No. 24. ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1904 4e Jaargang. ORCAAN van de Afdeeling Schiedam der Sociaaldemokratische Arbeiderspartij. Bureau van Redactie en Administratie: A. WINTERBERG, Raam 27. Stokken voor 't eerstvolgend nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn. Bericht. Paus Pius X. Wat we wel en wat we niet mogen weten. ABONNEMENTSPRIJS: 25 cent per kwartaal j Uj v00ruitbetaUn franco per post 30 cent j Losse nummers 2 cent. ADVERTENTIËN: 3 cent per regel. Bij abonnement belangrijke korting. Het congresnummer van Het Volk is verkrijgbaar a 10 cents per nummer Zaterdagavond van 8 tot 10 unr in „Constantia" en Zondagmorgen bp ST. KLEPKE, Helenastraat 16. De Nieuwe Schiedamsche Courant behoofdartikelt „De gedenkdag der Pauskeuze." Nu kennen we onze geachte zuster voldoende, om te weten dat ze, vooral op kerkelijk gebied, het conservatisme trouw zal aan hangen. Maar toch mogen we wel eens er op wjjzen, hoe het met al die conservatieve richtinkjes en derzelver organen, waaronder De Nieuwe, het geval isze ver- andereu even zoo gemakkelijk en even zoovele malen van taktiek, als dat de taktiek van het hoogste gezag gewijzigd wordt. Niet lang toch was kardinaal Sarto als Pius X op den pauselijken zetel verheven, of het bleek reeds dat de veronderstellingen, dat hij alléén religieus paus zou willen zijn, vrijwel onjuist waren. Al had hij zich als kardinaal nimmer voorop gezet in de politiek, als paus vertoonde hij zich in een geheel andere gedaante, 't Was dan ook voor de katholieke democraten in Italië, onder leiding van kapelaan Murri, een vrp groote ontnuchtering, toen zij hem, van wien zij vermeenden, dat hij méér dan Leo XIII tot de hunnen behoorde, tegen hen zagen optreden. Pius X blijkt aarts-con servatief Ook De Nieuwe weet en erkent dit, maar zij zegt „'t Was zeker een bijzondere beschikking der Goddelijke Voorzienigheid, dat in onzen tijd, als doortrokken van den zuurdesem der democratie, op St. Petrus' alouden Stoel een man geplaatst werd uit de bescheide r kringen van het volk voort gekomen een man, die den harden strijd des levens gekend en gevoerd heeft, 't Was zeker een bijzon dere leiding van Gods alwjjs bestuur, dat in onzen tijd, die zoo vatbaar is voor gevoelige indrukken, op de Zeven Heuvelen kwam te troonen een man uit den breeden stroom des volks, die de goedheid en beminnelijkheid zelve is, maar tevens de strenge handhaver der onvervreemdbare rechten van Kerk en Volk." Nu kan onder ons, stervelingen, die toch, wat wp ook wezen willen, oordeelen naar de overwegingen van ons menschen-verstand, misschien wel 'n groot verschil van meening bestaan omtrent bijzondere beschikking der Goddelijke Voorzienigheid. Op welke gronden De Nieuwe de keuze van Pius X tot 'n bijzondere beschik king concludeert, komen we niet te weten, tenzij dat we 't zoeken moeten in het feit, dat hij tegen den geest des tijds ingaat; doch dat zou wel wat zonderling wezen. Als het toch in de kraam te pas komt, para deeren de katholieken bizonder graag met hun encycliek Rerum Novarum, waarin het katholicisme ten opzichte van het sociale vraagstuk op 'n zéér vooruitstrevend standpunt is geplaatst. Maar deze wordt door den tegenwoordigen paus vierkant te niet gedaan. Reeds in z'n eerste uiting „Motu proprio" (Uit eigen beweging) toonde hij zich in monstrueus reaktionaire gedaante. We geven bij deze gelegenheid de verhandeling hierover zooals die in Het Volk toenmaals voorkwam en waarin gezegd wordt: Der christelijke demokratie, die niets anders kan zyn dan een politieke beweging, met het doel van de in Rerum Novarum gegeven voorschriften in de verschil lende landen werkelijkheid te doen worden, werd alle politiek verboden. Er mocht een christelijke demokratie bestaan, mits ze niets anders was dan een soort van liefdadige beweging, waartoe zich besliste anti-demo- kraten evengoed konden rekenen. En oogenblik heeft, ten opzichte van den nieuwen paus, de meening geheerscht, dat deze de werkelijke christelijke demokratie, als politieke beweging, beter gezind zou zijn. In het Motu poprio heeft hij aan die hoop grondig den bodem ingeslagen. Het stuk bevat 19 stellingen. De eerste daarvan is: „De menschelijke maatschappij, zooals God haar heeft ingesteld, is samengesteld uit ongelijke elementen, zooals de ledematen van het menschelijk lichaam ongelijk zijn; gelijkmaking van allen is onmogelijk en zou de vernietiging der maatschappij zelf beteekenen." De tweede zegt dat de gelijkheid voor God alleen beteekent dat allen door God beloond of gestraft zullen worden naar verdienste. De volgende stellingen luiden dan „3. Hieruit volgt, dat de menschelijke samen leving volgens de orde, door God ingesteld, bestaat uit vorsten en onderdanen, uit patroons en onder geschikten, uit rijken en armen, uit geleerden en onwetenden, uit adel en plebs, die allen innig ver- eenigd door een liefdeband, elkander wederzijds moeten helpen, om hun einddoel te bereiken in den hemel, en hun stoffelpk en zedelijk welzijn te bevorderen op aarde. 4. De mensch bezit ten aanzien der aardsche goederen niet een eenvoudig gebruik als de dieren, maar een blijvend eigendomsrecht, dat zich uitstrekt niet alleen tot de verbruikbare zaken, maar ook tot de onverbruikbare. 5. De privaat-eigendom is een onvervreemdbaar natuurrecht, als resultaat n et alleen van eigen arbeid en nijverheid, maar ook van overdracht en vrije gift, en iedereen kan over dien eigendom op redelijke wijze beschikken, zooals het hem goed dunkt." Vierkanter verdediging van het kapitalisme is zeker niet wel noodig. Aan de arbeiders wordt dan in stelling 7 trouw aan de patroons bevolen en het recht van opstand verboden. Over „rechtvaardigheidsplicht" van de patroons heet het: „Den werklieden een billijk loon te betalen, niet te raken aan hun spaarpenningen, noch door ge weld, noch door list, noch door openlijke en hei melijke woeker; hun de vrijheid te geven om hun godsdienstplichten te vervullen, hen niet bloot te stellen aan zedelijk bederf en verleiding, en aan het gevaar van ergernis, hen niet te berooven van den huiseljjken geest en den zin tot spaarzaamheid, hen geen werk op te leggen ongeëvenredigd aan hun krachten of niet passend voor hun sekse of leeftyd." Men ziet dat de vrijheid die de patroon aan den arbeider moet geven, zich niet verder uitstrekt dan tot de vrjjheid om zijn godsdienstplichten te vervullen. De vakvereenigingen worden in stelling 11 even ge noemd als middelen om de noodlijdenden ter hulp te komen en de beide klassen tot elkaar te brengen. Strijd door die vakvereenigingen is dus uitgesloten. In stelling 13 wordt streng herhaald het verbod aan de christelijke demokratie, om aan politiek te doen en wordt hare ondergeschiktheid aan de hoogere geestelijk heid nog eens geproklameerd. De stellingen 16 19 handelen over de katholieke pers en verdere schrijvers. Deze worden stevig aan den ketting gelegd. Zoo luidt stelling 18: „De Katholieke schrijvers moeten daarenboven alle krachten inspannen om onder elkaar naasten liefde en eendracht te doen heerschen, zij moeten elke beleediging en eiken blaam vermijden. Wanneer zich twistmotieven voordoen, moeten zij, alvorens een artikel, welk dan ook, in de dagbladen openbaar te maken, zich wenden tot de kerkelijke overheid, die naar billijkheid zal oordeelen. Als zij door de overheid worden berispt, moeten zij dadeljjk gehoorzamen zonder uitvluchten en zonder zich in het publiek te beklagen, onverminderd hun beroep langs wettigen weg op de hoogere kerkelijke overheid." Dat alles is duidelijk. Men kan niet zeggen dat de paus een slag om den arm gehouden heeft, wat paus Leo vaak wél deed. Die was dan ook een handig diplomaat. Pius X heeft de oprechtheid van een dorps pastoor, die de menschen ronduit zegt waar 'top staat. De vraag is nu wat zij, die beweren de rechten der arbeiders te verdedigen, doen zullen. Ze hebben nu toch ervaring genoeg opgedaan om te weten dat ze zonder strijd niets gedaan krijgen. En strijden mogen ze niet. Van dit alles neemt De Nieuwe slechts in zóóverre notitie, dat ze in deze pauskeuze een „bijzondere be schikking" der Goddelijke Voorzienigheid ziet. Omdat deze paus conservatief is Omdat hij nü 1) zelfs zoover gegaan is de aktie der katholieke demokraten geheel te verlammen en de encycliek Rerum Novarum geheel tot een doode letter gemaakt heeft 't Heeft nimmer tot de eigenschappen van De Nieuwe behoort eens duidelijk uiteen te zetten wat ze eigenlijk wel bedoelt. Was dit heele artikel bedoelt als proeve, hoe ver of ze 't in die kunst nog altijd brengen kan Dan is ze bepaald geslaagd. Maar we willen toch van hare lezers nog niet veronderstellen, dat ze met zulke algemeenheden, waarin het positieve totaal ontbreekt, zich voldaan gevoelen kunnen. De kamerheer en particuliere secretaris van H. M. de Koningin, jonkheer J. A. G. v. d. Staal, is over leden. In de geheele nieuwtjes-pers ellenlange stukken over de gebeurtenissen, welke hebben plaats gehad bij de begrafenis. Dat H. M. en Z. K. H. kransen op de kist legden, Ds. van der Flier treffende toespraken hield enz. enz enz van al die gebeurtenissen zijn we nauw keurig op de hoogte gesteld. De Schiedamsche Courant, die bovenal nieuwsblad zijn wil, was wel zoo goed alles haarfijn weer te geven wat er maar betrekking op had. Maar wat de heele nieuwtjespers de S. Ct. incluis niet meedeelde, was de lezing, die voorkwam in Het Volk over het sterven van jonkheer van der Staal en die was als volgt Naar wij uit volstrekt betrouwbare bron verne men, heeft de heer v. d. Staal zelf een einde aan zijn leven gemaakt en dat wel nadat de echtge noot der koningin gedreigd had hem van het Hof te zullen verwijderen, in verband met zekere knoeie rijen, waarbij ook lakeien betrokken waren en die de prins ontdekt had. Kijk, dat is iets, waarmee de groote massa eigenlijk niets te maken heeft. We hebben in ons vorig no. over deze zaak opzettelijk gezwegen om te zieu of ook maar één blad van deze lezing melding maken zou, doch de geheele pers is solidair in 't zwijgen. Weet-je wanneer ze solidair zijn, in 't spreken? Als het geen hoveling of een ander mensch uit de groote wereld betreft, maar iemand uit de volksklasse, bij voorkeur als 't een socia list betreft. Daarom ook schrijft het Volk Waarom wij dit mededeelen Waarlijk niet uit lust om in het particuliere leven van hooggeplaatste personen te wroeten. Maar wij herinneren ons, dat, toen in onze rijen een geval van zelfmoord voor kwam, de klerikale schendpers daaraan beschou wingen vastknoopte over het materialisme, het ge brek aan idealisme en aan vasten zedelijken grond slag dat de sociaaldemokraten kenmerkte en hen alleen tot zulke daden kon drijven. Wij zijn nu benieuwd of een even vrijmoedige kritiek door die DE MOKER 1) Bij schrijven van 30 Juli 1.1. toch wordt het „Algemeen Permanent Comité", het lichaam, waarin de katholieke demokraten hun organisatie hebben, gewoonweg ontbonden verklaard. Dit is van Pius X welhaast een even kras stukje, als z'n houding tegen over Frankrijk. Maar De Nieuwe noemt dit allesOmnia restaurare in Christo, welke geleerdheid zeggen wilalles hernieuwen in Christus. Misschien dat vele katholieken echter die hernieuwing allesbehalve kristelijk vinden, zelfs ónkristelijk tegenover sociaal- nooddruftigen.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

De Moker | 1904 | | pagina 1