Logger aan de kade
Iedere Musis worden twee museale objecten uit niet-Schiedamse en niet-Vlaardingse collecties
gepresenteerd, soms onbekende stukken, soms in de vergetelheid geraakte.
Jan Ensing vervaardigde enkele tientallen schetsen in
Vlaardingen. Opmerkelijk, omdat kunstenaars Vlaardingen
meestal links lieten liggen, maar begrijpelijk als men
zich bedenkt dat zijn dochter Agatha met de Vlaardingse
reder en haringhandelaar Paulus Kikkert was getrouwd.
Ensing logeerde om die reden met enige regelmaat in
de haringstad en aan het einde van zijn leven trok hij,
weduwnaar, in bij dochter en schoonzoon. Het tekenen
kon hij kennelijk niet laten en als hij in Vlaardingen was,
pakte hij zijn schetsboek en potlood. Gelukkig heeft hij
zich niet beperkt tot het standaardrepertoire (visbank, de
Grote Kerk en de Oude Haven) van de schaarse andere
kunstenaars die Vlaardingen aandeden. Hij had een
kennelijke belangstelling voor de werkende mens, maar
ook voor de meer verstilde plekjes in de stad, die hij haast
als stillevens vastlegde. Een catalogus van zijn Vlaardingse
werk, met alle gedetailleerd weergegeven visserstypen,
attributen aan de havenkant en straatjes zou helemaal niet
zo'n slecht idee zijn.
Op de hier afgebeelde ingekleurde potloodtekening
zien we een houten haringlogger, afgemeerd aan de
Westhavenkade. Vaag heeft Ensing op de achtergrond de
contouren van de gevels getekend, waarin duidelijk het
deel van de kade aan de noordzijde van de Vossenstraat
te herkennen valt. De haringloggers en de (beug-
sloepen lagen, wanneer er zich veel schepen in de
haven bevonden, met het voorschip schuin voor de kade,
zoals op deze schets ook te zien is. Het voorste schip
is het duidelijkst in beeld gebracht. Aan boord is flinke
activiteit: elf man zijn mogelijk bezig met klein onderhoud
of schoonmaakwerkzaamheden. De loggerkenmerken
zijn duidelijk in beeld gebracht, zowel in de rompvorm
als de tuigage (kottertuig). Het schip draagt nog geen
visserijnummer (VL. zodat de tekening vermoedelijk
van voor 1881 dateert. De logger was een scheepstype
dat in 1865 in Nederland werd geïntroduceerd. De
Scheveningse reder/ondernemer A.E. Maas zag op een
visserijtentoonstelling in Boulogne dit Franse scheepstype
en kocht er meteen een. Omdat Scheveningen toen nog
geen haven had, reedde hij het met positief resultaat uit
vanuit Vlaardingen. In het volgende jaar liet hij op de werf
's Lands Welvaren in Vlaardingen een tweede exemplaar
bouwen. De logger werd meteen een groot succes en
andere reders volgden snel Maas' voorbeeld. Enkele
wijzigingen werden in het ontwerp aangebracht, onder
andere twee in plaats van drie masten en de introductie
van het kottertuig. De houten logger had, in tegenstelling
tot de latere stalen logger, nog een vlakke spiegel, waarop
de naam van het schip en de naam van herkomst te lezen
viel. De scheepsnaam stond ook op de rode naamwimpel.
Helaas voor alle loggerfanaten en visserijhistorici is
deze door Ensing noch op de spiegel noch op de wimpel
afgebeeld.
Het is jammer dat Ensing zijn Vlaardingse schetsen niet tot
olieverfschilderijen of aquarellen heeft uitgewerkt. Of zullen
deze in de toekomst wellicht ook nog opduiken?
19 Musis
In één van de vorige 'Museumvondsten' was er sprake van
de vele schetsjes die Jan Ensing (1819-1894) in Vlaardingen
maakte en sprak ik de verwachting uit dat er in de toekomst
nog wel meer zouden opduiken. Niet zo'n gewaagde
uitspraak, want bekend is dat de schetsen van de Groningse
kunstenaar Ensing op enig moment geveild zijn en op die
wijze verspreid zijn geraakt. Een belangrijk deel van deze
potloodtekeningen is in openbare collecties terechtgekomen,
die niet altijd de connectie met Vlaardingen weten te leggen.
Zo ook met de hier afgebeelde logger aan de Westhavenkade
uit de collectie van de Universiteit Leiden.
