tekst: Jeroen ter Brugge
Toen Tjerk Bruinsma in 2002 in
het kader van zijn verkiezingsstrijd
om het burgemeesterschap van
Vlaardingen gevraagd werd wat de
Vlaardingen-cultuur is, antwoordde
hij doodeerlijk dat hij dat niet wist
en dat deze vermoedelijk ook niet
bestond. En met hem zullen velen
nog nooit van deze prehistorische
steentijdcultuur hebben gehoord.
Ondanks het schuldig blijven van
het antwoord werd Bruinsma
burgemeester en heeft hij zich
sindsdien een sympathisant en
promotor van diezelfde Vlaardingen-
cultuur en het lokale archeologisch
erfgoed getoond.
Voor de Vlaardingers zelf en de geïnteresseerden in de
archeologie is dit naar de haringstad vernoemde verschijnsel
nauwelijks meer een onbekend fenomeen. In de vakwereld
behoeft deze al helemaal geen uitleg, ook al is er de discussie
voor insiders of het een cultuur is of een groep binnen een
cultuur. Het recent verschenen boek 'De geur van veen' draagt
er toe aan bij dat de Vlaardingen-cultuur bij nog veel meel
mensen bekend zal raken.
Het feit dat ongeveer vijftig jaar geleden in de Westwijk
de resten van een nederzetting werden gevonden, die
in de Vlaardingen-cultuur zouden resulteren, is in 2009-
2010 reden voor een reeks activiteiten. Naast een reizende
19 Musis
tentoonstelling (onder andere in het Hunebeddencentrum in
Borger, het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en uiteraard
het Visserij/Vlaardings Museum) en een wetenschappelijk
symposium aan de Universiteit van Leiden is er dan nu
het boek 'De geur van veen'. Met name de tentoonstelling
en het boek zijn toegankelijk voor een breed publiek en
daarmee wordt de popularisering van de archeologie en
die van de Vlaardingse archeologie wederom een grote
dienst bewezen, die de initiatiefnemers van het Vlaardings
Archeologisch Kantoor tot eer strekken. De titel refereert
aan de bij opgravingen in Vlaardingen vaak bloot komen te
liggen veenlagen, die een specifieke ammoniakachtige geul-
verspreiden en archeologen in de sfeer brengen.
Om het samen te vatten: het is een prachtig en goed boek
geworden. Auteur Leo Verhart, zelf archeoloog en als kind
woonachtig in Vlaardingen, brengt het verhaal van de
Vlaardingen-cultuur op een zeer plezierig leesbare manier,
zonder oppervlakkig te worden. Zowel de deskundige als de
belangstellende leek ontleent veel aan de tekst, die overigens
gelardeerd is met prachtig, veelal niet eerder gepubliceerd
beeldmateriaal. Het aardige van het boek is dat het nu eens
niet een droge opsomming is van de gevonden resten en
vondsten met hun interpretatie, maar dat ook de historiografie
van de opgravingen en de persoonlijke beleving van de
betrokkenen in kaderteksten uit de doeken worden gedaan.
Het is daarmee een verhaal van mensen geworden en niet van
anonieme wetenschappers die van een andere planeet lijken
te komen. Los daarvan zijn het niet alleen de professionele
archeologen die aan het woord komen. Juist ook de andere
betrokkenen, ambtenaren, politici, amateur-archeologen en de
publieke opinie (kranten) worden ten tonele gevoerd.
Als een stripverhaal volgt de lezer de ontdekking van de
vindplaats, die begon met misschien wel de mooiste vondst
van het jarenlange onderzoek (1958-1964): een vrijwel gave
vuurstenen bijl. Amateur-archeoloog en gemeenteambtenaar
Cees Wind kreeg de bijl onder ogen en herkende deze
meteen als neolithisch voorwerp en ongekend zeldzame
vondst in westelijk Nederland. De archeologische werkgroep
Helinium, de pas opgerichte afdeling van de Archeologische
Werkgemeenschap voor (Westelijk) Nederland, zette zich
aan een aantal proefputjes en meer vondsten kwamen naar
boven. De gealarmeerde Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek had op diverse andere locaties in Nederland
de handen vol en ging gretig in op het aanbod van het
Instituut voor Prae- en Protohistorie van de Universiteit van
Amsterdam (IPP) om het onderzoek verder vorm te geven.
Onder leiding van professor Willem Glasbergen zou dit
resulteren in een langdurige en ook kostbare opgraving.
Op de oever van een getijdekreek (in de wandelgangen de
'Vlaardingenkreek') werden de restanten van de staande
