Van heinde en verre.
Nog eens: de Kerk in dienst van
het Kapitaal.
Openbare V ergadering V olksonderwijs."
Hoe kan men nu toch van ons, die protestant
en hervormd zijn, verwachten, dat wij een regee
ring helpen in het leven houden, die staat en valt
met haar verbond met de roomschen? Nooit en
nergens is dat verbond voor een volk een zegen
geweest.
Wio bij Rome te gast gaat, eet zich den dood.
De pauselijke ke k is een vijandin van het pro
testantisme, van het evangelie der geestelijke vrij
heid; noch zedelijkheid, noch welvaart wordt door
de heerschappij der priesters bevorderd. En als
men van de politieke vruchten der dankbaarheid
wil spreken, dan wijzen wij op de dure verplich
ting van het Nederlandsche volk, om zich te vrij
waren tegen een macht en een kerk, waarvan
onze voorouders na 80 jaren strijds ons bevrijd
hebben.
Dit is het beroep op onze „glorieuse" historie van
Dr. Kuyper toen hij nog geen m i n i s t e r-Kuyper was,
maar hetwelk nü tot de oude plunje is gerekend. Alleen
Dr. Bronsveld vertikt het om dat oude jasje af te leggen,
tot veel leed van de menschen der koalitie-genade. Tot
deze rekent zich ook Niemve en op behoorlijke wijze
snikt ze mee over zóóveel hardnekkigheid. En hart
roerend is de smeekbede die ze tot Dr. Bronsveld richt
O, Dr. Bronsveld, komt toch eens tot inkeer
Begrijpt eens wat voor gevaarlijk werk gij met al
dat vuil geschrijf verricht.
Gij, die U ook christelijk pleegt te noemen, dient
op de allereerste plaats mede te werken tot hand
having eener christelijke regeering, die in haar
vier-jarige regeeringsperiode ruimschoots op allerlei
gebied heeft getoond voor haar moeiljjke en zware
taak berekend te zijn.
Wees niet langer een duisterling, maar open uw
oogen, opdat uw volgelingen niet langer in de kaart
van de vijanden van het christendom spelen
Wel, wel, nou moet Dr. Bronsveld toch al 'n bar
hardnekkig mensch wezen, als-ie nou nog niet bekeerd is
Hij weet nu ineens welk gevaarlijk werk hij met zijn
vuil geschrijf verricht, omdathij het gepruts eener
zoogenaamd kristelijke regeering niet bevorderen wil,
waar er niets in de door haar verrichte werkzaam
heden aan te wijzen is, dat nu eens in werkelijkheid
„kristelijk" te noemen valt en er voor hem dus geen
enkele reden bestaat de tradities van het Protestantisme
op te offeren aan de gezagsmanier van enkele politici,
die zich óók kristenen noemen.
Dat de Nieuwe Sch. Court, hem daarom een duis
terling heet, zal Dr. Bronsveld zeker aan z'n hart
gaan. Als de aandoening maar niet al te sterk is
In het Zondagnummer van de Schied. Cour. houdt
„Een lid der Ned Herv. Gemeente" een nabetrachting
over de houding van den kerkeraad tegenover de O. S. B.
en zegt aan 't slot van zijn beschouwing:
Enenals de kerkeraad buiten beschouwing wenscht
te laten de motieven, die tot de oprichting der
O. S. B. V. geleid hebben, (Nota benealsof
een kerkeraad eenige zeggenschap zou hebben over
het oprichten eener zoodanige Vereeniging) wensch
ik niet in te gaan op den vtaag, die men zou kunnen
stellen„waarom de kerkeraad een contract met
de E. S. B. V. meende te kunnen sluiten." Wel
wilde ik opmerken, dat zoowel de kerke-'aad als
de_ E. S. B. V., het voorstel der O. S. B. V. met
beide handen moest aangrijpenvooral de E. S. B. V.,
die toch blijkbaar niet bij machte is de gelden
alleen op te brengen.
Uit de gevoerde polimiek blijkt toch zeker af
doende, dat de gemeente niet zoo overtuigd schijnt
te zijn, dat de E. S. B. V. maar alléén recht van
bestaan zou hebben als de kerkeraad wel wenschte.
Waarom de kerkeraad een contract met de E S. B. V.
wenschte te sluiten? Wel, omdat de fout werd begaan
zich bang te laten maken door de E. S. B. V.. die
natuurlijk zelve een lijkkoets kon aanschaffen, zonder
verder verplicht te zijn, de ff rkeraad de f 1000.—,
tot nog toe met de verhuring van zijn lijkwagen ver
diend, te vergoeden. De kerkeraad vertrouwde niet op
de macht die hij op de leden zijner gemeente kan uit
oefenen, en liet zich door z'n vrees zoover brengen, om
een contract te accepteeren, waarvan de nadeelige zijde,
de risico, geheel ten zijnen laste kwam.
Maar wat deze inzender nu wel voelt, al durft hij
't niet te zeggen, is dit: dat het vloekt met allerecht-
vaa-digheidsbegrip, als de kerke aad tracht voor zijn
fout de O. S. B. te doen boeten.
De kerkeraad heeft bovenal het belang der armen te
behartigen en voor te staande som van al dat gehar
rewar is, dat door de fout van den kerkeraad de arm»-n
f 1000.— per jaar benadeeld zijn, billijkheidshalve heeft
nu de kerkeraad te zorgen, dat dit nadeel aan de armen
wordt vergoed.
Kijk 'reis, we hebben hier 5 dominees; als die men
schen elk f 200.betalen dan hebben ze den troost,
als zon daren boete te doen, en is de zaak in 't reine
zónder de onbillijkheid te begaan, „broeders" in hun
broodstrijd te benadeelen.
Maar dit is ook slechts de éénig mogelijke billijke
oplossing.
De staking der steenlossers te Rotterdam is geëin
digd met de overwinning der arbeiders. De organ'satie
is versterkt uit het strijdperk getreden.
Bij het lossen met de stoomwins van pakken tabak
uit het stoomschip Gedeh, liggende aan de Wilhelmina-
kade te Rotterdam, brak de strop, en vielen 6 pakken
tabak op de bootwerkers, J. S., oud 64 jaar, die zwaar
werd gekwetst, en op W. D., die een lichte hersen
schudding opliep.
In verband met de verdwijning van den burgemees
ter van Gouder.ak, G., vertoefden verleden week in die
gemeente de commissaris der koningin met de justitie
uit Rotterdam en de commissaris van politie uit Gouda.
De justitie is den voortvluchtige op het spoor. Een
nader bericht zegt, dat men hem te Antwerpen heeft
gearresteerd.
Te Hoorn is met den trein overreden de treincon-
troleur. Beide beenen en een arm werden verbrijzeld.
Te Amsterdam is een onderwijzer geschorst wegens
insubordinatie (ongehoorzaamheid aan het gezag) tegen
over zijn superieur (den bovenmeester).
De Provinciale Staten van Zuid-Holland, waarvan
de meerderheid klerikaal is, hebben gekozen tot lid van
Gedeputeerde Staten.... den liberaal Mr. Fock met 58
stemmen, tegen 18 op den liberaal P. C. Evers 2 leden
stemden blanco
In de Noorderhaven te Zutphen is door 2 visschers
het lijkje van een pasgeboren kind van het mannelijk
geslacht opgevischt.
Nadat eenige dagen geleden tegen een paar leden
der roomsch-katholieke „St. Petrusclub" te Beverwijk
hechtenis is geëischt wegens het verstoren eener ver
gadering waar een anarchist sprak, v elen zij 1.1. Za
terdag weer met een heel relletje en gezang de socia
listische colporteurs lastigdeze laatsten hielden zich
echter rustig, zoodat erger voorkomen werd.
Het eerste nummer is verschenen van De Electricien,
orgaan van den Nederl. Electriciensbond. Het Redactie
adres is Van Oldenbarneveldstraat 59, Amsterdam.
Na afloop der godsdienstoefening in de Ned. Herv.
Kerk te Holysloot (N.-H.) ontstond er twist tusschen
den notabel B. en den president-kerkvoogd K., welke
laatste versierd werd met een blauw oog
De afdeeling den Haag van den Typografenbond deelt
per circulaire mede, dat pogingen om de misstanden
bestaande aan de zetterij van het liberale blad Land
en Volk, afstuiten op den onwil van den directeur-uit
gever J. Hoekstra, daarin gesteund door den hoofd
redacteur M. van Raalte. Het gemiddelde loon (nacht
werk inbegrepen) is nog geen 17 cent per uur.
Een commissie tot wering van schoolverzuim in de
gemeente Schoterland informeerde naar de redenen voor
het geregeld verzuim van een 12-jarig meisje. Het ant
woord luidde„dat het meisje als.... huishoudster diende.
Te Boedapest in Hongarije zijn verleden week Zondag
30 arbeidersvergaderingen gehouden, waarin werd be
sloten desnoods de algemeene staking te proclameeren,
wanneer de oppositie het algemeen kiesrecht niet weet
in te voeren.
De bootwerkers te Marseille hebben het werk gestaakt
en vragen reglementeering van hunne werkuren.
De arbeiders en arbeidsters in de konfectiebedrijven
te Kopenhagen hebben een nieuw loontarief bedongen,
waardoor de loonen net 7 a 8 pCt. verhoogd zijn, en
dat tot 1 Februari 1910 geldend is.
De Brunswijksche kolenmijneigenaars hebben de loonen
verhoogd. De verhooging gaat voor sommige arbeiders
tot 10 pCt.
De Italiaansche minister Fedesco heeft aan een depu
tatie der spoorwegarbeiders verklaard, dat een ontwerp-
W it, waarin met hun grieven rekening was gehouden,
gereed is en binnen een paar dagen in den minister
raad zou worden behandeld.
Te Parijs staken 2500 vormers en gieters in de metaal
industrie. Zij eischen verkorting van-arbeidsduur, en
verhooging van het dagloon met 50 centimes (ongeveer
24 cent).
De slachtoffers der staking in het Roergebied worden
door de organisaties gesteund. Gehuwden ontvangen
12 Mark (f 7.20) en 50 pfennig (30 cents) per kind
ongehuwden ontvangen 10 Mark (f 6.
De staking van metaalbewerkers in Berlijn, waaraan
3000 arbeiders deelnamen, is na een duur van 3 maanden
met een nederlaag der arbeiders geëindigd.
Men heelt in Londen wat voor de parken over. Men
is van plan daar weer een park aan te leggen waar
voor men eeu buitenplaats van 10 hectaren heeft aan
gekocht.
De 5l-jarige hotelhouder Weniger te Düsseldorf heeft
zijn beide dochtertjes van 7 en 11 jaar, zjjn vrouw en
zichzelf met een revolver doodgeschoten. Het vroeger
goed beklante hotel was de laatste jaren sterk achter
uitgegaan.
De Hamburger Echo, het Hamburgsche soc. dem.
partijblad telt nu 40500 abonnés.
De Russische grootvorst Sergius, bekend als het
hoofd der reaktie. en als man die de gelden voor het
„Roode Kruis" in z'n eigen zak liet verdwijnen, is ge
dood door een bom. Indien twee bokken op de plank
staan Die bok van de onverzettelijke volkswil lijkt
ons het best!
De Pennsylvanischej Hoogeschool heeft aan- Keizer
Wilhelm het eere-doctoraat in de rechten aangeboden.
Die keizer Wilhelm moet toch wél eeu knappe vent zijn.
Ons Italiaansch partijblad de „Avanti" publiceert
een lijstje van militairen, slachtoffers van ongelukken
en beroepsziekten in militairen dienst. Het geeft totaal
12761 slachtoffers waarvan er 133 stierven. Zeker
ruim 98 pCt. heeft geen cent gratificatie gehad. En dat
in een jaar in vredestijd, ('t was in 1901.)
De Russische beweging breidt zich meer en meer
uit; de boerenbevolking begint ook te ontwaken, en
vooral in den Kaukasus is het zeer roerig.
De afdeeling „Schiedam" van bovengenoemde vereeni
ging hield 1.1. Zaterdag 18 dezer in de kleine zaal van
„Musis Sacrum" hare openbare vergadering, en geven
wij, hier een kort relaas van de door den heer Mr.
J. A. Levy van Amsterdam uitgesproken rede over de
„Onderwijsnovelle."
De voorzitter, de heer A. Gouka opende te 8 uren
de vergadering, de hoop uitsprekende dat meerdere
voorstanders van goed volksonderwijs zich mochten aan
sluiten bij de afdeeling Schiedam, om met vrucht pro
paganda te kunnen voeren voor het goede doel. In de
laatste jaren was er voor „Volksonderwijs" geen reden
om op den voorgrond te treden, doch thans, nu de
onderwijsnovelle aan de orde is, waardoor'het onderwijs
gevaar loopt, te verslechteren, is „Volksonderwijs" op
de bres, om de op den voorgrond tredende belangen
van het gansche volk met kracht te verdedigen welke
kracht ontleend wordt aan de algemeene sympathie, en
had men in Mr. Levy iemand gevonden om de onderwijs
novelle in het openbaar te behandelen, en de Schie-
damscke ingezetenen in te lichten.
Mr. Levy, het woord verkrijgende, ving aan met te
zeggen dat, waar hij de uitnoodiging van de Schie-
damsche afdeeling ontving, hij dacht aan oorzaak
en gevolg, dat waar die novelle wordt ingediend, er
ontstaan is eene groote rechtmatige agitatie tegen hare
verderfelijke strekking.
De spreker ontvouwde zijn 4 hoofdbezwaren tegen
de onderwijsnovelle, zijnde:
le van staatkundigen aard.
Dr. Kuyper heeft in de Tweede Kamer de tegenstel
ling gemaakt van christenen en paganisten (een vreemd
woord voor heidenen). Al wat niet tot de vrienden van
de regeering behoorde was paganist. De liberale regee
ring daarentegen heeft altijd voorgestaan de idee van
verdraagzaamheid, welke achtereenvolgens in 1848 en
1889 in de grondwet is vastgelegd, door niet het bizonder
onderwijs te bevoorrechten maar vrij te laten, terwijl
de regeering de aanhoudende zorg op zich nam, voor
het openbaar onderwijs. Met behulp van citaten en uit
latingen van Th rbecke, Groen van Prinsteren en eenige
andere bekende mannen, werd een en ander toegelicht.
Eerst heeft men het hooger onderwijs aan een bizondere
universiteit bevoorrecht, thans is de lijn doorgetrokken
naar het lager onderwijs.
2e een bezwaar van zielkundigen aard.
De liberalen strijden niet tegen de christelijke school,
maar tegen de dogmatische school, de school'waar men
kinderen dogma's (leerstellingen) over „het geloof" wil
inprenten, waa>' men kinderen leert datgene, wat ze
niet kunnen begrijpen. Men zal ze duidelijk moeten
maken, dat alle menschen zondarenzijn, die „straf'
hebben verdiend, verlostmoeten worden, en verzoend
kunnen worden. Zij moeten het onderscheid leeren ken
nen tusschen de particuliere en de gemeene gratie"of
men éen of meer kelken bij het avondmaal moet gebruiken
enz. enz De Roomsck-Katholieken hebben 7, de Protes
tanten 2 sacramenten en de Kwakers éen. Door zulke
dingen aan kinderen van zes tot twaalf jaren te leeren,
veroorzaakt men godsdienstwaanzin, daar de jeugdige
hersenen dien kost niet kunnen verdragen.
3e om een maatschappelijke reden, samenhangende
met de verdraagzaamheid.
Wij zien om ons heen dat van confessioneel en kant
haat en tweedracht toeneemt. De taak van de overheid
is, die tweedracht den kop in te drukken, terwijl in het
nieuwe wetsontwerp juist voedsel wordt gegeven aan
die strooming van haat en tweedracht. De geloofshaat
is de kanker die hangt aan den wortel van het volks
bestaan. Iedere confessioneele overtuiging, noemt haar
belijden de ware, iedere andere is minder waardig.
4e om een opvoedkundige reden.
Voor de oprichting van een bizondeve school zullen
voor de schatkist drie dingen noodig zijn, te weten:
le een schoolbestuur, 2e 25 kinderen, 3e een quitantie,
afgegeven voor ontvangen salaris.
De school wordt gesticht door particulieren gesteund
door particulieren, rekenplichtig zijnde aan particulie
ren, verantwoordelijk aan particulieren, niets dan par
ticulieren. De onderwijzer aan de bijzondere school werkt
onder den invloed van den geestelijke, want die is vaster
in de leer dan een onderwijzer.
25 kinderen zijn gauw genoeg bij elkander gehaald,
en het onderwijs neemt een aanvang. De 25 kinderen
van verschillende leeftijden, van 6 tot 12 jaren, alles
zit in één klas, wordt onderwezen door één onderwij
zer; het onderwijs kan zoo niet goed zijn.
r)e ouders der kinderen gaan, omdat zij de richting
van het onderwijs willen beheerschen (zij meenen ken
ners van het onderwijs te zijn, omdat zij kennis van
de leer hebben) zich mengen m het werk van de op
voeders, de onderwijzers, terwijl daartegen volgens spre-
ker's meening, huisgezin en tchool moeten gescheiden
blijven.
Wat de quitantie voor genoten salaris betreft, dat is
maar een wassen neus. Onder de Katholieke onderwij
zers zijn er zeer velen (de zoogenaamde „broeders en
zusters" Red. Moker) die de gelofte van armoede heb
ben afgelegd, en hun salaris aan hunne secten of hunne
school afstaan. Ook anti-revolutionairen staan soms
gedeelten van hun salaris aan de school af, terwijl voor
het publiek verantwoord wordt als te zijn ontvangen
„van de familie van de onderwijzers." Zoo'n quitantie is
dus geen waarborg
Aan het slot van zijne rede gekomen, sprak spreker
de hoop uit, dat allen zich zouden scharen om de open
bare school te beschermen tegen den aanval, en zei
den Engelsche admiraal Nelson na, die bij de slag van
Tralfagar de bekende woorden uitsprak: „Ik hoop dat
ieder man zijn plicht zal doen."
