De meeste schilderijen zijn in de collectie van de kunstenaar
zelf en sommige in die van vrienden, ook voor ons geen
onbekenden, Wim de Bie, Jan Mulder en Halina Reijn. Reijn
speelt vaak in films en theaterstukken van Van Warmerdam en
zien we dus ook vaak op de affiches geschilderd. Het schilderij
uit haar collectie is een beauty, een vrouw, die zomaar Halina
Reijn zou kunnen zijn, staat tegen een gebouw dat ongeveer
zo groot is als zij zelf. De vorm is die van een huis maar er
zijn geen ramen en deuren in. Ze staat op het strand in het
felle zonlicht met uitzicht op zee, blauwgroen en schematisch
geschilderde golfjes. Prachtig, zon, zee, mooie vrouw en
dan de kolos van het huis alsof die de zwaarmoedigheid
belichaamt. In het schilderij van jan Mulder loopt een man
met in beide handen een rechthoekige koffer. Bossen, tentjes,
huizen, koffers allemaal te zien als symbolen.
Maar het meeste van zijn symboliek is terug te voeren naar de
jaren 1950, waarin hoeden en pakken stonden voor autoritaire
machthebbers, sjaaltjes en bloemenjurken voor de sociale
controle. Waarin de sobere architectuur van de wederopbouw
het beeld bepaalde en de (katholieke) kerk een belangrijke rol
in de samenleving had. Wees voorzichtig, op je hoede, bidden
zal je, waken, gooi vandaag geen stoelen om, je zou een zieltje
kunnen raken. Het klinkt als een mantra in de eerste zaal
van de tentoonstelling. En zo is het ook met het werk van
Alex van Warmerdam. Zijn gedachtegoed schemert in al zijn
werk door, of het nou theater, film, tekst of schilderijen zijn.
En het is de verdienste van deze tentoonstelling dat het die
verbondenheid laat zien.
Van Warmerdam gebruikte in zijn composities een centraal perspectief,
met een laag verdwijnpunt. Er is sprake van coulissewerking, dat wil
zeggen een duidelijke voorgrond, middenstuk en achtergrond. Deze
compositorische kenmerken zorgen ervoor dat je het gevoel hebt het
schilderij zo binnen te kunnen lopen, of anders gesteld, direct wordt
aangesproken en nergens meer achter kunt verschuilen. De personages
in Van Warmerdams schilderijen zie je recht van voren en kijken je aan,
of juist op de rug gezien en maken je tot voyeur.
Musis 34
Man in bos (2000)
