Je kunt het slechter treffen met
je bekendste stadgenoot
Sint Lidwina, een heilige in uiteenlopende gedaantes
Tekst: Han van der Horst
Illustraties: Mathijs Gootjes
Er valt niet over te twisten. Sint Lidwina is de beroemdste
ingezetene die Schiedam in de acht eeuwen van haar bestaan
gekend heeft. Google gaf eind 2008 een dikke veertigduizend
hits. Daarbij ging het niet alleen om verwijzingen naar de
heilige zelf, maar ook om naar haar genoemde scholen,
hospitalen en verenigingen in de hele wereld. Als meisjesnaam
komt Lidwina (of Liduina) in vele landen voor.
Dat is goeddeels te danken aan het feit, dat paus Leo XIII
Lidwina na een langdurige lobby vanuit Nederland op 14 maart
1890 een decreet uitvaardigde, waarmee hij de verering van
Lidwina als heilige officieel sanctionneerde. Zo raakte het
verhaal van haar leven en lijden internationaal bekend.
Heel in het kort luidt dat als volgt: tijdens het schaatsen komt
de Schiedamse jongedochter Lidewij (1380) op zestienjarige
leeftijd ten val. Daarmee begon een ziekbed, dat pas met haar
dood in 1433 zou eindigen. Lidwina at steeds minder en leefde
tenslotte uitsluitend op de Heilige hostie en wat gekruide
wijn. Ze vertelde gedurig over visioenen, waarin Maria aan
haar verscheen. De moeder Gods bood haar uitzicht op het
hemelrijk, als haar lijden eenmaal volbracht zou zijn. Rond
Lidwina's ziekbed ontwikkelde zich tijdens haar leven al een
grote volksdevotie. Wonderen werden aan haar toegeschreven
en na haar overlijden in 1433 werd zij onmiddellijk als heilige
vereerd.
Bekering
Dit alles inspireerde de zeer bekende en even controversiële
Parijse auteur Joris-Karl Huysmans tot een reeks artikelen,
die in 1901 als boek verschenen onder de titel Sainte Lydwine
de Schiedam. Bij elkaar vormden ze niet alleen een soort
vrome biografie, maar ook een geloofsbelijdenis van de
auteur zelve, want Huysmans had een spectaculaire en met
veel publiciteit omgeven bekering doorgemaakt tot een vurig
beleden katholicisme. Vriend en vijand plaatsten vraagtekens,
ongeveer zoals later ook de overgang van Gerard Reve tot
de Moederkerk zou worden gewantrouwd. Hoe het ook zij,
Huysmans had met zijn Sainte Lydwine veel succes. Hij had
altijd nogal aan het leven geleden en daar in zijn rijke oeuvre
afdoende blijk van gegeven. Dat lijden herkende hij nu in
het leven van de Schiedamse heilige of liever gezegd in de
autoriteiten die hij voor zijn studie raadpleegde. Dat waren
voor het grootste deel vrome auteurs uit de vijftiende eeuw, die
destijds het hunne hadden gedaan om het verhaal van Lidwina
wijd en zijd bekend te maken. Zij werden daarbij gesteund
door een nieuwe technologie die net bezig was Europa te
veroveren: de boekdrukkunst. Eén van de grootste schatten
die in het Gemeentearchief Schiedam worden bewaard, is een
editie uit 1498 van de biografie die de volksprediker Johannes
Brugman had uitgebracht.
Informatierevolutie
Lidwina's roem werd verspreid op de draaggolf van een door
de boekdrukkunst teweeg gebrachte informatierevolutie en
in de tijd van J.K. Huysmans gebeurde dat opnieuw. De kerk
beschikte inmiddels dankzij de spectaculaire technologische
vooruitgang van de negentiende en de twintigste eeuw over
een internationaal netwerk van kranten en geïllustreerde
tijdschriften waarin werk als dat van Huysmans kon
worden gepopulariseerd. Paus Leo XIII (1878-1903) wilde
de katholieke kerk een stevige positie geven in de moderne
samenleving. Hij zocht een antwoord op de concurrerende
levensbeschouwingen van het liberalisme en het socialisme,
die - met de resultaten van de moderne wetenschap in de
hand - de oude geloofswaarheden voor uit de tijd verklaarden.
Paus Leo ontwikkelde daartoe een dubbele strategie. Aan
de ene kant werd hij de grote inspirator van een katholieke
met de kerk verbonden arbeidersbeweging. Aan de andere
propageerde hij de verering van heiligen wier voorbeeld
bruikbaar leek voor de nieuwe tijd. Lidwina hoorde daarbij
Met haar levensverhaal konden de gelovigen het eigen lijden
zin geven. Lidwina had haar kwalen immers als een soort
loutering beschouwd die haar ziel prepareerde voor het
eeuwige leven. Tegelijk hoopte zij met haar eigen lijden ook de
zielen van anderen uit het vagevuur te verlossen, waar zij door
God gestraft werden voor zij de hemel mochten betreden.
Wie haar aanriep, kon daarmee ziekte en tegenslag in het
eigen bestaan leren verdragen.
19 Musis
