tekst: Herman Noordegraaf
foto's: Robert Collette
en riolering, het aanbrengen van wc's) meer centraal kwam te
staan in het publieke bewustzijn. Tot die tijd was er een grote
afstand tussen degenen die in de achterbuurten woonden
en de meer gegoeden, hoewel ze wat geografische afstand
vaak bijna op eikaars lip leefden. Het woord 'achterbuurt' is
natuurlijk veelzeggend: die waren vaak niet te zien als men
zich via de hoofdwegen door de stad begaf. Vaak waren ze
laag gelegen, achter de dijken, waardoor er vaak ook nog
wateroverlast in de woningen was. Een belangrijk punt
dat er toe bijdroeg dat deze zaken meer in de aandacht
kwamen, was de verworven kennis dat slechte hygiëne ook de
gegoeden kon treffen door besmettelijke ziekten. Een bekend
voorbeeld is de cholera of Aziatische braakziekte, die, zo
meldt Van der Woud, oorspronkelijk alleen in de delta van de
Ganges voorkwam en langs de kust van Bangladesh. In 1832
kwam deze ziekte in Nederland. Schiedam werd in 1853, 1854,
1859, 1866 en 1867 door deze epidemie getroffen met talloze
slachtoffers, het meest in 1866 toen 251 mensen als gevolg
van deze ziekte overleden.
In het boek van Van der Woud komt Schiedam slechts een
enkele maal voor. De bronnen die de auteur voor Schiedam
gebruikt zijn het proefschrift van H. Schmitz over Schiedam
in de tweede helft van de negentiende eeuw (1962) en de
biografische schets die Jan Noordegraaf en Arie IJzerman
gaven in hun Henri Hartog schrijver van zwart Schiedam 1980)
Er is voorts nog de bekende foto afgedrukt van het Broersveld
in 1893 voor de demping van de gracht die als open riool
functioneerde. De waarde van het boek van Van der Woud
voor de geïnteresseerde in de geschiedenis van Schiedam ligt
in de mogelijkheid die het boek biedt om de gebeurtenissen
en de discussies in Schiedam over bijvoorbeeld het aanleggen
van de drinkwaterleiding, de woningbouw, de vuilophaal in
een breder kader te plaatsen. Ik noem twee voorbeelden.
Op bladzijde 295 is een advertentie afgedrukt uit het Technisch
Gemeenteblad 1917 van 'Arij Jordaans, Stoomwagenfabriek
Schiedam - Eerste Nederlandsche speciaal fabriek van
Gemeente-Reinigingsmaterieel'. Afgebeeld zijn twee
installaties voor het reukloos reinigen van beerputten. Het
bedrijf van Jordaans was, zo voeg ik nu toe, oorspronkelijk
een wagenmakerij. Jordaans begreep de verandering. Het
ophalen van vuil was meestal verpacht aan particulieren die
de 'stadscompost' verkochten aan boeren. Het gebruik van
kunstmest maakte grotendeels een einde aan deze handel.
Gemeenten richtten daarom in toenemende mate eigen
vuilophaaldiensten op. Jordaans voorzag de toenemende
behoefte aan reinigingsmateriaal en richtte in 1895 de eerste
De waarde van het boek van Van der Woud voor de geïnteresseerde
in de geschiedenis van Schiedam ligt in de mogelijkheid die het
boek biedt om de gebeurtenissen en de discussies in Schiedam over
bijvoorbeeld het aanleggen van de drinkwaterleidingde woningbouw,
de vuilophaal in een breder kader te plaatsen.
Klein Groenendal, ten zuiden van de afrol Hoogstraat en Lange Achterweg
Willemshofje aan de Laan, de ideale plek toen voor jonge gezinnen waarvoor
volkshuisvesting geen moeite wilde doen.
31 Musis
