De model-fabrikant als model-kapitalist
No. 47.
Zaterdag 20 Januari11912.
lie Jaargang
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
De Moker
De Duitsche Verkiezingen.
Yoor de Vrouwen.
ABONNEMENTSPRIJS:
35 cent per kwartaal l
franco per post 40 cent bij vooruitbetaling.
12 cent per maand t
Losse nummers 3 cent.
Redactie- en Administratie-adres
GEBOUW „CONSTANTIA".
Ingezonden stukken voor het eerstv. nummer moeten
uiterlijk Dinsdagsavonds 9 uur in ons bezit zijn.
AD VEETENTIËN: 7Yj cent per regel.
c Arbeidersvereenigingen 3 cent per regel.
Bjj abonnement belangrijke korting.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar:
Te Schiedam: Nieuwsticht N.Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardingen J. van Driel, Oosterdwarsstr. 27.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
Zelfs onder de arbeiders worden er nog gevonden,
die de opheffing van de arbeidersklasse uit het „moeras
van het proletariaat" niet willen bereiken langs de wegen
van den klassenstrijd, zooals die gebaand worden door
de sociaal-democratie, maar langs de wegen van samen
werking en verzoening van belangen tusschen kapitaal
en arbeid, zooals de burgelijke demokraten, met name
de vrijzinnig-demokraten, zich voorstellen te zullen kun
nen aanleggen.
Arbeiders, die zoo dachten, werden bewonderaars van
de model-fabriek en beschouwden den model-fabrikant
als den besten vriend van de arbeidersklasse. Ook wij
kennen er genoeg, die met een besliste afkeer zich
uitlaten over de sociaal-demokratie en geen gelegenheid
voorbij laten gaan om de S.D.A.P. stokken tusschen de
beenen te gooien, terwijl zij met eerbied en onderdanige
bewondering de burgerlijke „demokratie" kapitalisten
achterna loopen.
De ontwikkeling van het kapitalistische stelsel gaat
intusschen met ontwijfelbare zekerheid in de richting,
door de socialistische wetenschap aangetoond. En ook
inzake de modelfabrieken worden de verwachtingen van
verbetering in het arbeiderslot door dat stelsel volkomen
teleurgesteld. De modelfabrieken blijken ten slotte in
de praktijk de meest geraffineerde arbeiders-uitbuitende
kapitalistische ondernemingen te zijn. Dat wil daarom
niet zeggen, dat de personen, die deze model-fabrieken
oprichtten of aldus inrichtten, daarmee een dergelijke
bedoeling van buitengewone uitbuiting hadden. Wel neen,
althans de meesten daarvan waren met de prachtigste
bedoelingen bezield, al liepen er natuurlijk ook wel
onder door, die niets anders daarmee beoogden dan een
flinke vermeerdering der kapitaalwinst.
Maar het kapitalisme en de krachten, die dat stelsel
beheerschen hebben de modelfabrieken gewongen model-
uitzuigerijen te worden en hebben van de model-fabri
kanten model-kapitalisten gemaakt. De arbeiders zijn
daarbij natuurlijk weer het kind van de rekening. En
dat zullen zij nog wel vaker worden zoolang zij niet in
overwegend aantal tot de erkenning gekomen zijn, dat
de arbeider en het socialisme bij elkander hooren.
Het is evenwel niet altijd gemakkelijk, de doorslaande
bewijzen van dit dubbel-overgehaalde kapitalistische karak
ter te leveren. De levensomstandigheden der arbeiders
zijn zoo slecht en geven hun zoo onvoldoende bestaans-
en ontwikkelings middelen, dat zelfs die materieele ver
beteringen, die tot stand komen ten koste van grootere
slijtage van het lichaam, verkorting van den levensduur
of vergrooting der slaafsche onafhankelijkheid, niet als
verslechteringen worden gevoeld, wat ze in werkelijkheid
zijn maar als verbeteringen, wat zij slechts lijken.
Nu is er evenwel een der voornaamste model
fabrieken in Nederland een en ander gebeurd, dat den
grootsten bewonderaar van de modelfabriek en den meest
overtuigden vereerder van het verzoeningsstelsel der
vrijzinnig-demokratie wel met stomheid moet slaan. Wij
weten wel, dat dit soort arbeiders, bij wie in den grond
der zaak de zedelijke moed ontbreekt om sociaal-demokraat
te worden, deze gebeurtenissen even sterk zal afkeuren
als wij, maar zij zullen beproeven die gebeurtenissen
voor te stellen en uit te leggen, niet als gevolgen van
het stelsel der model-fabriek, niet als een noodzakelijk
uitvloeisel van een op zuiver kapitalistische grondslagen
opgetrokken vrijzinnig-demokratisch systeem, maar als het
gevolg van afkeuringswaardige opvattingen van enkele
personen. Maar zij zullen toch al heel veel moeite hebben
om zich in dit geval aldus eruit te redden. Te duidelijk,
te overduidelijk spreken hier de feiten als onmiddellijke
faktoren van het stelsel der modelfabriek.
Wij bedoelen natuurlijk fle modelfabriek der firma
Philips Co. te Eindhoven en de aldaar voorkomende
staking met al wat daarbij hoort. Voor de oorzaken
dezer staking verwijzen wij naar de uitvoerige berichten
in Het Volk wellicht zal De Moker er in een andere
rubriek nog wel een en ander over vertellen. Wij bepalen
ons er toe in het verband van dit artikel er den nadruk
op te leggen, dat deze fabriek een der grootste en
zuiverste modelfabrieken is, dat deze firma door
vrijzinnigheid, demokratie en arbeidersliefde bovenaan
op de lijst der modelfabrikanten is komen te staan
en dat in heel Nederland geen werkgever te vinden is
zoo gul tegenover elk harer arbeiders individueel en zoo
royaal en scheutig tegenover de vakvereenigingen en
andere vereenigingen der arbeiders, als deze firma Philips
Co. van de gloeilampenfabriek te Eindhoven.
De vruchten van deze model-methode zijn ter eene
zijde geweest een zeer hooge opvoering van het arbeids-
gehalte en van de arbeidsinspanning met daaruit voort
komende buitengewone winsten voor de fabriek. Ter
andere zijde waren de vruchten dezer methode een zeer
snelle en krachtige ontwikkeling van de arbeidersorga
nisatie.
Groote winsten dus voor het kapitaal en zijn bezitters
en beheerschers.
Groote winsten dus ook voor den arbeider en zijn
klasse-organisatie.
En waar de modelfabriek der firma Philips Co.
bovendien een commercieel leider had, die op het zuivere
handelsgebied even „modern" was als op het terrein
der fabrieksinrchting en fabrieksarbeidsregeling, kon ook
hierdoor aan deze onderneming een steeds snellere uit
breiding worden verzekerd. Maar daarmee vergrootten
zich ook als twee tegenovergestelde machten ter eene
zijde de kapitaalwinst en de kapitaalheerschappij, ter
andere zijde de arbeiders-organisatie en de klassemacht
dezer georganiseerde arbeiders.
Totdat nu deze twee door één en hetzelfde stelsel
als onafscheidelijke makkers in het leven geroepen mach
ten beiden zoo krachtig geworden zijn, dat zij elk hun
eigen macht niet meer verder kunnen uitbreiden dan
uitsluitend ten koste van elkander. Met al de heftigheid
van hun beider kracht zijn zij nu tegen elkaar gebotst.
De firma eischt de volle onderwerping der klasse-orga
nisatie „harer" arbeiders aan haar firma-wil. De arbei
ders-organisatie daartegenover eischt de volle erkenning
en de volle vrijheid van handelen voor zich van de
firma op. Die twee eischen zijn naast elkander niet
bestaanbaar. Een van beide moet vallen. Welke dat zal
zijn, zal afhangen van de kwestie wie het sterkst is en
het krachtigst zal optreden.
Aldus moet deze merkwaardige strijd te Eindhoven
worden beschouwd. Er zal nog gelegenheid te over zijn,
er later op terug te komen.
Laten alleen de georganiseerde arbeiders in alle plaatsen
van ons land er tijdig en er zoolang het noodig is het
hunne toe bijdragen om hun klassègenooten zóó krachtig
te steunen, dat althans niet door gebrek aan geld hun
strijd verloren kan gaan.
v. L.
Het is den 12en januari j.l. voor het Duitsche keizerrijk
een gewichtige dag geweest. Het was de dag, waarop
de kiezers van dat rijk moesten uitmaken, welke mannen
de eerstvolgende vijf jaien in den Rijksdag zouden
zitting hebben. Het was de dag der algemeene ver
kiezingen. Wij, Hollanders, kennen Duitschland als den
militairistischen staat bij uitnemendheid. De groote buldog
aan onze oostelijke grens boezemt ontzag in. Ook kennen
we Duitschland als politiestaat, waar alles van boven af
gemassregelt wordt. Maar ook en als zoodanig vooral
kennen wij dat land, omdat daar de sociaal-democratie
het diepst in de hoofden der arbeidende bevolking is
doorgedrongenwaar de sociaal-democratie, na jaren
van leed en strijd, het verst in alle lagen der bevolking
is verbreid en aanhangers vindt.
Geen wonder, dat ook wij Hollanders den 12en Januari
met eenig ongeduld verbeidden om den uitslag te ver
nemen van den strijd, welke dien dag met ongewone
heftigheid zou worden gestreden. Toen in 1907 het
getal der S. D.-Rijksdagleden van ruim 80 in het oude
parlement bij de toen gehouden verkiezingen op 43
werd teruggebracht, ondanks het stemmental der S. D.
verbazend gestegen was, toen werd er door de Duitsche
jonkerpartij en al wat reaktionair was een vreugdekreet
aangeheven. De keizer verscheen dien avond op het
balcon van zijn paleis en liet zich door de gapende
menigte toejuichen en sprak nog bij zekere gelegenheid
van de omvergereden sociaal-democratie.
Evenals bij ons te lande danken vele rijksdagleden
in Duitschland hun zetel aan den uitslag der her
stemmingen. In 1907 nu waren i« Duitschland alle
burgerlijke partijen bij de herstemming tegen de S. D.
te hoop geloopen en trots meer dan drie millioen stemmen,
grooter dan eenige andere partij verkreeg, meer dan het
Centrum, die over de 100 afgevaardigden telde, gingen
de S. D. slechts met 43 man sterk weer het Rijksdag
gebouw binnen, dat ze met ruim tachtig hadden verlaten.
Wel was dat toentertijd een harde slag voor de sociaal
democratie in Duitschland, doch met de wetenschap,
dat de vooruitgang in de eerste plaats niet valt af te
leiden^uit het getal der veroverde zetels, doch veelmeer
uit aék aantal der uitgebrachte stemmen, deed dat onze
oostpijke broeders weldra weer Ijet hoofd fier omhoog
heffin, wetende, dat de S. D. wel slagen kunnen worden
toegebracht, doch dat zij uit eiken strijd weer vaster en
steviger te voorschijn komt, dat de idee steeds dieper
doordringt, steeds meer veld wint.
Zóó is het Duitsche Sociaal-Dem. sedert 1907 gelukt
schier op elke plaats, waar een tusschentijdsche ver
kiezing moest zijn, partijgenooten verkozen te krijgen
en was het getal Rijksdagleden van 43 opgeklommen
tot 53.
De Duitsche partij verbeidde den stemmingsdag met
ongeduld. Vol strijdlust aanvaardde zij den kamp tegen
het zoogenaamd zwart-blauwe blok, een combinatie van
allerlei conservatieven, met het roomsche Centrum aan
't hoofd. Bij dien strijd zou eens worden afgerekend
met de verwaten jonkerpartij, den landadel, die zoo'n
machtigen invloed heeft in het Duitsche rijk.
Meer en meer gaat de bevolking inzien, de industrieele
arbeiders vooral, dat de jonkermacht in Duitschland
moet worden verbroken. Ook de roomsche arbeiders
beginnen in te zien, dat het Centrum niet de partij is,
waar zij bij behooren, dat deze hen jaren door leugen
heeft afgehouden van de partij, die steeds voor de be
langen van den arbeider op de bres staat. Meer dan
eene na-verkiezing, in katholieke districten gehouden,
bewees dit. En daarom werd den 12en Januari vol ongeduld
verwacht en hij heeft ons niet teleurgesteld. Daar was geen
vreugde dien avond bij al wat conservatief was in
Duitschland, de keizer zal niet op het balcon zijn geweest
om zich te laten toejuichen, de keizer zal ook niet weer
spreken van de omvergereden sociaal-democratie. Onze
oostelijke broeders hebben dien dag eens afgerekend.
Zij behaalden bij eerste stemming een totaal aan afge
vaardigden van 64 en komen in 122 plaatsen in her
stemming. Zij hebben de nederlaag van 1907 gewroken
en wel op schitterende wijze. Vier en en half millioen
Duitschers hebben dien dag gestemd op een sociaal
democraat, een getal, dat geen der andere partijen bij
lange na haalt. Wij zullen de herstemmingen af
wachten en schrijven daarover dan nog wel eens weer.
De Staatsmacht.
De bezittende klasse houdt de macht in handen om
te blijven heerschen. Zij doet dit in de eerste plaats
door middel van de staatsmacht en vindt haar steun
nog altijd bij een deel der proletariërs, die den klassen
strijd niet willen en kunnen begrijpen.
Aan het hoofd van onzen staat (en vele andere staten,
maar wij beschrijven nu alleen den onzen) staat een
Parlement. Dit Parlement maakt wetten voor ons land.
Wij behoeven niet te zeggen, dat 't van 't grootste ge
wicht is, wie de wetten maakt. De bezittende klasse
zou 't liefst de wetten alleen voor zich maken, zonder
Werft abonnees voor „De Moker".
Gedenkt trouw den Stennpenning.
