De Zeemansgidsuit 1853 schetst rondom de Schiedam-eilanden een
uiterst moeilijk te bevaren zeegebied vol klippen, onverwachte diepten,
steile koraalwanden, bedrieglijk aan de oppervlakte liggende banken, net
onder het zeeoppervlak schuilgaande atollen en verraderlijke stromingen.
archipel van de Molukken en Banda-eilanden voor zowel de
VOC als de Nederlandsche Handelmaatschappij vormden.
Dit wordt overigens niet geaccentueerd door nederzettingen,
havens of fortificaties. De betekenis was daar echter niet
minder om. Met Selayar en een onbewoond koraaleiland
halverwege dit eiland en Tanahjampea vormen de Schiedam-
eilanden de eigenlijke en bijna niet te passeren drempel tot
de Bandazee. Zonder exacte gegevens over de weinige veilige
vaarwegen tussen de Schiedam-eilanden en de klippen om
daar een weg te zoeken naar de wingebieden op Ambon,
Ceram en Ternate was het vrijwel onmogelijk de archipel te
bereiken.
De 'Zeemansgids' uit 1853 schetst rondom de Schiedam-
eilanden een uiterst moeilijk te bevaren zeegebied vol klippen,
onverwachte diepten, steile koraalwanden, bedrieglijk aan
de oppervlakte liggende banken, net onder het zeeoppervlak
schuilgaande atollen en verraderlijke stromingen. Schiedam-
Oost wordt door de gids een eiland van middelmatige hoogte
genoemd en reeds op een afstand van vijfeneenhalve mijl te
zien, maar voor een groter schip nauwelijks te naderen. Talrijk
zijn ook de meldingen van schipbreuken rondom 'Schiedam'
in een verloop van slechts dertig jaar zoals die van de Maria
Anna - met gouvernementsgeld op weg van Ambon naar
Batavia -, de Boddam en de Alfred die op de Schiedam Bank
waren vergaan alsmede de Bangalore die verongelukte op
een andere bank nabij de Schiedam-eilanden. De ligging van
deze bank was op dat moment zelfs nog niet nauwkeurig
bekend. 'De Bangalore', schreven de beide Nederlandse
bewerkers van de 'Zeemansgids', 'stiet te 9 uren 's avonds
van 12 April 1802 op een bank; men bracht onmiddellijk het
anker met de gehele kabel uit, doch wegens de steilte van
de koraalbank bleef het anker op en neder gaan, waarop het
schip spoedig uiteensloeg en een wrak werd'. Ook de Britten
hadden in hetzelfde gebied het verlies van de schoener Ocean
te betreuren. Deze werd speelbal van de sterke stromingen
nabij de Schiedam-eilanden. Het schip werd binnen één dag
op het koraal uiteengeslagen. De bemanning had het vege lijf
kunnen redden op een vlakbij gelegen eilandje, waarmee de
problemen echter nog lang niet voorbij waren. Het eilandje
werd volgens een voetnoot in de 'Zeemansgids', bewoond
'door een verraderlijk ras van menschen, welke 14 dagen lang
na het verlies van den Ocean aan Kapt. Patton beloofden,
de bemanning met hunne praauwen die in menigte aan de
O.zijde van het eiland voorhanden waren, over te brengen.
Zij schenen echter alleen op eene gunstige gelegenheid te
wachten om de bemanning van den Ocean om te brengen;
doch dit werd gelukkig voorkomen, door bij nacht goede
wacht te houden, en eenige geladen zesponders bij de tenten
te plaatsen'.
De Zeemansgids gaat nog pagina's lang door, met de opsom
ming van schipbreuken, vergissingen en waarschuwingen.
Deze bevestigen slechts de stelling van het VOC-Kennis-
centrum van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en
Volkenkunde dat zegt: 'De belangstelling van de VOC voor
Makassar op Zuid-Celebes was niet primair economisch van
aard. Sinds 1667 was de VOC er namelijk gevestigd, omdat
Makassar het 'slot op de deur' was voor de oostelijker gelegen
specerij eilanden, dat wil zeggen de Molukken, Ambon
en Banda. Daar had de VOC in de eerste helft van de 17e
eeuw monopolies op de uitvoer van muskaatnoten, foelie
en kruidnagelen gevestigd'. De Schiedam-eilanden waren
voor het bestuur in Makassar daarbij inderdaad de waarborg
dat de rijkdom van de Molukken en Banda-eilanden aan de
kooplieden van de Republiek bleef voorbehouden.
Momenteel vormt het gebied van riffen en koraalbanken, die
worden doorsneden door honderden meters diepe geulen,
hagelwitte Bounty-stranden en idyllische eilanden voor wie
zich Robinson Crusoë wil wanen, de zuidelijke begrenzing van
het immense en nog ongerepte maritieme natuurpark Taka
Bonerate. Deze groep koraaleilanden en - banken is niet voor
niets hoog op de lijst van wereldnatuurmonumenten geplaatst.
Op een enkel eiland heeft men reeds de klok van het (duik)
toerisme horen luiden, al weet nog niemand hier precies waar
de klepel hangt. De weg erheen is dan ook niet gemakkelijk.
Schiedam-West ligt op circa zeven graden, elf minuten zuiderbreedte
en honderdtwintig graden veertig minuten oosterlengte (te vinden via
Google Earth). Schiedam-Oost twintig kilometer verderop.
Fort Rotterdam
7 Musis
