Pronks Spieringshoek
Met dank aan: Jef Jansen van het Gemeentearchief Schiedam
De geschiedenis van Spieringshoek gaat terug tot in de late
middeleeuwen. Voormalig stadsarcheoloog van Rotterdam
C. Hoek is de enige die tot nog toe aandacht aan deze
ondergewaardeerde locatie heeft geschonken. Hij maakte
aannemelijk dat de naam Spieringshoek is afgeleid van een
grondeigenaar met de (toen niet ongebruikelijke) voornaam
Spiering, die eind 13e/begin 14e eeuw in de directe omgeving
land bezat. Goeswijn van der Lede erfde in 1416 een
aanzienlijk complex land met de naam Spieringshoek van
zijn invloedrijke vader Dirc Zay, geldschieter van de graaf
van Holland en de heren Van Wassenaar. Wanneer Goeswijn
vijf jaar later (1421) overlijdt, noemt zijn zoon Adriaen zich
'van Spieringshoec', wat er op duidt dat het inmiddels een
bewoonbaar goed was geworden. In 1427 is voor het eerst
sprake van het 'huyse geheten Spierincxhouck'. In de I6e en
17e eeuw wisselt het goed enige malen van eigenaar, terwijl
het huis rond 1575 tijdens de 'Spaanse troubelen' gesloopt zal
zijn. Hoe dit middeleeuwse, versterkte, huis er uit heeft gezien,
kan voorzichtig worden afgeleid uit een copietekening van
een schilderij uit 1569. Het lijkt daarbij in niets op de weergave
die Pronk ongeveer 165 jaar later geeft. Een fors hoofdgebouw
met top-/trapgevel, geflankeerd door twee achtkantige
torens en enkele lagere bijgebouwen. Na de verwoesting kort
hierop zal het in bescheiden vorm zijn herbouwd, als een
boerenhoeve met een tijdelijke verblijfplaats voor de eigenaar.
Tijdens de zomer kon hij met zijn familie de stad ontvluchten
en in de herenkamer c.a. vertoeven. Rond 1730-1 740 moet
het complex opnieuw zijn opgetrokken in opdracht van mr.
Reyer van der Burch. Het was een buitenplaats met allure. Het
gebouw zelf was groot, twee traveeën groter dan bijvoorbeeld
'Het Hof' in Vlaardingen, en in zijn soort uitbundig. Maar het is
zeker ook de tuin die in de tekeningen van Pronk de aandacht
vraagt. De Laan van Spieringshoek leidde naar het plein voor
de buitenplaats, afgeschermd door een perfect geschoren haag.
Aan de achterzijde van het huis bevond zich de formele tuin,
met ronde vijver, haagjes en hagen, bankjes en geschoren
strak in het gelid staande bomen. Een brede singel vormde
de scheiding tussen de strakke ordening van deze tuin met
de boomgaard en moestuin. Hier werden de vruchten en
groenten gekweekt, bestemd voor de eigenaar en zijn gezin.
Ook dit gedeelte was van zijn omgeving afgescheiden door
een strakke haag, die windval van het fruit hielp voorkomen.
De weergave van Cornelis Pronk zal dateren van voor 1759.
Naar de reden van het tekenen van het buiten Spieringshoek
moeten we gissen. Pronk heeft vele tientallen kastelen en
buitenplaatsen getekend, die soms in de vorm van een gravure
werden uitgegeven. Ook vervaardigde hij stadsgezichten,
onder andere in 1743/1744 van Vlaardingen, die (in gedrukte
vorm) gebruikt zouden worden voor de 'Stadsrechten en
Octroyen... van Vlaardingen'. Kenmerkend voor Pronks werk
is de grote gedetailleerdheid en precisie. We mogen dan ook
gerust aannemen dat zijn weergaven van Spieringshoek
correct zijn en een betrouwbare blik gunnen op het Spierings
hoek van het midden van de 18e eeuw.
23 Musis
