De arbeider als vijand van den arbeider.
Parlementaire Kroniek.
De overwinning van „Excelsior."
rekenden, heeft de gemeente uit eigen middelen te
betalen
Aan het L. O. met 2096 leerlingen f 28.236,00
of f 13.50 per leerling,
aan het Middelbaar Onderwijs met 270 leerlingen
f 19.095,00 of 185.00 per leerling H. B. S. en
f 50.00 per leerling B. A. S.
aan het Gymnasium f 10.517,50 of f250.00 per
leerling.
Die cijfers die het kapitalistisch karakter ook der
Schiedamsche gemeentehnishouding bewijzen, zijn even
wel daarom voor Schiedam als gemeente nog te erger
lijker, omdat van de 40 leerlingen van het gymnasium
de helft nog van buiten komt (er zijn zelfs klassen
waarin niet één Schiedamsche leerling zit). Voor de
Hoogere Burgerschool werd indertijd de bepaling ge
maakt, dat leerlingen uit andere gemeenten, waar een
H. B. S. is zouden worden geweerd. Voor het gymna
sium heeft men leerlingen uit andere gemeenten, waar
gymnasia zijn, noodig om dat kwijnende overblijfsel uit
voorwereldlijke tijden in het leven te houden. Op dit
oogenblik is er nog zelfs in het geheel geen aanbod
voor leerliugen der le klassemet welke kunstmiddelen
zal men er nu een moeten fabrice.-ren? Misschien
komen er dan ook officiëele advertenties met een op
roeping voor, gymnasium-reddende leerlingen, zooals
officieel het kapitaal werd opgeroepen tot bestrijding
van den woningnood?
Het komt ons voor, dat nu het juiste oogenblik aan
gebroken is, om de gymnasium-kwestie op te lossen.
De voortdurende toeneming van het aantal leerlingen
der Hoogere Burgerschool heeft n.l. een uitbreiding van
het arfntal leeraren noodig gema kt. Tot nu toe werden
die aanvullingsleeraren uit de omliggende gemeenten
bijeengeharkt. Maar bjj nog grootere toen ming van
het aantal leerlingen zal ook die harkerij niet voldoende
meer zijn. Er zijn dus nieuwe leeraren noodig. En er
zijn daarom oproepingen gedaan voor 4 nieuwe leeraren,
n.l. een in Nat. Historie voor 10 a 14 uur, een in
Aardrijkskunde voor 16 uur, een. in Nederl. taal en
lett. voor 13 uur en een voor Fransche taal en lett.
voor 14 uur. Waar nu volgens de verordening f 100.
per lesuur moet worden betaald, zal dit de gemeente
(53 a 57 uur) f 5300.— a f 5700.kosten (de hulp-
leeraren kosten thans f2500.
Aan die uitgaven is natuurlijk niets te doen. Maar
men hoeft geen nieuwe leeraren in de stad te halen,
want men heeft ze aan het gymnasium, men heeft slechts
het gymnasium op te heffen en de aldaar beschikbare
krachten aan de H. B. S. te gebruiken. Vroeg of laat
zal het gymnasium toch opgeheven moeten worden;
zooals het nu is, is het eenvoudig belachelijk met zijn
f 250.00 kosten aan de gemeente, alleen voor iederen
leerling, en bij vermindering van het aantal leerlingen
wordt die som nog hooger. Heft men thans het gym
nasium op, dan kan men onmiddellijk de som der wacht
gelden, die men aan de leeraren van het gymnasium
zal moeten betalen, verminderen met de f 5300.a
f 5700.die de H. B. S. meer zal moeten kosten.
Doet men het eerst over eenige jaren, dan krijgt men
de volle som van wachtgelden te dragen. Neemt men
nu een oogenblik aan, dat de gemeente de volle som
der jaarwedden van de leeraren aan het gymnasium
als wachtgeld uitkeert (de concierge komt zoometeen in
bespreking), dat is thans f 20.500.(den facultatieven
leeraar in Hebreeuws en een hulpleeraar in wiskunde
niet meegerekend), en vermindert men die som met de
f 5300.— a f 5700.— die op de uitgaven van de H.
B. S. komen, dan houdt men t 15200.a f 14800.
over; voegt men daar weer f 2000.bij (dat zjjn de
f 2900.schoolgeld verminderd met de f 900.kos
ten), dan krijgt men f 17200.— a f 16800.—, die de
opheffing van het gymnasium per jaar zou kosten. Maar
deze som kan weer verminderd worden met de rijksbij
dragen in de wachtgelden, waarop toch zeker gerekend
kan worden en die men toch stellig op 1/a kan stellen,
zoodat dan de gemeente niet meer te betalen zal heb
ben dan thans aan het gymnasium. Gaan er van de
leeraren met wachtgelden weg, dan wordt de som min
der. Maar de voordeelen zitten hierin, dat men geen
meerdere leeraren in de stad haalt terwijl men de ze
kerheid heeft, dat toch later de gezamenlijke gymua-
sittm-leeraren overbodig zullen worden en deze geheel
ten laste der gemeente zullen komen.
Maar er is nog een ander voordeel aan deze regeling
verbonden. De Burger-Avondschool kan dan nl. het
gebouw van het Gymnasium voor zich ingericht krijgen
en desnoods lokalen van de daarachtergelegen lagere
school in gebruik nemen. De Hoogere Burgerschool
krijgt dan de vrije beschikking over de ruimte, die ze
noodig heeft, de B. A. S. eveneens, zij zullen elkander
dan niet meer onophoudelijk in den weg hoeven te zit
ten. En bij de geleidelijke uitbreiding van de B. A. S.
met een ambachtschool overdag, wat toch ook vroeg
of laat gebeuren moet, is de school dan reeds aanwezig,
praktisch vereenigd met de B. A. S. En de concierge
van het gymnasium kan dan in dat gebouw werkzaam
blijven, ook als concietge
Op die manier komt men tot een behoorlijk plande
luxe-inrichting die het gymnasium is verdwijnt, de H.
B. S. en de B. A. S. krijgen meer ruimte van beweging
en zullen later, als de gemeenteverplichtingen tegen
over het gymnasium geheel ten einde zullen zijn, van
de vrijvallende gelden uitstekend kunnen profiteeren.
Komt gemeenteraadsleden, wie durft dit zaakje nu
eens aan te pakken? en dan geen angst voor Dr. Vin-
kensteyn, heusch die is nog wel klein te krijgen, en
die zal voor een billijke regeling van zaken ook wel
te vinden zijn.
We zijn er nieuwsgierig naar, of er iemand aan zal
durven. Of moet dit ook wachten tot er een paar sociaal-
demokraten in den raad zitten?
In een tijdsverloop van drie weken werd tweemaal
in ons blad melding gemaakt van een loonsverlaging
op vrij groote fabrieken ingevoerdde een op de glas
fabriek der firma Melchers alhier, de tweede aan de
fabriek „Hollandia" te Vlaardingen.
Wat een loonsverlaging voor den arbeider zeggen
wil, zullen we nu niet definieeren. Ook al zijn de
loonen der getroffen arbeiders nog geen minimum-loonen,
toch is het zoo hard, nietwaar, z'n arbeidskracht te moeten
geven voor minder dan men totnogtoe verkreeg. Zelfs
al houdt men nog wel een boterham over, het stuit
zoo ontzettend tegen den borst, plotseling door een
fabrikantengril de specie-waarde van z'n arbeidskracht
te zien verminderd.
Bij de aaukondiging schrikt men dan ook op uit den
sleur van 't dagelijks leven. D'r komt zoo'n geheel
onwillekeurig verzet in je op vanwaar ken-je niet
schelen, maar neen, dat gedoog je niet. Nooit
Als de eerste drift voorbij is,nu dan kalmeer
je weerde uitgaven' van 't gezin worden wat inge
krompen je regelt je weer naar de omstandigheden
beperk je wat in je genoegens buiten de fabriek
in de fabriek doe je op allerlei wijze je best de geleden
schade weer in te halen.
En lokt te eeniger tijd wéér een loonsverlaging uit.
Eén der ellendigste uitwassen van het moderne pro-
duktie-systeem is wel het zooggnaamde „stuk-werken".
Vóór de opkomst der arbeiders-organisatie was het
stuk-werken vrij algemeen. In onze gewestelijke indus-
triën kendea we het systeem bij de sigarenmakers,
mandenmakers, letterzetters, glasblazers enz.
In den loop der jaren zagen we het, mede door den
invloed der vakvereeniging, zoo goed als geheel ver
dwenen voor de letterzetters. Voor deze categorie arbei
ders was het een belangrijke verbetering onder andere
arbeidsvoorwaarden te komen en het is gebleken dat het
bedrijf de verandering zeer goed gedoogt. Het op zichzelf
reeds agiteerend werk werd voor het lichaam afmattend,
het zenuwstelsel werd overprikkeld, 't was jagen en
jagen om nóg maar meer arbeid te verrichten. De
gewone lichamelijke eischen werden verwaarloosd
terwille van een paar centen.
Wat men nu vroeger steeds van de letterzetters
hoorde, dat het stuk-werken niet gemist kon worden
een bewering die gebleken is ten eenenmale onjuist te
zijn hoort men nu nog van de mandenmakers, siga
renmakers, glasblazers euz. De menschen zijn zóó aan
het systeem gewoon geraakt, dat ze zich nu eenmaal
niet kunnen voorstelien dat in hun bedrijven een andere
regeling mogelijk is. In de allereerste plaats vreezen
ze dat hun loonen zouden verminderd worden indien
ze op andere conditiën werken.
Maar dat is niet noodig. En het is bij de letterzet
ters gebleken niet waar te zijn. In den regel worden
nu dezelfde loonen verdiend als vroeger.
Maar zelfs al verminderden de loonen iets, zou men
dan toch de afschaffing van het stuk-werken niet moeten
toejuichen? Begrijpt men niet, dat het afjakkeren dag
in en dag uit, een beslist schadelijken, sloopenden invloed
op het 1 chaam en geest moet uitoefenen en dat de
altijd-durende overspanning zich te eeniger tijd wreken
zal
Dom is het van de arbeiders, die per stuk werken,
zich af te jakkeren. Dom al is 't begrijpelijk. Maar
nóg dommer om niet met alle kracht te jjveren voor
afschaffing van het stelsel.
Afschaffing van een stelsel dat nadeelig is in de
hoogste mate voor het bestaande geslacht niet alleen,
doch de oorzaak wordt van een achterlijk, gedegene
reerd nageslacht. Afschaffing van een stelsel dat alle
zedeljjk recht van bestaan mist, dat een schandelijk
stelsel is.
Een stelsel dat het toppunt van uitbuiting is.
Een stelsel dat onophoudelijk voert tot konflikten
tusschen patroon en arbeider.
Een vervloekt stelsel, dat zoo krachtig mogelijk moet
worden bestreden, zoo spoedig mogelijk moet worden
opgeruimd
Omdat het den arbeider stelt als vijand van den
arbeider
Het Arbeidskontrakt onaannemelijk.
De beslissende slag is Dinsdag geleverd. Met ver
werping van alle amendementen is het artikel in de
wet opgenomen, dat bij werkstaking den arbeider er
aan blootstelt een schadevergoeding te behalen, als hij
den opzeggingstermijn niet in acht neemt. Daarmeê is
het wetsontwerp voor de arbeidersklasse onaannemelijk
geworden en de sociaal-democratische Kamerleden zul
len zich verplicht zien er tegen te stemmen. Want
tegenover het weinigje goed, dat deze wet aan de
arbeiders brengen zal, staat nu zooveel kwaad, dat de
schaal geheel naar den kwaden kant doorslaat.
Troelstra, onze partijgenoot, heeft in een groote rede
nog getracht de meerderheid van haar ongelijk te over
tuigen.
„De praktijk van staking of uitsluiting, aldus onze
partijgenoot, is, dat geen van beide partijen aan opzeg-
te-mijn of schadevergoeding denkt. Zeer zeker, in enkele
industrieën bestaat het staangeld, dat bij staking wordt
ingehouden, maar dit zijn uitzonderingsgevallen. Bij
uitsluiting acht ook de werkgever zich ontslagen van
opzegtermijn en loonbetaling. In dien toestand treedt
dit ontwerp tisschenbeide en vestigt, buiten afspraak
der partijen, in geval niets anders gesloten is, den wet-
telijken opzegtermijn en schadevergoeding.
In het regeeringsartikel zit
een groote tegenspraak,
het eischt een leugen van den arbeider, n.l. dat wat
hoogstens aanzegging van een werkstaking is, opzeg
ging van de dienstbetrekking genoemd wordt. Er zit
nog meer onzinnigs in deze heele regeling. Er zijn sta
kingen van één dag, ja van tien minuten. Het wets
ontwerp wil nu, dat de arbeiders ook dan zeggenover
een week gaan we naar huis Wat een onzinDit
ontwerp slaat op de praktijk als een tang op een var
ken. Het is een voortreffelijk middel om den socialen
vrede te verstoren, door van elk klein geschilletje een
g'oote, lang van te voren aangekondigde staking te
maken."
Ondanks Troelstra's uitnemend betoog werd het
socialistisch amendement, om het geheele artikel bij
werkstaking buiten werking te stellen, verworpen met
65 tegen 10 stemmen. Met de socialisten stemden alleen
de heeren Roodhuyzen (lib.)Thomson (lib.) en Nolting
(v. d.). Tegen stemden o a. de vrijzinnig-democratische
secretaris van den Onderwijzersbond Ketelaar en de
liberale werkman De Klerk. Nadat nog amendementen
van de heeren De Klerk en Limburg waren verworpen,
werd het regeeringsartikel goedgekeurd met 62 tegen
9 stemmen. Onder de tegenstemmers bevonden zich
natuurlijk alle sociaal-democraten.
De klerikale rechterzijde handhaafde dus haar karakter
van gesloten reaktionaire maSsa en van de linkerzijde
waren de oud-liberalen en een groot deel der unie-groep
eveneens tegen alle amendementen.
De rest van de week laten wij zwemmen, omdat, wat
toen besloten is van niet zoo groot belang moet worden
geacht. De nieuwsgierige lezer moet maar in ons hoofd
orgaan Het Volk snuffelen. Daar vindt hij alles, van
haver tot klaver.
Zaterdagavond dong onze onderafdeeling „Excelsior"
op 't concours van „Örpheus" mede, in de 'ieafdeeling
gemengde koren.
't Was voor 't eerst dat zij ging concoursen en daarom
werd met te meer belangstelling afgewacht, hoe ons
koor zich wel zou houden. Het werkte
geheel met eigen krachten
en al had het ensemble hier of daar eenige aanvulling
wel kunnen hebben, dien weg moest het niet op.
Er dongen in de 2e afdeeling vjjf vereenigingen mede,
terwijl er vijf prijzen beschikbaar waren gesteld, „Excel
sior" trad als no. 4 op.
Bij het publiek wekte haar zang reeds een goeden
indruk. Maar dit beteekeut natuurlijk nog niet veel.
De uitspraak der jury, dat aan „Excelsior"
met algemeene stemmen den 2en prijs
was toegekend, werd met een stevig hoera ontvangen.
Natuurlijk kon het niet anders, of onze luidjes waren
in hun nopjes. Dra werden nu de S. D. A. P. en Socia-
listenmarsch eens ferm uitgehaald en toen ging het
in optocht, zingend en de overwinning uit-jubelend,
naar „Constantia."
Daar spraken de Bruin en vau Leeuwen de over
winnaars toehuldigden den wakkeren directeur voor
zijn moeite en opofferingen om dit succes mogeljjk te
maken, en spraken den wensch uit dal „Excelsior"
groeien en bloeien moge in ieder opzichtopdat zij
steeds meer en meer beantwoorden kan aan het doel
dat zij zich heeft voorgesteld.
Toen werd nog een wandeling door de stad gemaakt,
waarna elk, natuurlijk in de beste stemming, zjjns
weegs ging.
Woensdagavond werd door „Excelsior," met „Kunst
en Strijd" die zich wakker deed hooren, voorop, de
gewennen prijs aan het gebouw der S. O. V. afgehaald
en bij den directeur gebracht. Het werd, zooals te voor
zien was, een spont ne hulde-betuiging.
De ovatie trok veel belangstelling. Voor degenen,
die de „rooien" geen overwinning gunnen, was 't wellicht
weer een nieuwe bron van ergernis. Maar daar moeten
ze maar aan gewennen.
