No. 10
Zaterdag 7 Mei 1910.
10e Jaargang.
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
De Moker
Bij mijn vertrek.
REDACTEUR; Dr. J. VAN LEEUWEN.
ABONNEMENTSPRIJS:
35 cent per kwartaal
1 taco per post 40 cent hlJ vooruitbetaling
Losse nummers 3 cent.
Redactie-adres: St. Lidninastraat 50.
Administratie-adres: Gebouw „Constantia".
ADVERTENTIEN:
3 cent per regel.
Bjj abonnement belangrijke korting.
Stokken voor 't eerstvolgend nummer moeten uiterlijk ïïoensfla g a. s. 's middags 12 nnr in het bezit der Redactie zijn.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar
Te Schiedam: Nieuwsticht N.Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardingen J. van Driel, Oosterdwarsstr. 27.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
De omstandigheden hebben mij te Schiedam in het
openbare leven op een zeer bijzondere plaats gebracht.
Nu ik die plaats verlaten ga, acht ik het mijn plicht,
in het openbaar verantwoording af te leggen over
mijn arbeid.
De plaatselijke toestanden vertoonen dit beeldde
klein indnstrie, die eenmaal de roem van Schiedam was,
heeft de tering; perioden van groote inzinking wisselen
de perioden van geleidelijk krachtverval af; maar de
ziekte is ongeneeselijk, de klasse van rjjkgewordenen
in die klein-indnstrie dankte dien rijkdom niet aan
eigen geestkracht of kennis maar aan een voor hen
gnnstigen samenloop van omstandighedentoen op dien
samenloop een dito ongunstige volgde, was het met hun
gemakkelijk rijkworden nit, verspeelden zij een deel van
hun rnkdom, en waren zjj door volkomen afwezigheid
van geestkracht en kennis onbekwaam om het bedrijfs
leven te Schiedam aan te passen aan de veranderde
economische toestandenzjj ondergingen de cris s met
hetzelfde fatalisme waarmee zij vroeger de opeenhoping
van hun rijkdommen hadden ondergaan; zoodat op
de periode van bloei der klein-industrie niets anders
volgde dan een periode van niet-eindigend verval, een
periode van verval-alleen zonder oplevende krachtsin
spanning of aandrang daartoe; zelfs het jonge geslacht,
dat den „gulden" tijd niet meer kende, is alleen door
den verval-geest bezeten en mist iedere begeerte naar
verheffi g en inspanning.
In de door de crisis stop-gezette jeneverfabrieken
werd door andere kleinbedrjjfs-ondernemingen begon
nen; de eene slaagde, de andere mislukte; maar een
krachtig nieuw bedrijfsleven kon uit dit klein-bedrjjf-
gescharrel natuurlijk niet opbloeien Zoodat hie uit geen
kentering ten goede voortkwam maar deze nieuwe
ondernemingen wel langzameihand de nadeelen van
Schiedams verval gingen onder inden.
En de grootere bedrijven, die z ch hier nestelden,
kwamen alleen omdat zij, als echte parasieten zich
vasthechtende aan den Schiedamschen teringlijder, de
gnnstigst-denkbaar gelegen terreinen voor een appel en
een ei konden koopen en te Schiedam bjjzouder goe -koope
arbeidskracht konden vinden. Welvaart brachten zij
niet. De winstmakende ondernemers zelf vestigden zich
niet in vies en rot Sehiedam. Maar wel brachten zij
hierheen een arme arbeidersbevolking en lokten zij
hieiheen een uitgebreid lompenproletariaat, dat nu een
maal een onmisbare voorwaarde voor een ondernemers
winst is. Daarom is de stadsuitbreiding, die door deze
vermeerdering der bevolking noodig was geworden,
geen bewijs van vooruitgang of van verbetering. Inte
gendeel, bet bouwkapitaal en eenige bouwondernemers
hebben van de bevolkingsuitbreiding gebruik gemaakt
om met hulp der gemeente de hur-n op te jagen en
nit de arbeidersbevolking nieuwe kapitaal-winst te zui
gen. Dat is geen vermeerdering maar vermindering
van welvaart.
Noch de nieuwe kleinbedrijven noch de enkele groot
bedrijven, die zich te Schiedam vestigden, hebben dien
tengevolge het bedrijfsleven kunnen opheffen of nieuwe
geestkracht en meerdere bekwaamheid onder de „heer-
schende" klasse kunnen brengen. De stad is economisch
en politiek in handen van den vervallenden jenever-,
adel gebleven een klasse van menschen, die door haar
gemis aan kennis en bekwaamheid tot geen enkele
groote daad in staat is en geen enkele groote gedachte
kan bevatten, die, levende binnen de enge grenzen
van het kleinbedrijf, de verpersoonlijking van bekrom
penheid en enghartigheid is geworden, die, levende
onder den neerdrukkenden last van het bedrijfsverval,
een maatschappelijke drenkeling is geworden, bij wie,
juist omdat zjj dat is, alle oordeel des onderscheids
over haar daden en woorden is zoek geraakt, een
klasse kortom, die een maatschappelijke ruïne van den
meest weerzinwekkenden aard is.
Doordat deze klasse in het bezit der macht is ge
bleven en niet met haar economisch verval haar macht
kwijt is geraakt, gaat het zoo ellendig met de ge
meente en is de opheffing der gemeente door nienwe
bedrijven onmogelijk geworden. Een korten tijd leek
het, of er een betere tijd zou aanbreken, maar er is
nu niemand meer die gelooft dat door de heerschende
klasse verbetering kan worden geschappn.
Integendeel, die heej-schende klasse is voor een der
gelijke verbetering de eenige sta-in-den-weg. De op
ruiming van dien sta-in-den-weg is een der opgaven
voor het proletariaat.
Het Schiedamsche proletariaat. Het is haast niet
mogelijk, dat eenig deel der arbeidersklasse meer, van
den druk van het kapitalisme heeft geleden dan het
Schiedamsche. Verlaagd tot werkbeesten, waarvan
men net zooveel arbeidstp semen kon als men wilde,
en waaraan men net zoo weinig voer gaf als men
missen wou.N Afgejakkerde menschdieren, bij wie men
door overmatige drankverschaffing het vermogen om
zich tot denkende menschen te verheffen stelselmatig
verstikte. Onontwikkelde tweevoeters, wier onverschil
ligheid oor on'wikkeling even groot was als bij de
heerschende klasse. Zóó was het Schiedamsche prole
tariaat een 10-tal jaren geleden.
En zoo diep zat het ontaardinjsgevoel er in, dat de
arbeiders hier niet geloofden en niet konden en wilden
gelooven in de verbetering en veraudering in zooveel
neergezonkenheid.
Toen kwam het socialisme. De S. D. A. P. deed
haar intocht in Schiedam.
In korten tjjd was de almacht der heerschende klasse
gebroken en een eind gemaakt aan de fatalistische
neergebogenheid der arbeiders. De Moker verbrijzelde
ze. En het, niet door ons gezochte, proces-Jansen
smeet den jenever-adel van het altaar, dat hjj voor
zich zelf had opgericht en waarvoor hy de gedemora
liseerde arbeidersklasse in bezopen aanbidding gedwon
gen had neer te knielen.
Toen kwam de zeldzaam moeielijke arbeid van orga
nisatie en ontwikkeling, heel wat moeieljjker dan de
bestrijding der tegenstanders. Maar een overtuigd
sociaal-democraat weet niet wat versagen isen onze
partij heeft volgehouden en deze resultaten bereikt
een partjj-atdeeling, wier ledental nu tusschen de
125 en 150 schommelt,
een eigen gebouw (in hnnr), dat zijn Hitgaven geheel
door zijn inkomsten kan dekken.
een arbeidersbeweging, gecentraliseerd in den Be-
stunrdersbond en ongeveer 700 georganiseerden om
vattende,
een ontwikkelingscursus, door den S. B. B. ingericht,
steeds grootere groepen van arbeiders aantrekkende,
een vereeniging „Kunst aan hat Volk", die ontwik
keling en opheffing der arbeidersklasse door de kunst
beoogt en ook buiten de eigenlijke arbeiders groote
aantrekkingskracht bezit,
een weekblad De Ai oker, dat in het maatschappelijk
en staatkundig leven van Schiedam een allerheilzaamsten
invloed uitoefent,
en een politieke beweging, die het politieke leven
onzer stad volkomen beheerscht.
Tegenover den neertrekkenden invloed van den bur
gelijken vervalgeest is aldus de opheffende invloed van,
den proletarischen geest van vooruitgang en ontwik
keling gekomen. En het is voor het proletariaat slechts
een kwestie van tijd, de heerschende klasse, die de
eenige sta-in-den-weg is voor de verbetering in de
Schiedamsche toestanden, op te ruimen.
Een enkel woord nu over mijn aandeel in de werk
zaamheden onzer partij. En ik verzoek vooral mijn
vrienden, dit stnkje nauwkeurig te lezen en te overwegen.
Het is volkomen onjuist 'en in volslagen strijd met
de werkelijkheid, de goede en snelle ontwikkeling der
arbeidersbeweging aan mij persoonlijk toe te schrijven.
En nog onjuister en onwezenlijker is de meening, dat
ik onmisbaar zou zijn voor die beweging.
Zonder twijfel, gedurende verscheidene jaren hebben
mijn partijgenooten mjj met de leiding onzer beweging
belast. En ik heb nooit geschroomd, mjj in 't open
baar als de vertegenwoordiger onzer partij te doen
gelden.
Maar ik geloof, dat ik bij dat alles nooit uit het
oog verloren heb, dat mijn „leiding" in niets anders
kon en mocht bestaan dan in het gebruik maken dei-
aanwezige krachten ten behoeve en in verband van
onze beweging en in het doen samenwerken aller krach
ten by den strijd, waarvoor het terrein door de om
standigheden zelf steeds werd aangewezen.
De levensvatbaarheid bijv. van Constantia en van
„Kunst aan het Volk" is daarvan een bewijs, en die
zou ontbroken hebben indien in die ondernemingen ook
maar iets van een individueel plannetje had gezeten.
In het mij geheel ondergeschikt stellen aan de ont
wikkeling der omstandigheden en aan onze eigen be
weging zit het eenige geheim van wat men zeer ten
onrechte mjjn persoonlijk succes noemt. Had ik dat
niet gedaan, had ik mij boven of vóór de beweging
geplaatst, dan zou ik als zoovele anderen als overbodig
of schadelijk zijn uitgestooten. Door mij te plaatsen
in bet gelid naast mp makkers en met hen samen
iederen voorkomenden arbeid te verrichten, ben ik niet
uitgestooten maar een goede kameraad geworden. Meer
niet en minder niet, maar ook niet anders.
En zeker, mijn werkkracht en mijn gehechtheid aan
onze nobele beweging te Schiedam kan natuurlijk onze
partij uitstekend gebruiken. Maar zij staat of valt
daar niet mee. Anderen zullen mijn arbeid overnemen.
Dat kan. Dat is reeds geschied. En met dezelfde
onweerstaanbare kracht zal onze beweging hier blijven
voortdringen, omdat zjj een produkt is der omstandig
heden en niets anders.
Over Constantia en Kunst aan het Volk heb ik nog
iets afzonderlijks te zeggen.
Constantia bedruipt zichzelf en is dns volkomen
levensvatbaar. Maar dat is slechts mogelijk door den
volgehouden opofferenden arbeid van een club partij
genooten en door de samentrekking der geheele arbei
dersorganisatie binnen dat gebouw voor haar bijeen
komsten. Indien de arbeidersbeweging te Schiedam
zal blijven voortgaan op den ingeslagen weg, dan zal
zij vóór alles moeten zorgen, haar eigen tehuis te be
houden en daarvoor zijn twee dingen noodig een voldoend
aantal partijgenooten voor de exploitatie en blijvende ge
hechtheid der geheele arbeidersbeweging aan haar tehuis.
Zonder Constantia zou de arbeidersbeweging nooit
hebben kannen komen waar ze nu is. Het verlies van
Constantia zon gelijk staan met den meest noodlottigen
achteruitgang der beweging. Want alleen door het
bezit van een eigen tehuis kan de arbeidersorgani
satie vrij vergaderen en overleggen, ongehinderd en
ongestoord haar macht uitbreiden en haar strijd voor
bereiden. En alleen door geheele samenwerking van
alle georganiseerden is ons gebouw in stand te honden.
Het bewijs is geleverd, dat het nit eigen inkomsten
leven kan. Maar dat is slechts bereikt door veel arbeid.
Kunst aan het Volk. Ieder weet, dat Kunst aan het
Volk een schepping is van den Bestaurdersbond. De
kern der vereeniging zijn de georganiseerde arbeiders.
De heele inrichting en het doel ervan beoogen de ont
wikkeling en beschaving van het proletariaat. Dat wil
natnnrljjk geenszins zeggen, dat ook anderen dan pro
letariërs niet van de voordeelen van Kunst aan het
Volk zouden kunnen profiteeren. Maar dat wil welzeg
gen, dat het geheim van het welslagen dezer vereeni
ging in haar aansluiting aan de zelfstandige arbeiders
beweging ligt. En daar de arbeiders niet slechts behoefte
hebben aan organisatie om tot macht te komen, maar ook
