3
de latere Hollandse graven regeerden, en droeg deze ligging
bij aan een meer onafhankelijke opstelling ten aanzien van de
keizer. Al bleven de opvolgers van Dirk zich terdege bewust
van hun leenband met hun heer. De gewonnen veldslag was
wellicht een overwinning op de keizer en op dat moment, in
zekere zin, een stukje gewonnen zelfstandigheid ten opzichte
van het centrale gezag. Het territorium van Holland was in de
1 le eeuw nog lang niet vaststaand. Oorlogen en opstanden
van 'Hollandse' edelen en grenstwisten waren aan de orde
van de dag; edelen aan de randen betwisten het gezag van
de graaf. De graaf was alles behalve de enige edelman in
deze landen. Nog eeuwen na de Slag bij Vlaardingen stonden
de buitengrenzen van Holland nog niet vast. Twisten met
de bisschop van Utrecht en de graaf en later hertog van
Brabant waren hier debet aan, alsmede de zeer onafhankelijke
opstelling van de edelen in het grensgebied, zoals de Van
Arkels, die voortdurend van partij wisselden droegen niet echt
bij aan een geografische eenheid.
Naast de externe problemen waren er ook interne problemen
die graaf Dirk III en zijn opvolgers moesten overwinnen. Het
gezag van de West- Friese en later Hollandse graven was lange
tijd sterk verbrokkeld over verschillende vormen van rechten
die uit leenrechten, allodiale rechten en regalia voortkwamen.
Maar ook het daadwerkelijke grondbezit was verspreid.
Bovendien waren sommige van deze rechten in de loop der tijd
door de graven in leen uitgegeven aan kerkelijke instellingen
en leken. Maar Dirk had ook te maken met een vrij opstandige
bevolking die het grafelijke gezag nauwelijks erkende. Niet
voor niets had hij zich teruggetrokken op zijn sterkte bij
Vlaardingen! Zijn opvolgers hadden nog tot in de 13e en 14e
eeuw te maken met opstandige West-Friezen en Kennemers.
Bovendien hadden de graven nog van doen met lokale edelen,
die net als hij grote allodiale goederen en rechten in het gebied
hadden. Deze heren waren in potentie sterk genoeg om het op
ieder moment tegen de graaf op te nemen. Een voorbeeld in de
tweede helft van de 13e eeuw is de domeinontwikkeling van
Aleide van Avesnes en haar zoon Floris in Holland en Zeeland,
aan wie machtige edelen zoals Dirk van Teilingen huizen en
goederen in leen opdroegen, die de macht van de Hollandse
grafelijkheid danig verzwakte. Hun Schiedamse goederen
vielen na de dood van Floris over op zijn broer Jan, die vanaf
1299 graaf van Holland werd. Ze werden echter apart van
het grotere baljuwschap Schieland geadministreerd, wat erop
wijst dat Schiedam als apart onderdeel werd beschouwd van
het graafschap. Maar ook in de 14e eeuw waren er adellijke
eilanden binnen Holland aan te wijzen, zoals de goederen
van de graven van Blois - een zijtak van de familie Van
Avesnes. Ook na het terug vallen van deze zogenaamde Bloise
goederen aan de grafelijkheid bleven ze als onafhankelijke
post geadministreerd, waaruit wederom een beeld geeft van
een versplinterd grafelijk gezag. Ook intern waren er lang
na de slag dus nog voldoende moeilijkheden aanwezig die
overwonnen moesten worden om van een graafschap Holland
te spreken - of dan ook maar een begin hiervan.
Het is onmogelijk om één gebeurtenis te beschrijven die
als zodanig het ontstaan van een 'onafhankelijk graafschap
Holland' markeert. De wording van Holland was een
langlopend proces, waarin de Slag bij Vlaardingen onderdeel
was. Graaf Dirk III heeft zeker bijgedragen aan de vorming
van een aaneengesloten West-Fries graafschap, dat zich onder
zijn leiding naar het oosten uitbreidde. Deze expansie werd
door zijn opvolgers voortgezet. Bovendien probeerden zij
de binnenlandse controle over het graafschap te versterken.
Ruim een eeuw na de Slag bij Vlaardingen zou voor het eerst
over Hollanders en de graaf van Holland worden gesproken.
Hoe het ook zij, de bewering dat de Slag bij Vlaardingen het
beginpunt is van een onafhankelijk graafschap Holland doet de
historische werkelijkheid, waarin vele factoren en actoren een
ontwikkeling tot een graafschap hebben bepaald, geen recht.
Integendeel.
t
Bezoek aan het kampement, fotoVLAK, Vlaardingen
Musis 30
