No. 26,
Zaterdag 27 Augustus 1910.
10e Jaargang
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
JDe Moker
Bericht.
Voor manen vrouw.
Het derde bedrijf.
ABONNEMENTSPBIJS:
35 cent per kwartaal I
franco per post 10 cent j 1
Losse nummers 3 cent.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar
Te Schiedam: Nieuwsticht N.Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardingen: J. van Driel, Oosterdwarsstr. 27.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
Vergadering der feestcom. op Zondag 28 Augustus
a.s. 's nam. te 51/, nnr in „Constantia" ter bespreking
van: „Het reisje naar buiten".
De kiesrechtby eenkomst te Vlaardingen
heeft plaats op Zaterdag 27 Augustus in den tuin
der zaal Harmonie.
Arbeiders van Vlaardingen en Schiedam, in massa's
moeten wjj er heen!
Wanneer wjj 18 September te Amsterdam optrekken
voor het algemeen kiesrecht, betoogen wjj niet
in hoofdzaak voor algemeen mannen -kiesrecht en
daarenboven nog zoo'n beetje als. om ons demokra-
tisch fatsoen te houden voor vrouwenkiesrecht. Neen,
voor beide, algemeen mannen- en vrouwenkiesrecht
demonstreeren wij met dezelfde warmte en denzelfden
ernstigen wil om het te veroveren.
Nog slechts enkele jaren geleden leek het anders.
Het wetsontwerp tot grondwetsherziening, door de
sociaaldemocratische Kamergroep in 1903 ingediend,
eischte onmiddelijke toekenning van het eerste burger
recht aan alle mannen en slechts opruiming van de
belemmeringen, die de Grondwet het vrouwenkiesrecht
in den weg stelt, om later, door eenvoudige uitbreiding
der kieswet, ook de vrouwen het kiesrecht te kunnen
geven.
Inderdaad bleek bjj de vrouwen zelf nog weinig
belangstelling in de publieke zaak. Doch hetzelfde
kapitalisme, dat onze mannen te hoop drijft in den
klassenstrijd, doet ook zijn invloed op de vrouw gelden.
Meer en meer maakt het de vrouw los uit haar alleen
van den man afhankeljjke positie, om haar in de maat
schappelijke voortbrenging een eigen taak te geven,
waarbij de arbeidersvrouwen nog meer dan haar man
nelijke klassegenooten aan alle zegeningen der kapita
listische uitbuiting onderworpen zijn.
De beroepsstatistiek van alle landen leert hoe reus
achtig snel de vrouwenarbeid in kapitalistische bedrijven
toeneemt. Zelfs in ons land, dat hierin nog verre
achterblijft bjj de de landen waar de grootindustrie
overheerschend is, bedroeg reeds in 1899 het aantal
meerderjarige vrouwen, in beroepen of bedrijven werk
zaam, een vierde van het getal mannen.
Niet langer is de vrouw een aanhangsel van den man,
dat slechts in het gezin een taak te vervullen heeft,
zjj krijgt hoe langer hoe meer een eigen maatschappelijke
positie met eigen maatschappelijke belangen en met
dezelfde aanspraak op maatschappelijke rechten als de
man: met dezelfde aanspraken op het recht mede de
wetten te stellen, die in haar maatschappelijke positie
ingrjjpen.
Na de indiening van het sociaaldemokratisch wets
voorstel tot wjjziging van art. 80 der Grondwet, gaven
de stichting van onze vrouwenclubs, de oprichting van
den Wereldbond van Vrouwenkiesrecht en de sociaal
democratische vrouwenconferentie te Stuttgart op de
krachtigste wijze bljjk, dat de vrouw zich haar veran
derde maatschappelijke omstandigheden bewust werd en
zelf mede den strijd ging voeren voor haar maatschappe
lijke en politieke rechten.
In tal van kleinere staten in en buiten Europa werd
het vrouwenkiesrecht ingevoerd en vooral namen de
vrouwen belangrjjk meer dan zelfs voorstanders durfden
veronderstellen aan de stemming deel. Zelfs het Engelsche
Redactie- en Administratie-adres
GEBOUW „CONSTANTIA".
ADVERTENTIËN:
3 cent per regel.
Bjj abonnement belangrijke korting.
parlement sprak zich met overweldigende meerderheid
uit voor toekenning van het kiesrecht aan de vrouw.
Daarmee is hst vrouwenkiesrecht in Engeland nog
niet ingevoerd't beteekent ongeveer 't zelfde als de
aanneming van de tien-uren-motie in 't Nederlandsche
parlementin beginsel is er geen bezwaar meer tegen
'tzal enkel van den druk, die van onderaf gedreven
wordt, afhangen, wanneer het beginsel in een wet
belichaamd wordt.
Dit alles gaf onze Kamerfractie gelegenheid bjj de
Memorie van Antwoord in 1908 niet meer alleen de
mogelijkheid te openen om na Grondwetswijziging eer
lang tot invoering van het vrouwenkiesrecht te kunnen
komen maar om het vrouwenkiesrecht vast te leggen
in de Grondwet op dezelfde basis, die voor 't mannen-
kiesrecht zal geldendie van het algemeen kiesrecht.
Hiermee namen de sociaaldemocraten stelling tegen
die burgerlijke groepen, die, in beginsel niet meer vijan
dig staande tegenover het vrouwenkiesrecht, het alleen
of in hoofdzaak willen toekennen aan de d a m e s, om
een dam te kunnen opwerpen tegen den demokratischen
zondvloed, dien zjj verwachten van de invoering van
het algemeen mannenkiesrecht.
Tegen die beperking zullen de sociaaldemokraten zich
ten ernstigste verzetten. Wjj gaan thans gebukt onder
een kieswet, die eenige honderdduizenden arbeiders
uitsluit en wjj voelen de gevolgen! Wij wenschen geen
Algemeen Kiesrecht alleen omdat wjj er zoo verzot op
zjjn om dat recht te hebben, maar om het te gebruiken
teneinde onze macht te vergrooten. Het algemeen man
nenkiesrecht aanvaarden en daarbij een kiesrecht voor
de vrouwen uit den middenstand en de aristocratie, dat
weer onze handen bindt daartegen zullen wij ons
hardnekkig verweren.
Hoe meer de burgerlijke partijen het oorleenen aan
de propagandisten voor zoo'n beperkt vrouwenkiesrecht
hoe meer zjj er een bondgenoot in waardeeren,
waarvoor ze zelfs wel een stukje van haar burgerlijk
beginsel willen opofferen des te luider heffen wjj
onze algemeen-kiesrechtleus aan.
De Anti-Revolutionaren wilden in 1888 het kiesrecht
aan de gezinshoofden toekennen, „mits natuurlijk geen
vrouwen."
Thans hebben zjj hijn draai genomen en vallen ook
de vrouwelijke gezinshoofden onder hun kiesrecht.
De Liberale Unie ijvert voor een kiesrecht voor de
30-jarige, ongehuwde vrouw, waardoor aan de vrouwen
uit burgerkringen een aanmerkelijken voorsprong op haar
sexegenooten onder de arbeiders gegeven wordt.
Zelfs de Vrij-Liberalen verkondigden bij monde van
mr. W. H. de Beaufort, dat de vrouw tot de stembus
toegelaten moet wor den op voorwaarde dat zij haar
geschiktheid om mee te spreken met een examen-diploma
bewijst.
Hieruit blijkt de bedoeling al zonneklaar. En evenklaar
bljjkt, dat het Vrouwenkiesrecht niet alleen een zaak
van de vrouw is maar dat het geheele proletariaat
er belang bij heeft, dat het vraagstuk van het vrouwen
kiesrecht wordt opgelost op een wijze, die met zjjn
klassebelangen overeenkomt.
Wjj eischen het kiesrecht voor de vrouw, omdat zjj
er recht op heeft mee te oordeelen over haar eigen
belangen en wjj eischen het algemeen, omdat het in
ons klassebelang is, dat de tienduizenden arbeidersvrou
wen, die als wjj zuchten onder'den druk van het kapi
talisme, ook aan de stembus naast ons kunnen staan
om te werken aan de vrijmaking van haar klasse.
Het derde bedrjjf van de tragedie van het Stads
ziekenhuis gaat beginnenB. en W. hebben bij den
Raad een voorstel ingediend om een nieuw ziekenhuis
te bouwen.
Het eerste bedrijf begon met de interpellatie van
De Bruin, toen in De Moker melding was gemaakt
van het sterven van twee jonge menschen tengevolge
van infectie op de ziekenzaal bekomen, welke interpel
latie grooten indruk maakte. Aan de hand van de resul
taten van eigen onderzoek, aan de hand mede van een
naar aanleiding der interpellatie door den directeur van
het Stadsziekenhuis, dr. B. de Bruijn, uitgebracht rap
port, stond De Bruin onwrikbaar vast bjj zjjn kritiek
op de inrichting, die niet alleen niet voldoet aan de
tegenwoordige eischen van geneeskunde en verpleging
die niet alleen schandelijk hooge eischen stelt aan het
personeel, terwijl zelfs geen behoorlijke rust-, eet- en
slaapvertrekken voor de zusters aanwezig zijn maar
trots het protest van den voorzitter handhaafde De
Brnin zjjn beweringde inrichting biedt geen waarborg
meer voor de veiligheid van het leven.
Onder den eersten indruk van de interpellatie zaten
de heeren min of meer met de zaak verlegen: de bur
gemeester zong den lof op onzen partijgenoot voor z'n
bemoeiingen, de heer Mr. Von Briel Sasse oordeelde,
dat De Bruin uitmuntend werk had gedaan, maar
de motie van De Bruin, om de commissie uit te noo-
digen plannen voor den bouw van een nieuw Stads
ziekenhuis bjj den Raad in te dienen, werd neergestemd,
Na eenigen tijd komt de commissie zelf met een uit
voerig schrijven tot den Raad, verzoekende haar op
dracht te geven die plannen te ontwerpen. In dat
schrijven komt de nadrukkelijke verklaring voor dat
de commissie de verantwoording voor
wat in de tegenwoordige inrichting ge
beuren kan, niet kan op zich nemen.
De opdracht werd onder de noodige chicanes van
diverse rechtsche raadsleden gegeven, die zich toen
vooral nog vastklampten aan de plannen tot bouw van
een R.-K. Ziekenhuis.
Toen een plan tot bouw met een raming van kosten
werd ingediend, bleek wel, hoe weinig ernst het was
geweest met die „opdracht." Met veel bombarie over
te grooten opzet werd. het werkeljjk mooie, ruime plan
Sanders begraven.
Dat was de handeling in het 2e bedrijf, waaraan we
nog toevoegen dat de Bruin de Commissie een verwijt
ervan maakte, dat ze zich niet tot de ambtenaren der
gemeente, maar ineens tot een particulier architect
gewend lad, wat in de eerste plaats grievend voorde
gemeente-ambtenaren was en in de tweede plaats de
bouwplannen met de in dit geval belangrijke architec
tuur-kosten verzwaarde.
In het derde bedrijf blijkt, dat B. en W. zich nu de
hulp der gemeente-ambtenaren hebben geassumeerd en
blijkt dat het dezen (vermoedelijk bedoeld is de Directeur
van Gemeentewerken) mocht gelukken een plan te ont
werpen, dat de volle goedkeuring heelt van alle des
kundigen, aan alle te stellen eischen voldoet, met één
vleugel een hoofdgebouw met 66 en een barak met
10 bedden geeft (het tegenwoordig ziekenhuis heeft 28
bedden), welk aantal door aanbouwing van een tweeden
vleugel kan worden verdubbeld en door optrekking tot
212 bedden kan worden uitgebreid.
Ziedaar een o.i. ideaal plaD, dat de gemeente buiten
noodzaak houdt ineens te zware lasten op zich te nemen
en in de gelegenheid stelt door geregelde uitbreiding
zich aan te passen aan de behoeften van den tijd.
Het plan-Sanders, dat ineens voltooiing bedoelde,
werd geraamd op 3 ton, het nieuwe plan op de helft
f 154.300. Natuurlijk komt daar de meubeleering bij,
welke nu geraamd wordt op f 16.500.
Wat zal het lot wezen van dit plan, welks opzet
ontegenzeggelijk verdienstelijk gevonden schijnt? Wat
zal het derde bedrijf voor verrassingen geven?
Zullen de Van der Drift's en Yan der Meer's weer
snórkend voor „hangen" stemmen of zal het nog met
eenigen poespas worden geguilliotineerd? Zullen we
lofzangen krijgen op den ontwerper en mooie woorden
over de behoefte aan zoo'n inrichting, zonder meer
Wij weten het niet. Daar binnen de muren van het
rechtsche heiligdom wordt door dat clubje wortelgenoo-
in onder-onsje, vrij van de kritiek van wie ook, den
staf gebroken over dit, zoowel als over ieder ander
voorstel.
En de mooie opzet en de zoetelijke toon, in welken
het voorstel B. en W. wordt toegelicht, zijn voor de
firma Goslinga, Jansen Co. geen beletselen om met
de firmanter Von Briel Sasse en A. C. A. Nolet ander
maal die plannen in duigen te trappen.
Die heeren laten zich toch niet in ons Stadszieken
huis verplegen. En nu zouden ze tóch wel een nieuw
ziekenhuis willen bouwen, als het maar geen geld
kostte 1
Want jaren lang hebben die braven der liberalen er
een verwijt van gemaakt de belasting op te drjjven,