Naar Overschie!
No. 11.
ZATERDAG 13 MEI 1905
5e Jaargang.
ORGAAN van de Afdeeling Schiedam der Sociaaldemokratische Arbeiderspartij
Bureau van Redactie en Administratie:
A. WINTERBERG,
Friendschapstraat 1 hoven.
Stukken yoor 't eerstvolgend nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn.
Ingezonden Mededeeling.
„KUNSTEN STRIJD"
Zondag 10 uur Repetitie.
De aanstaande verkiezingen.
De plank mis
aHONNEMENTSPR IJ S
25 cent per kwartaal
franco per post 30 cent hj vooruitbetaling.
Losse nummers 2 cent.
ADVERT EN TIEN:
3 cent per regel.
'Bij abonnement belangrijke korting.
- -
HET BESTUUR.
Zondagmorgen 14 Jlei zullen we de eerste
wandeltocht naar Overschie honden.
Partygenooten en geestverwanten voor
zoover we kunnen, gaan we ALLKX mee!
XI.
Anti-clericalisme,
Een van de eigenaardigste verschijnselen bij den in
gang zijnden verkiezingsstrijd is wel ditdat Dr. Kuiper
in de liberalen een omvaardeerbaren bondgenoot heeft
gevonden tot versterking van zijn verdeeling der politieke
partijen in de partijen des geloofs en de partijen des
ongeloofs. Immers de liberalen, al verwerpen zij dan
ook die tegenstelling (antithese) tusschen geloovigen en
ongeloovigen, tusschen Christenen en paganisten zooals
de liberalen zoo graag zeggen, zij halen diezelfde
tegenstelling in een ander costuum weer op de planken
door hun tegenstelling van anticlericalen tegen clericalen.
Want wat Dr. Kuyper de partijen des geloofs of de
christelijke partijen noemt, dat noemen de liberalen met
een ander W'iord de clericalen. En wat Dr. Kuyper
kortweg de partijen des ongeloofs (of met een in liberale
kringen zoo geliefde uitdrukking „paganisten") noemt,
dat bestempelen de liberalen met den naam van „anti
clericalen." En het is bekend genoeg, dat in tal van
districten, ook in het district Schiedam, van liberale
zijde pogingen zijn aangewend om met de sociaal-demo -
kraten te komen tot een anti-clericaal verbond, wat
natuurlijk door de sociaal-demokraten werd geweigerd.
Wat ligt aan dat alles nu anders ten g ond dan de
beruchte antithese van Dr. Kuyper? met deze tegen
stelling: dat de partijen des geloofs (volgens Kuypersche
zegwijze) of de clericalen (volgens liberale zegwijze) de
partijgroepeering volgens die antithese in hun (christe-
1 ijken of clericalen) geest de politiek willen doen be-
heerschen, en dat de partijen des ongeloofs (volgens
Kuypersche zegwijze) of de anti-clericalen (volgens
liberale zegwijze) de partijgroepeering volgens die anti
these in hun (onchristelijken of anti-clericalen) geest de
politiek willen doen beheerschen? Wat beteekent dat
dus met andere woorden anders dan dit: dat de door
Dr. Kuyper in het strijdveld vooropgestelde strijdleus
de verkiezingen geheel zal beheerschen voor zoover de
sociaal-demokraten dit niet kunnen beletten en dat het
komende 4-jarige regeeringstijdvak evenals het nu af-
loopende opnieuw zal beheerscht worden door die anti
these tenzij de sociaaldemokraten in de nieuwe Kamer
sterk genoeg in aantal zijn om dat te verhinderen en
geen der beide coalities alleen in staat is een meer
derheid te vormen?
De liberalen zijn uit louter anti-clericalisme in den
door Dr. Kuyper gestelden val geloopen. Indien de
Kuyper-coalitie het wist, zal zij dit dus ook voor een
belangrijk deel danken aan de stommiteit der liberalen,
die de Kuypersche (positieve) strijdleuze hebben aan
vaar 1 en ondersteund door er een liberale (negatieve)
strijdleuze tegenover te zetten (wat door hun „positieve"
programmapunten in het minst niet kan worden goed
gemaakt). En indien de liberalen het winnen, dan zul
len zu krachtens hun „anti-clericale" strijdleus eveneens
de ellendige antithese van clericalisme en anti-clerica-
lisme moeten doen voortbestaan, dan zal hun regeering
staan onder het teeken van het „anti-clericalisme" zoo
als de nu afloopende periode stond onder dat van het
„clericalisme
En dit wordt niet alleen noodig gemaakt door het
optreden der liberalen onder de leus van anti-clericalisme,
maar omdat de „anti-clericale" band de eenige is, die
de 3 „liberale" g oepen samenhoudt, tenzij men het
behoudzuchtige, het conservatieve vooral der manifest-
of oud-liberalen daarvoor wil doen doorgaan.
Zoodat het in elk geval nog lange jaren zal moeten
duren, voordat wij van de opgeworpen politieke antithese
zullen verlost zijn. En in elk geval is het bijna zeker,
dat nog de komende 4-jarige i egeeringsperiode daardoor
zal worden bedorven, zoowel wanneer de kerkelijke
partijen als wanneer de liberale partijen overwinnen
met een voldoende meerderheid om te kunnen regeeren.
Er is slechts één mogelijkheid om aan die antithese
te ontkomen, n.l. door die antithese zelve, dus ook het
anti-clericalisme, te ontwrichten. Die heele tegenstel
ling, hetzij aangeduid met de woorden geloovigen -en
ongeloovigen, hetzij met de woorden kerkelijken en
vrijzinnigen, hetzjj met de woorden clericalen en anti-
clericalen, die heele tegenstelling kan alleen ver
dwijnen door in de plaats daarvan een andere te brengen,
die niet berust op theologische wolkenfantasie maar
zuiver aansluit aan de werkelijke ontwikkeing van
staat en maatschappijen het is die tegenstelling van
conservatief en demokratischdie de sociaal-demokraten
in den tegenwoordigen verkiezingstrijd op den voorgrond
brengen, zonder natuurlijk daarbij hun grooten strijd
tegen het kapitalisme te vergeten of na te laten; maar
zonder ook te kort te doen aan het recht op vrijheid
van gelooven en getuigen van wien ook. En het zjjn
alleen de sociaal-demokraten, die dat doen. Noch de
vrijzinnig-demokraten, noch de demokrateu onder de
Unie-liberalen, noch de anti-revolutionairen Demokra
teu doen dat, die zitten allen in de mazen van de
Kuypersche antithese verward. Wel zijn er enkele
groepen van katholieke demokraten, en enkele groepjes
anti-revolutiouaire demokrateu (zooals die van Staalman
en van der Pers), die met die tegenstelling voor den
dag komen. Maar die groepen zijn nog te klein en te
onsamenhangend om bij de aanstaande verkiezingen
meer dan eenigen plaatselijken invloed uit te oefenen;
voor de algemeene verkiezingszaken over het geheele
land zullen zij nog niets kunnen beteekenen, al ligt in
hun opt eden ook de aankondiging van een beteren
politieken tijd.
Dat de liberalen aan het doen doordringen van deze
zuivere tegenstelling niet meewerken, is geen toeval
maar ook evenmin beredeneerd opzet Dat is niets dan
het noodzakelijk gevolg van hun „liberaal" zijn. Het
liberalisme is immers in oorsprong ook voor een deel
anti-clericalisme geweest, het vertegenwoordigde tegen
over de oppermacht der kerk en geestelijkheid in zaken
van staat, maatschappij en ontwikkeling het recht dei-
burgers op „vrijheid" van ontwikkeling, denken en
maatschappelijke en staatkundige beweging, en werd
daardoor vanzelf anti-clericaal. En door een langen
ontwikkelingsgang heen, door lange perioden van
„evolutie" heen en met korte maar belangrijke tijden
van „revolutie" slaagde het erin, zijn „anti-clericale"
vrijheidsopvattingen overheerschend te maken, en een
positief-liberalen burgerstaat te vormen waaraan het
„anti-clericale" cachet ontbrak, waarop het „anti-
clericale" merk niet meer noodig was bij gebrek aan
„clericale" machten om te bestrijden, maar die in zijn
geheele samenstelling vijandig stond tegenover de oude
middeleeuwsche staat en maatschappij.
Thans, nu het liberale burgerij-ideaal is verwezenlijkt
geworden, en nu een nieuwe economische macht tegen
over dat liberale burgerij-ideaal is ontstaan, nu verliest
het liberalisme geleidelijk terrein, en nu komt het oude
clericalisme, dat niet dood was als beginsel, in nieuwe
vormen weer terug, omdat die nieuwe economische macht
nog niet sterk genoeg is voor algeheele overwinning
en terzijdestelling van het liberale burgerij-ideaal, van
het liberalisme. En, heel natuu lijk, herleeft nu ook
weer het bij zijn oorsprong reeds aanwezige anti-cleri
calisme van het liberalisme. De liberalen kunnen dat
bijna niet erkennen, want dan zouden zij die nieuwe
economische macht moeten erkennen als een macht, die
vijandig staat tegenover hun liberale burgerij-ideaal, en
die bezig is zich te ontwikkelen tot een macht die het
liberalisme eens zal moeten vervangen, zooals het libe
ralisme eens het clericalisme en het absolutisme verving.
Van daar dat alleen de sociaal-demokraten thans
zuiver de Kuypersche antithese bestrijden en dat de
liberalen met inbegrip van de vrijzinnig-demokraten die
thans versterken. Vandaar ook de kracht der antithese
in den tegenwoordigen verkiezingsstrijd.
Uit een bespreking van de programma's en de actie
der 3 vrijzinnige groep n zal blijken, dat deze verklaring
van het liberale anti-clericalisme juist is.
In Stemmen, het orgaan der afd. Schiedam van de
Protestantenbond, komt het volgend artikel voor:
Flauw en dom.
In 't Meinummer van „de Moker" vonden we veel
wat blijk gaf van v rig willen en krachtig streven voor
de tot-stand-koming van een mooi, goed en nuttig doel.
Jammer, dat er tusschen 't vele goede iets was, dat dit
Meinummer bevlekte. Tusschen de „Vlaardingsche IJzer-
koekjes" nam. werd den lezers iets aangeboden dat er
te vuil uitzag om 't te aanvaarden. Wij bedoelen hier
mede 't gedeelte waarin een meening uitgesproken word!
over de tegenwoordigheid en den persoon van den
candidaat der vrijz. democraten en liberalen. De schrijver
heeft klaarblijkelijk het doel gehad om zoowrl dat
tegenwoordig zijn als de persoon van dezen karaer-
candidaat belachelijk te maken. Dat doel nu is? jammer
voor den schrijver, niet bereikt, 't Was geen vernuftige
satire, ook geen beschaafde en toch scherpe ironie,
waarvan men gedwongen is te zeggen, ook al is men
het er niet mee eens: dat is gezonde, rake geestigheid.
Neen, hierin was zooveel platte onbeholpenheid, zulk
een goedkoope straatgeestigheid, dat er niets anders
overblijft dan een domme flauwiteit, uitgesproken om
aardig gevonden te worden en toch niets anders wek
kende dau een gevoel dat men uit door te zeggen
misselijk.
Wij kennen vele mannen, ook in onze stad, die vurige
strijders zijn voor hunne sociaal-democratische beginselen
en als 't noodig is met hun pen en woord gereed staan
om feilen aan te wijzen en harde waarheden te zeggen,
doch tevens eerlijke, ernstige mannen, die er niet aan
denken iemand of iets belachelijk te maken zonder
noodzaak of grond, en dat laatste is hier gebeurd. Zulk
een handeling moet voor een sociaal-democraat in de
eerste plaats schande genoemd worden.
Wat wij hier laken is echter niet alleen fïauw, doch
ook dom. De dagen der verkiezingen naderen en zonder
ons te laten ontmoedigen door de vereenigde drommen
van kerkelijke tegenstanders, die nu reeds met een soort
van hooghartig, medelijdend glimlachje neerzien op de
voornemens van al die liberalen, democraten en socialen,
die toch niet kunnen baten, omdat zij zullen overwinnen,
willen wij, linksche groepen, toch strijden en streven
met alle kracht die in ons is. Aan voorspellingen wagen
wij ons niet, wij willen onze uiterste krachten inspannen
en dan afwachten. Naast de vereenigde liberale en
dejnocratische groepen trekt de socialistische op, doch
beiden bestrijden den gemeenschappelijkeu vijandhet
clericalisme. Is 't nu niet dom om voor den verkiezings-
aanval elkander nog eens te gaan treiteren? Dom is
het, omdat door zulk een doen die hoovaardige glimlach
van overwinnings-zekerheid bij den tegenstander nog
ergerlijker wo dt. Dom is het, omdat onderlinge strijd
aan de linksche zijde niets anders dan verzwakking kan
voortbrengen. Dom, omdat de verkiezings-ijveraars en
agenten der rechterzijde met zulke stukjes als het door
ons besprokene, heengaan naar die massa zonder vaste
overtuiging en daardoor bewerken dat soms stemmen
die anders de linksche groepen ten goede hadden ge
komen, nu de rechtsche ten voordeel worden. Dom ook,
omdat wij bij zeer mogelijke herstemming elkander nog
harder zullen noodig hebben. Wij zijn er vast van
overtuigd, kwam er herstemming tusschen den candidaat
der sociaal-democraten en dien der tegenpartij, de vrijz.
democraten allen en van de liberalen verreweg het
grootste gedeelte zouden stemmen op den sociaal-dem )-
craat, ter wille van den nooit genoeg te bestrijden vijand
het clericalisme. Even overtuigd zijn wij, dat komt een
herstemming tusschen den candidaat der gecombineerde
groepen en der tegenstanders, de sociaal-democraten hun
steun zullen verleenen aan dien der gecombineerden.
En juist met 't oog hierop is 't met recht dom te
noemen om nu iemand te gaan bestrijden en dat nog
wel zonder grond en op onwaardige wijze, terwijl de
mogelijkheid bestaat dat men later aan dienzelfden per
soon z'n stem zal geven en voor hem werken zal.
Laat bij de aanstaande verkiezingen in ons district
de leuze heerschenby onderling verschil geen ouder
lingen st ijd, doch één tegenover den tegenstander.
Allereerst iets over het „flauwe", waarmede wij vlug
hebben afgedaan. Wellicht is door de Nfemmen-redactie
vergeten, dat onze Vlaardingsche correspondent, zoo
goed als ieder schrijver, ook in het gewraakte stukje
weergaf en slechts weergeven kan, den indruk welke
MOKER
3 ct. per regel.
