23 Musis
geen kans om verder te komen dan een
onderbetaald baantje in een branderij of
werkplaats. Dat schaadde tegelijkertijd
de vooruitgang, want zo ging veel talent
verloren. Radicalen geloofden heilig
in de emanciperende werking van het
onderwijs. Zij waren daarnaast zeer
geïnteresseerd in nieuwe bedrijfsvormen,
zoals coöperaties, want die pasten
naadloos bij hun gemeenschapsideaal.
Als rechtgeaard radicaal was M.C.M. de
Groot voorstander van het algemeen
mannen- en vrouwenkiesrecht. Ook
steunde hij de ontwikkeling van de
vakbeweging.
Uiteindelijk maakten deze radicalen zich
van de liberale hoofdstromingen los om
een eigen Vrijzinnig Democratische Bond
(VDB) te stichten. M.C.M. de Groot heeft
dit radicalisme bijna twintig jaar in de
Schiedamse raad vertegenwoordigd.
Daarnaast zette hij met succes het
bedrijf van zijn vader voort. Zijn leven
lang beschikte M.C.M. De Groot over
een fortuin, dat hij desgewenst kon
inzetten om de door hem gewenste
maatschappelijke ontwikkelingen te
steunen en te bevorderen. En dat lang
niet alleen in Schiedam. M.C.M. de
Groot las met instemming De Nieuwe
Gids, het tijdschrift van een stelletje
nieuwlichters, dat als de "tachtigers" de
literatuurgeschiedenis in ging. Hij gaf
financiële steun aan een van hen, de nog
zeer jonge dichter Albert Verwey, zodat
deze zich intellectueel kon ontwikkelen.
Aan hem schreef hij eenmaal: "Mijn plan
de campagne voor het leven is, al mijn
krachten, dus ook mijn geld, te besteden
voor het scheppen van 't meest mogelijke
geluk. Maar ik voel dan ook zeer sterk
de verantwoordelijkheid voor het goed,
het zoo goed mogelijk besteden van mijn
geld. Er is zoo ontzettend veel te doen
en mijn middelen zijn zoö beperkt, dat
het me ondragelijk is, dat de vruchten
van mijnen arbeid minder goed, laat
staan slecht zouden worden gebruikt". Hij
oefende dan ook stevige controle uit over
de besteding en hij was zelden of nooit
te vinden voor onzakelijke voorstellen.
Met Verwey kwam het overigens
goed: hij werd hoogleraar en nationaal
cultuurpaus,
Goed bedoelde onzakelijkheid trof M.C.M.
de Groot aan bij zijn socialistische
vrienden, die zich naar zijn mening
onderworpen hadden aan een dogmatiek
die niet onder deed voor het dwanggeloof
van zijn jeugd. Toch bleef hij zijn leven
lang ervan overtuigd, dat de socialisten
het goed bedoelden. Op een aanval door
het Schiedamsch Socialistisch Weekblad
De Moker reageerde hij aldus: "De
Moker laat ik verder rusten; men kan
volle waardering hebben voor zijn edel
streven tot opheffing van de arbeiders
uit hun toestand van onderworpenheid
en gebrek en toch afkeuren zijn stroom
van onware voorstellingen, malligheden
en venijnigheden". Toen de voorman
van de Schiedamse sociaal-democaten,
Piet de Bruin, door een ernstige ziekte
geveld werd, betaalde M.C.M. de Groot
een dure kuur in Gelderland en hielp hem
vervolgens aan een winkel. Later werd
De Bruin een invloedrijk wethouder en
tenslotte gedeputeerde van Zuid-Holland.
Zulke talentvolle mensen steunde De
Groot graag. Zo haalde hij de literator
Nico van Suchtelen, zogenaamd als
particulier secretaris naar Schiedam, toen
de vooruitstrevende uitgeverij waarvoor
hij werkte het niet langer kon bolwerken.
M.C.M. stelde Van Suchtelen na een
jaar of wat in staat een nieuw bedrijf
te stichten, de Wereldbibliotheek, die
goede en goedkope lectuur voor de brede
volksklassen publiceerde Zo konden de
arbeiders zichzelf ontwikkelen en meer
van hun leven maken.
Dat element - meer van je leven maken,
- was steeds een kernpunt in al De
Groots ondernemingen en initiatieven Zo
was hij in 1893 de feitelijke stichter van
Het Volkshuis, dat in een monumentaal
grachtenpand aan de Lange Haven
gevestigd werd. Het Volkshuis kende
een boekerij, je kon er alle belangrijke
kranten en tijdschriften van Nederland
lezen. Er werden tal van cursussen
georganiseerd en de arbeiders konden er
tenslotte ver van verleidingen die men in
de kroeg aantrof, een biljartje maken. De
Schiedamse gemeentebibliotheek is de
feitelijke opvolger van dit Volkshuis.
Zonder werk en eigen inkomsten geen
emancipatie. Het is aan M.C.M. De Groots
continu aandringen te danken, dat
Schiedam in 1902 als eerste Nederlandse
stad een arbeidsbeurs vestigde, de
voorloper van het arbeidsbureau. In
1893 al was hij trouwens de drijvende
kracht achter de woningbouwvereniging
Samenwerking, die de arbeiders
behoorlijke huisvesting wilde verschaffen.
Zo'n woningbouwvereniging past
naadloos in het radicale denkraam:
mensen sluiten zich aaneen om
gezamenlijk behoorlijke onderkomens
te realiseren. Datzelfde is het principe
achter de coöperatie: de coöperatoren
zijn via bepaalde verdeelsleutels eigenaar
van het bedrijf. In 1897 stichtte De
Groot volgens dit principe drukkerij De
Eendracht om een meesterknecht bij
de Schiedamsche Courant aan werk
te helpen, die door zijn nieuwe baas
was ontslagen, omdat hij actief was
in het vakbondswezen. Volgens een
vergelijkbaar principe stichtte De Groot in
1904 een coöperatieve bakkerij, die later
onder de naam Door Eendracht Sterker
(DES) uit zou groeien tot een breed
gesorteerd levensmiddelenbedrijf. Elk jaar
ging dividend naar de klanten die daartoe
zegels spaarden.
De coöperatieve modellen van De Groot
gaven de leiding van deze bedrijven
genoeg ruimte voor een zakelijke aanpak,
zodat zij zich met succes teweer konden
stellen tegen de concurrentie.
Bij dit alles bleef M.C.M. de Groot zijn
leven lang een succesvol ondernemer,
die zich - bijvoorbeeld via de Vereniging
Schiedam Vooruit - inzette voor de bloei
van het grote Schiedamse bedrijfsleven.
Op latere leeftijd bekleedde hij dan ook
tal van commissariaten bij bedrijven in
het hele land, tot aan de textielfabriek
van Begenrann in Helmond toe.
M.C.M. De Groot is Schiedam niet
trouw gebleven. In 1911 moest hij
zijn zetel in de gemeenteraad om
gezondheidsredenen opgeven. Hij
verhuisde voor de gezonde zeelucht naar
Scheveningen, waar hij op 21 maart 1935
overleed. Als vernieuwer tot zijn laatste
snik wenste hij geen begrafenis maar een
crematie op Westerveld.
Laatstelijk sprak ik over M.C.M. de Groot
met Hans van der Sloot, die - voorspel ik
- een grote biografie van M.C.M. de Groot
zal publiceren. Hij was - daar waren we
het over eens - een groot Schiedammer,
die veel goeds had gesticht. Was het
ook een aardige man? Dat wist Hans
niet. Misschien toch een beetje ijdel, vol
ingehouden voortreffelijkheid.
Maar dit ene staat te allen tijde buiten
kijf: M.C.M. de Groot heeft in Schiedam
veel goeds gesticht.
Illustraties:
Mathijs Gootjes, Portret van M.C.M. de
Groot met onder het Volkshuis aan de
Lange Haven. Balpen op papier. Collectie
Gemeentearchief Schiedam. THA nr
62188.
Brief van het bestuur van het Volkshuis
aan de gemeenteraad van Schiedam over
de stichting van een openbare leeszaal
en Bibliotheek Lange Haven. 131. 7juli
1917. Archief gemeentebestuur Schiedam
1816-1953.
