd uit de bescheide r kringen van het volk voort
gekomen een man, die den harden strijd des levens
gekend en gevoerd heeft, 't Was zeker een bijzon
dere leiding van Gods alwjjs bestuur, dat in onzen
tijd, die zoo vatbaar is voor gevoelige indrukken,
op de Zeven Heuvelen kwam te troonen een man
uit den breeden stroom des volks, die de goedheid
en beminnelijkheid zelve is, maar tevens de strenge
handhaver der onvervreemdbare rechten van Kerk
en Volk."
Nu kan onder ons, stervelingen, die toch, wat wp
ook wezen willen, oordeelen naar de overwegingen van
ons menschen-verstand, misschien wel 'n groot verschil
van meening bestaan omtrent bijzondere beschikking
der Goddelijke Voorzienigheid. Op welke gronden De
Nieuwe de keuze van Pius X tot 'n bijzondere beschik
king concludeert, komen we niet te weten, tenzij dat
we 't zoeken moeten in het feit, dat hij tegen den geest
des tijds ingaat; doch dat zou wel wat zonderling
wezen. Als het toch in de kraam te pas komt, para
deeren de katholieken bizonder graag met hun encycliek
Rerum Novarum, waarin het katholicisme ten opzichte
van het sociale vraagstuk op 'n zéér vooruitstrevend
standpunt is geplaatst. Maar deze wordt door den
tegenwoordigen paus vierkant te niet gedaan.
Reeds in z'n eerste uiting „Motu proprio" (Uit eigen
beweging) toonde hij zich in monstrueus reaktionaire
gedaante. We geven bij deze gelegenheid de verhandeling
hierover zooals die in Het Volk toenmaals voorkwam
en waarin gezegd wordt:
Der christelijke demokratie, die niets anders kan zyn
dan een politieke beweging, met het doel van de in
Rerum Novarum gegeven voorschriften in de verschil
lende landen werkelijkheid te doen worden, werd alle
politiek verboden. Er mocht een christelijke demokratie
bestaan, mits ze niets anders was dan een soort van
liefdadige beweging, waartoe zich besliste anti-demo-
kraten evengoed konden rekenen.
En oogenblik heeft, ten opzichte van den nieuwen
paus, de meening geheerscht, dat deze de werkelijke
christelijke demokratie, als politieke beweging, beter
gezind zou zijn.
In het Motu poprio heeft hij aan die hoop grondig
den bodem ingeslagen.
Het stuk bevat 19 stellingen. De eerste daarvan is:
„De menschelijke maatschappij, zooals God haar
heeft ingesteld, is samengesteld uit ongelijke
elementen, zooals de ledematen van het menschelijk
lichaam ongelijk zijn; gelijkmaking van allen is
onmogelijk en zou de vernietiging der maatschappij
zelf beteekenen."
De tweede zegt dat de gelijkheid voor God alleen
beteekent dat allen door God beloond of gestraft zullen
worden naar verdienste. De volgende stellingen luiden dan
„3. Hieruit volgt, dat de menschelijke samen
leving volgens de orde, door God ingesteld, bestaat
uit vorsten en onderdanen, uit patroons en onder
geschikten, uit rijken en armen, uit geleerden en
onwetenden, uit adel en plebs, die allen innig ver-
eenigd door een liefdeband, elkander wederzijds
moeten helpen, om hun einddoel te bereiken in
den hemel, en hun stoffelpk en zedelijk welzijn te
bevorderen op aarde.
4. De mensch bezit ten aanzien der aardsche
goederen niet een eenvoudig gebruik als de dieren,
maar een blijvend eigendomsrecht, dat zich uitstrekt
niet alleen tot de verbruikbare zaken, maar ook
tot de onverbruikbare.
5. De privaat-eigendom is een onvervreemdbaar
natuurrecht, als resultaat n et alleen van eigen
arbeid en nijverheid, maar ook van overdracht en
vrije gift, en iedereen kan over dien eigendom op
redelijke wijze beschikken, zooals het hem goed
dunkt."
Vierkanter verdediging van het kapitalisme is zeker
niet wel noodig.
Aan de arbeiders wordt dan in stelling 7 trouw aan
de patroons bevolen en het recht van opstand verboden.
Over „rechtvaardigheidsplicht" van de patroons heet het:
„Den werklieden een billijk loon te betalen, niet
te raken aan hun spaarpenningen, noch door ge
weld, noch door list, noch door openlijke en hei
melijke woeker; hun de vrijheid te geven om hun
godsdienstplichten te vervullen, hen niet bloot te
stellen aan zedelijk bederf en verleiding, en aan
het gevaar van ergernis, hen niet te berooven van
den huiseljjken geest en den zin tot spaarzaamheid,
hen geen werk op te leggen ongeëvenredigd aan
hun krachten of niet passend voor hun sekse of
leeftyd."
Men ziet dat de vrijheid die de patroon aan den
arbeider moet geven, zich niet verder uitstrekt dan
tot de vrjjheid om zijn godsdienstplichten te vervullen.
De vakvereenigingen worden in stelling 11 even ge
noemd als middelen om de noodlijdenden ter hulp te
komen en de beide klassen tot elkaar te brengen. Strijd
door die vakvereenigingen is dus uitgesloten.
In stelling 13 wordt streng herhaald het verbod aan
de christelijke demokratie, om aan politiek te doen en
wordt hare ondergeschiktheid aan de hoogere geestelijk
heid nog eens geproklameerd.
De stellingen 16 19 handelen over de katholieke
pers en verdere schrijvers. Deze worden stevig aan den
ketting gelegd. Zoo luidt stelling 18:
„De Katholieke schrijvers moeten daarenboven
alle krachten inspannen om onder elkaar naasten
liefde en eendracht te doen heerschen, zij moeten elke
beleediging en eiken blaam vermijden.
Wanneer zich twistmotieven voordoen, moeten
zij, alvorens een artikel, welk dan ook, in de
dagbladen openbaar te maken, zich wenden tot de
kerkelijke overheid, die naar billijkheid zal oordeelen.
Als zij door de overheid worden berispt, moeten
zij dadeljjk gehoorzamen zonder uitvluchten en
zonder zich in het publiek te beklagen, onverminderd
hun beroep langs wettigen weg op de hoogere
kerkelijke overheid."
Dat alles is duidelijk. Men kan niet zeggen dat de
paus een slag om den arm gehouden heeft, wat paus
Leo vaak wél deed. Die was dan ook een handig
diplomaat. Pius X heeft de oprechtheid van een dorps
pastoor, die de menschen ronduit zegt waar 'top staat.
De vraag is nu wat zij, die beweren de rechten der
arbeiders te verdedigen, doen zullen. Ze hebben nu toch
ervaring genoeg opgedaan om te weten dat ze zonder
strijd niets gedaan krijgen. En strijden mogen ze niet.
Van dit alles neemt De Nieuwe slechts in zóóverre
notitie, dat ze in deze pauskeuze een „bijzondere be
schikking" der Goddelijke Voorzienigheid ziet. Omdat
deze paus conservatief is Omdat hij nü 1) zelfs zoover
gegaan is de aktie der katholieke demokraten geheel
te verlammen en de encycliek Rerum Novarum geheel
tot een doode letter gemaakt heeft
't Heeft nimmer tot de eigenschappen van De Nieuwe
behoort eens duidelijk uiteen te zetten wat ze eigenlijk
wel bedoelt. Was dit heele artikel bedoelt als proeve,
hoe ver of ze 't in die kunst nog altijd brengen kan
Dan is ze bepaald geslaagd. Maar we willen toch van
hare lezers nog niet veronderstellen, dat ze met zulke
algemeenheden, waarin het positieve totaal ontbreekt,
zich voldaan gevoelen kunnen.
De kamerheer en particuliere secretaris van H. M.
de Koningin, jonkheer J. A. G. v. d. Staal, is over
leden. In de geheele nieuwtjes-pers ellenlange stukken
over de gebeurtenissen, welke hebben plaats gehad bij
de begrafenis. Dat H. M. en Z. K. H. kransen op de
kist legden, Ds. van der Flier treffende toespraken hield
enz. enz enz van al die gebeurtenissen zijn we nauw
keurig op de hoogte gesteld. De Schiedamsche Courant,
die bovenal nieuwsblad zijn wil, was wel zoo goed alles
haarfijn weer te geven wat er maar betrekking op had.
Maar wat de heele nieuwtjespers de S. Ct. incluis
niet meedeelde, was de lezing, die voorkwam in Het
Volk over het sterven van jonkheer van der Staal en
die was als volgt
Naar wij uit volstrekt betrouwbare bron verne
men, heeft de heer v. d. Staal zelf een einde aan
zijn leven gemaakt en dat wel nadat de echtge
noot der koningin gedreigd had hem van het Hof
te zullen verwijderen, in verband met zekere knoeie
rijen, waarbij ook lakeien betrokken waren en die
de prins ontdekt had.
Kijk, dat is iets, waarmee de groote massa eigenlijk
niets te maken heeft. We hebben in ons vorig no. over
deze zaak opzettelijk gezwegen om te zieu of ook maar
één blad van deze lezing melding maken zou, doch de
geheele pers is solidair in 't zwijgen. Weet-je wanneer
ze solidair zijn, in 't spreken? Als het geen hoveling
of een ander mensch uit de groote wereld betreft, maar
iemand uit de volksklasse, bij voorkeur als 't een socia
list betreft. Daarom ook schrijft het Volk
Waarom wij dit mededeelen Waarlijk niet uit
lust om in het particuliere leven van hooggeplaatste
personen te wroeten. Maar wij herinneren ons, dat,
toen in onze rijen een geval van zelfmoord voor
kwam, de klerikale schendpers daaraan beschou
wingen vastknoopte over het materialisme, het ge
brek aan idealisme en aan vasten zedelijken grond
slag dat de sociaaldemokraten kenmerkte en hen
alleen tot zulke daden kon drijven. Wij zijn nu
benieuwd of een even vrijmoedige kritiek door die
DE MOKER
1) Bij schrijven van 30 Juli 1.1. toch wordt het „Algemeen
Permanent Comité", het lichaam, waarin de katholieke demokraten
hun organisatie hebben, gewoonweg ontbonden verklaard. Dit is
van Pius X welhaast een even kras stukje, als z'n houding tegen
over Frankrijk. Maar De Nieuwe noemt dit allesOmnia restaurare
in Christo, welke geleerdheid zeggen wilalles hernieuwen in
Christus. Misschien dat vele katholieken echter die hernieuwing
allesbehalve kristelijk vinden, zelfs ónkristelijk tegenover sociaal-
nooddruftigen.