In Level Z
beslissen jongeren zelf
tekst Peter de Lange
foto's: MTB Architecten
Alleen gamers weten waar de term Level Z voor staat. Het is het hoogste niveau dat een
speler kan bereiken. Wie Level Z haalt, behoort tot de absolute top. Als metafoor is de naam
zeer toepasselijk voor het jongerencentrum in de Zwolse wijk Stadshagen. Dat is door
jongeren opgezet en het wordt gerund door jongeren. Level Z bewijst dat jongeren heel goed
verantwoordelijkheid kunnen dragen en prima in staat zijn rationele beslissingen te nemen.
De enige voorwaarde is dat de buitenwereld hen vertrouwt. En hen niet betuttelt en behandelt
als lastposten. Ziedaar de filosofie van de Zwolse jongerenwerker Bart Demmers, die in
Level Z louter een ondersteunende functie heeft.
Musis 12
Het Zwolse jongerencentrum is uniek in Nederland. Jongeren
mochten zelf beslissen over de vormgeving en de inrichting
van het gebouw en werden, toen het eenmaal was opgeleverd,
ook zelf verantwoordelijk voor het beheer. Ze houden de kas
bij, stellen de programmering samen, verzorgen de publiciteit,
leiden vergaderingen, voeren de sollicitatiegesprekken met
nieuwe beroepskrachten en schrijven zelfs de beoordeling van
de man die hen bij al deze taken begeleidt: jongerenwerker
Bart Demmers.
Demmers (35) ontwikkelde in de elf jaar dat hij als jongeren
werker actief is een volstrekt eigen visie op het vak. Het
sleutelwoord daarin luidt participatie. "Jongeren worden vaak
in één adem genoemd met overlast. Vergeten wordt dat ze
ook heel veel kunnen. Laat jongeren zelf beslissen over de
manier waarop iets georganiseerd wordt. Dan ontdekken ze
dat ze meer kunnen dan ze zelf denken," stelt hij.
Demmers formuleerde deze beroepsvisie aan de hand
van zijn ervaringen in Lelystad. Hij werkte daar voor een
stichting waar tijdelijk iedere vorm van leiding ontbrak. "Ik
was volstrekt alleen, ik had een fiets, een mobieltje en een
leeg pand. Dat was alles." De jongeren in de wijk hadden
een crimineel imago. Hij wist hun vertrouwen te winnen
door bij het opknappen van het jongerencentrum zoveel
mogelijk beslissingen aan hen over te laten. "Toen ging het
heel snel. Als je ze de ruimte geeft, blijkt met jongeren veel
mogelijk. Wanneer zij de verantwoordelijkheid dragen voor
een jongerencentrum, zullen ze ook proberen overlast te
voorkomen, en jongeren die wel voor problemen zorgen,
daarop aanspreken."
De theorie lijkt eenvoudig genoeg. Maar die succesvol in
praktijk brengen is een heel ander verhaal. Om dat te kunnen
bereiken, betoogt Demmers, moet de jongerenwerker zichzelf
op één doel concentreren en andere bezigheden zoveel
mogelijk schrappen. "Versnippering is de grote handicap in dit
vak. Om te beginnen hebben jongerenwerkers meestal maar
een beperkt aantal uren. Daarbij moeten ze hun aandacht
verdelen over allerlei projecten en activiteiten. Ik ben zo
eigenwijs geweest een speerpunt te maken van wat ik zie
als mijn kerntaak: jongeren sociale en maatschappelijke
vaardigheden aan leren door middel van participatie. Dat
betekent dat jongeren niet alleen mee mogen denken,
ze mogen ook zelf bepalen hoe ze dingen willen doen.
Wij hoeven alleen maar te zorgen dat de voorwaarden
om hun ideeën te realiseren aanwezig zijn. Dat is precies
het omgekeerde van het geijkte patroon. Dat gaat uit van
volwassenen die alles beslissen en van jongeren die volgen."
In het model-Demmers staat de jongerenwerker ondanks
het verschil in leeftijd en levenservaring op hetzelfde niveau
als de jongere. De beroepskracht heeft geen leidinggevende,
maar een ondersteunende rol. "Je bent geen autoriteit. Jouw
mening is niet meer waard dan de hunne. De grootste valkuil
is om die autoritaire rol te pakken. Kijk uit dat je op basis van
je ervaring als oudere gaat manipuleren. Geef gewoon toe dat
je ongelijk hebt als dat het geval is. Als tieners binnen twee
weken een groot feest willen organiseren en je zegt: doe maar
niet want dat gaat nooit lukken op die korte termijn, en het
lukt ze wel, dan moet je gewoon durven zeggen: goed dat
jullie je eigen mening hebben gevolgd en mijn advies in de
wind hebben geslagen, ik had het gewoon bij het verkeerde
eind."
De belangrijkste voorwaarde waaraan een jongerenwerker
moet voldoen om dit model te kunnen volgen is 'reflectief
zijn'. Demmers: "Vraag je bij alles wat je doet af of je je
uitgangspunten trouw blijft en denk na over wat je beter
kunt doen. Je ziet heel vaak het automatisme optreden dat
het aan de jongeren ligt zodra er iets fout gaat. Ik denk dat
het meer zin heeft om je af te vragen hoe je de faciliteiten
en ondersteuning kunt verbeteren, zodat de jongeren beter
kunnen participeren."
