Vlaardingsche IJzerkoekjes
LOON IN GOUD.
zien en daarvan rapport hoogerop zon maken, en dat
dit nadeelig voor hen zon kunnen zjn, dwong hen
(lijkbaar tot die houding. Welk een heerljk leven hebben
de gemeentelijke dienaren toch onder een „Christelijk"
bewind
Toch is het ons ter oore gekomen, dat ons politie-
artikeltje de vorige week aanleiding is geweest voor
een zeer eigenaardig soort van onderzoek onder de
leden van het politiecorps, blijkbaar om te weten te
komen ot onder hen soms onze berichtgevers schuilen.
M-er willen wij hiervan op 't oogenblik niet zeggen.
Maar wij willen er toch eene opmerking aan toe voegen:
dat geen enkele vorm van inquisitie ons of onze
berichtgevers ooit tot het bekendmaken onzer bron
nen zal kunnen dwingen.
Ais de heeren zich dat maar voor gezegd willen houden.
Kloosterarbeid. De goegemeente meent, dat
de kloosters plaatsen zijn, waar de geloovigen zich in
terugtrekken om beter voor hun zieleheil te kunnen
zorgen. Maar de goegemeente vergist zich. De kloosters
zijn tegenwoordig voor het grootste gedeelte kapitalis
tische ondernemingen, waarin allerlei waren voor de
gewone markt worden vervaardigd. En daar de kapi
talistische uitbuiting (zeer lage loonen en zeer lange
arbeidstijd) in zulke „geestelijke" fabrieken en werk
plaatsen buitengewoon groot is, kunnen zij enorme
winsten maken en toch nog iets goedkooper leveren
dan een ander.
Te Schiedam is tegenwoordig ook een firma, die zulke
kloostergoederen adverteert als zijnde „beslist veel beter
van afwerking dan fabrieksgoed".
De Middenstand mag wel eens over dit clericale
kapitalisme nauwgezet nadenken 1
Kunst aan het Volk. De concertavond, door
Kunst aan het Volk" Woensdag der vorige week
gegeven, was een schitterende kunstavond. Het trio
van Mendelssohn werd met buitengewone uitdrukkings
kracht en eenheid in 't samenspel uitgevoerd. De solo-
nummers voor piano, cello en viool werden alle zonder
uitzondering met zeer groote musicaliteit en technische
vaardigheid gespeeld. En de zangeres, Mej. Russer, gaf
door haar groote zangkunst ons met de voordracht van
eenige prachtige maar zeer moeielijk voor te dragen
liederen van Beethoven buitengewoon veel te genieten.
Er was niet éen oogenblik van mindere genieting,
zooals de houding der aanwezigen trouwens ook duidel jk
te kennen gaf. Wj hopen, dat de heeren Wolff, Verhey
en Eberlé binnen niet langen tijd weer zullen kunnen
optreden voor de vereeniging Kunst aan het Volk.
Schande, dat er niet meer dan 300 toehoorders waren
De strijd om de melkkoe. II. Dat de
resultaten van het bedrjf uitstekend en .de vooruit
zichten allesbehalve donker zijn zooals wij in ons
eerste artikel met cjfers aantoonden blijkt ten over
vloede ook uit de buitengewone brutaliteit, waarmee de
heeren der waterleiding pogen te voorkomen, dat de
gemeente tot naasting besluit. Gaf de koe niet buiten
gewoon veel melk, wierp zj niet meer winst af dan
redelijkerwijs kon worden verwacht, en waren de voor
uitzichten dat zij evenveel zou bijven „geven" niet
aanwezig, wel: de heeren zouden zich niet druk
FEUILLETON.
„Dan moest j j maar eens zoo w js zijn om de wereld
in te trekken, verdomde knapperik; vreemde oogen
zullen jou wel dwingentelkens maar /.onder werk,
daar dank ik je feestelijk voor. Jj krjgt te veel noten
op je zang!"
Zoo had oom geredeneerd en zich schrikkelijk zenuw
achtig gemaakt tegen zjn pupil Willem Arend.
Toen Jan en Willem Arend weezen werden, had oom
hen in zjn huis genomen. Jan was met zijn zestiende
jaar onder dienst gegaan, terwjl Willem het timmervak
had geleerd.
Willem nu was ontslagen wegens een kwestie om
loonsverhooging welke hj van zjn patroon met klem
had geëischt.
Hierover was de huisjesbezittende oom deerljk ver
holgen. Het kwam niet te pas bj den patroon en in
zjn huis oproer-taal uit te kramen. Wanneer Willem
zoo rood was aangelegd, moest hj maar een ander
kosthuis zoeken. Hij moest maar een voorbeeld aan
zijn broer Jan nemen, die, werkloos zijnde, de dienst
had verkozen en nu al korporaal was. Men kwam
overal vooruit als men maar op zijn tellen paste.
Tante had er nog bjgevoegd, dat zij liever had gezien
dat Jan was thuis gebleven, die was heel wat bezadiger.
Wat. heb je aan zoo'n opschepper en geweldenaar. Niks
dan last.
Den avond daarop had oom Willem een brief onder
den neus geduwd van Jan, die schreef dat hj examen
behoeven te makenze zouden voor hetzelfde geld een
ander beestje kunnen koopen.
Doch juist omdat er wat te verdienen valt, gunt de
winstduivel Jan Publiek een blik in zjn zwarte ziel.
De heeren pogen de gemeente bang te maken, van
overname af te brengen, door een bespottelijken eisch
te stellen.
In art. 30 deri concessie-voorwaarden wordt gezegd,
dat bij de vaststelling der overnemingssom rekening
zal moeten worden gehouden met de winstgevendheid
der zaak op het tjdstip der overname en met de waarde
van alle roerende en onroerende goederen, de onder
neming rakende; het bedrag zal echter in geen geval
lager mogen zijn dan het bedrag van het maatschappel jk
kapitaal.
Met andere woordenindien de gemeente tot overname
besluit, dan zal zj hebben te betalen: le. een bedrag
gel jk aan de oogenblikkelijke ivaarde van de bezittingen
der maatschappj, en 2e. een bedrag als vergoeding
voor de winsten, die de aandeelhouders door de over
name zullen moeten derven, de „waarde der winst
gevendheid". Tezamen zal dit bedrag echter niet lager
mogen zjn dan het totaal-kapitaal, dat in het bedrjf
is gestoken, opdat den deelhebbers de volle terugbe
taling hunner aandeelen en obligaties verzekerd zj.
Nu wordt door den Directeur van Gemeentewerken
de waarde der roerende en onroerende goederen geschat
op f 192.627.50; de waarde der winstgevendheid door
den Gemeente-Accountant op f 97.921.67alzoo te
zamen f 290.549.17. Het maatschappeljk kapitaal wordt
door den laatste echter gesteld op
f 318.484 96
en dat bedrag zal natuurljk, behoudens nadere vast
stelling door de te benoemen commissie van drie des
kundigen, in ieder geval moeten worden betaald.
De heeren Commissarissen der Waterleiding-Maat-
schappj echter beweren, dat het annleg-kapitaal moet
worden vergoed, zonder dat rekening mag worden ge
houden met eenige afschrijving op de bezittingen der
maatschappij.
Het bedrag der afschrjvingen beliep tot 31 December
1907 f 153.000.zoodat naar de opvatting dezer heeren
de gemeente ten minste zal hebben te betalen f318.484.966
f 192.000.—
f 510.484.96°.
Al verkeert, zooals in het rapport van den Directeur
van Gemeentewerken wordt gemeld, een der bezink-
bakken in slechten toestand wegens meerdere scheuren
in den buitenwand, al is een der filters zoo in orde,
dat het bezinken en filtreeren groot nadeel ondervindt
al zjn de muren van het machinegebouw gescheurd;
al ziet het ketelhuis er onoogeljk uit en al behoeven
de arbeiders-woningen dringend reparatie; al zjn ver
schillende onderdeelen half- en drie-kwart-versletenal
zal van in den beginne aangelegde werken wel niets
meer te vinden zjnal is veel reeds drie-dubbel ver-
gaaD, de gemeente zal alles voor spiksplinternieuw
hebben te betalenen die arme, in de knel geraakte
aandeelhouders zullen tot slot van de droeve historie
zich zelf op elk stukje van f 1000.een voordeeltje van
f 600.a f 700.bezorgen
Als de arbeiders wederom met een eisch tot de
heeren gaan, en met Christeljk gefemel en liberaal
gefraseer over hun buitensporigheid worden afgewezen,
dan zal het goed zjn aan dit staaltje van kapitalisten-
eischen te herinneren. De heeren hebben er slag van.
Het doet hun woorden op de juiste waarde schatten.
Aan de mogeljkheid van dezen schandeljken handel
zou doen voor onderofficier. Dat was degeljker, had
oom gemeend, dan al dat geschreeuw van loondieven
en uitzuigen, en verder al dat zwartgallig gepraat.
Jan had het trouwens bj zjn laatste verlof zelf gezegd,
dat, als Willem steeds zoo met zjn bazen overhoop lag,
het maar beter was dat h j bij vreemden ging inwonen
of den vreemde introk.
Het behoefde den driftigen Willem geen tweemaal
gezegd te worden dat hij vertrekken moest. H j verliet
de stad, alleen diep gegriefd dat zjn eigen broer met
die ouderwetsche menschen op één houtje sabbelde, zooals
hj het noemde.
Op een kouden najaarsavond joeg de wind snerpend
tusschen de huizenrjen van het fabrieksstadje X. Een
fijne motregen bestreek huizen en straten met een glim
mend, vochtig waas. De vensters der huizen geleken
glazig starende oogen, blinkend in de duisternis, 't Was
wonderstil in het stadje. Maar een stilte zooals het is
wanneer het grootste deel der inwoners naar één punt
van de stad trekt om vuurwerk te zien ontsteken.
De regen, viezig natte straten en de patrouilleerende
soldaten deden echter zien dat van feestvieren thans
geen sprake was. Het had meer weg van een pauze
tusschen den dag en een vooraf bekenden nachteljken
overval angstig, spannend.
Een staking der werklieden van de twee grootste
fabrieken stoorde de rustige rust der anders zoo vrede
lievende inwoners.
Twaalf uur middernacht zou een stoet onderkruipers
de kracht der stakers komen breken. Al wat het werk
had neergelegd had zich in de omgeving van het kleine
station geposteerd.
Politie zorgde jverig en tactisch voor de orde, maande
zullen zj echter zelf wel niet hebben gedacht, maar
als manoevre tegen de naasting is deze zet niet kwaad.
Ze is zelfs, zooals we zullen zien, niet zonder gevolg
gebleven.
De meerderheid der Raadscommissie, de heeren
Schippers en De Bordes, heeft een rapport geleverd,
waarvan zooals we reeds zeiden de conclusie op
den inhoud slaat als een tang op een varken. Terwijl
de eerste van haar acht conclusies adviseert tot over
name, is het geheele rapport één opeenstapeling van
bezwaren, een argumentatie tegen de naasting.
Het rapport meldt, dat nadat de commissarissen
der Waterleiding-Maatschappj in een conferentie als
hun meening hadden uitgesproken, dat ten minste alles
voor nieuw moest worden betaald daarna de com
missie na veel vijven en zessen ging „onderhandelen"
met de heeren, waarbj zj doodleuk antwoorden geen
nadere bijeenkomst noodig te oordeelen, omdat zij bj
hun zienswjze bleven. En smarteljk, diep-het-bezwaar-
voelend klinkt het dan: „Hiermede waren dus de
onderhandelingen afgebroken
Had hierover maar geen onderhandelingen aange
broken, zeggen wj, want er was niets te onderhandelen.
Een van beidende commissie acht de opvatting der
heeren-van-de-schjven juist, en dan wordt het rapport
daarop gebaseerd, of zj acht haar „absurd" en houdt
er bij haar arbeid geen rekening mes. Elke tusschen weg
vertroebelt de zaak, zooals vertroebeling hier ook de
onuitgesproken bedoeling der meerderheidsheeren schijnt
te zijn.
Terwijl èn de Gemeente-Accountant, én Professor
Volmer, èn de rechtskundige adviseurs der gemeente
Mrs. Knottenbelt en Fruin eenstemmig van oordeel zijn,
dat de opvatting der he ren van de Waterleiding onjuist
is, wordt in het meerderheids-rapport zonder van deze
adviezen te gewagen den nadruk gelegd op het ongunstig
advies van een ander advocaat, èn een zinnetje uit
het guustig-advies Fruin uit zijn verband gerukt
gegeven, ter vergrooting der onzekerheid, en eveneens
lach niet! ter versterking der argumentatie vóór de
overname
Terwjl de meerderheid zélf zegt den brutalen eisch
absurd te achten, geeft zj in haar rapport een winst
en verliesrekening gebaseerd op de overname voor het
door de heeren geëischte bedrag en komt dan tot de
conclusie, dat de gemeente aan het bedrijf een strop
zal hebben van ruim f 6000.— per jaar, alles ter
versterking van de argumentatie vóór de overname
En in haar ijver voor de goede zaak geeft zij ons
ook een winst- en verliesrekening gebaseerd op het
ook door haar rechtvaardig geachte bedrag van ruim*
3 ton, doch weet daarin het bedrag der uitgaven
zoodanig op te drijven en dat der inkomsten laag
te houden, dat de uitkomsten voor de Gemeente
vergeleken bij de oogenblikkel jke voor de Waterleiding-
Maatschappj verre van schitterend zjn. Het minder
heids (Hoogendjk)-rapport is voor driekwart een bestrj-
ding van deze vertroebeling-brengende wijze van doen
Zoo is het gansche stuk der heeren De Bordes en
Schippers één bestrjding der overname.
Geen wonder dan ook, dat bj de behandeling hunner
conclusies in geheime zitting er van verschillende kanten
aandrang kwam, dat de heeren hun eerste conclusie,
waarin tot overname werd geadviseerd, zouden wijzigen
in een conclusie tot niet-overname, waartoe de heeren
besloten!
Hoe bespotteljk den lezer deze mededeeling in de
ooren moge klinken, dat twee der coalitie-bonzen op
de samenscholers tot doorloopen maar het bleef woelig
bj het treinenhnis.
Daar stoomde het stalen ros het station binnen, ach
ter zich medevoerend een aantal wagens gevuld met
den gehaten inhoud.
Uitgangen en pleinen werden voor nieuwsgierige kijkers
ontruimd. Aan een der uitgangen vertoonde zich het
walgeljk gezelschap, bewaakt door de gewapende macht
als een transport angstig schuw om zich heen kjkende
kostbare dieren. Stinkend, maar van een bjzonder ras,
alleen beseffend dat geweren en bajonetten als een be-
wegeljk traliehek hen scheidt van een tot woede ge-
prikkelden vijand.
Over het plein toog de droeve stoet zonder incident
voorwaarts. Maar de nauwe straat .die naar het centrum
van het stadje leidde was versperd door een joelende
en fluitende menigte.
Een oogenblik stopte het weerzinwekkende gezelschap.
Driemaal werd gesommeerd. Daarna gebeurde het
De schoten knalden door de vochtige lucht. Kogels
drongen in arbeidersljven. Twintig vielen
De motregen hield aan, de straat werd vrij en verder
strompelde het menschenuitschot, beschenen door het
gedempte licht der vensterruiten, waarachter de bewoners
zich diep in huizen terugtrokken, als waren zij bevreesd
besmet te worden met moordende ziekte.
Ü6 motregen saamgeloopen tot droppels schoot met
zigzagsprongetjes over de vensterglazen als stomme tranen,
op de vensterbanken saamsmeltend tot straaltjes die
neervielen op 't plaveisel waar tientallen dragers van een
groot ideaal, kreunend in de modder hun laatste adem
uitbliezen.
(JPordt vervolgd)
