tekst: Herman Noordegraaf
het gymnasium te melden heeft, is wat anekdotisch. Hij vertelt
dat het een klein gymnasium was, met in totaal 47 leerlingen.
Geyl stelde belang in de leerlingen. Een jongen die van de
rector het advies had gekregen om maar van het gymnasium
af te gaan, hielp hij bij het staatsexamen, dat deze jongen tot
schande van de rector haalde. Hij gaf zich veel moeite voor
de opvoering van het toneelstuk Lioba, drama van trouw van
Frederik van Eeden. Zoals uit de hele autobiografie blijkt,
was Geyl bepaald niet ongevoelig voor vrouwelijk schoon.
Hij is daar heel openhartig over. Zo vermeldt hij dat hij diep
onder de indruk was van het meisje dat in het toneelstuk de
hoofdrol zou spelen, Marietje Prins, dochter van Arij Prins,
(letterkundige en directeur van de kaarsenfabriek Apollo): "Ze
was knap, grijze ogen." Marietje werd echter ziek. Haar plaats
werd ingenomen "door de dikke, katholieke Marie Blaisse, die
een klein tikje scheel zag en helemaal niet knap was. Maar
(ik ontdekte dat niet toen pas) zij had toch iets, zij had it. Ik
herinner mij dat ik haar op een keer uitliet en dat ik onder
aan de trap héél na aan een zoen was. Maar daar is het bij
gebleven."
Geyl herinnerde zich nog één meisje en die zou voor zijn
leven nog van betekenis worden:
"Er was nog een kind. Ze had lange benen (ik zie haar
nog van haar fiets springen om mij, d'un air enjoué, iets te
vertellen, blond, hoge koontjes en stralende blauwe ogen.
Dat was Truus, die in mijn later leven nog een hele rol zou
spelen..."
Bij zijn afscheid van het gymnasium kreeg hij door toedoen
van Truus een toneelkijker.
Wie was Truus? Geertruida Gerhardt (22 augustus 1899 - 13
februari 1960) was de dochter van Dirk Reinier Gerhardt die
in 1908 directeur was geworden van de eerste Schiedamse
Ambachtsschool in de Liduïnastraat. Zij was de oudere zus
van Ida. Over haar worden we nader geïnformeerd in de
biografie die Mieke van den Berg en Dirk Idzinga zeer onlangs
over haar publiceerden: De sluier weggevallen. Truus Gerhardt.
Biografie en verzamelde gedichten. Eerder publiceerden deze
auteurs een eerste deel van de biografie van Ida: Trots en in
zichzelf besloten. Net als haar zus Ida had Truus poëtische
aspiraties. Zij publiceerde twee dichtbundels: De engel
met de zonnewijzer (1935) en Laagland (1937), terwijl na
haar overlijden in I960 haar Verzamelde Gedichten (1961)
gepubliceerd werden. Truus zou echter altijd in de schaduw
van haar zus blijven staan.
Het gezin Gerhardt woonde eerst in het witte huis in de
Overschiesestraat (nummer 42) en vanaf de tweede helft van
1910 op Plein Eendragt 23 beneden. De biografen:
"Al woonden ze in het vieze Schiedam, ze woonden nu op
stand in een deftige hofjesachtige bebouwing aan de Tuinlaan,
waar toen alle destillateurs van naam zich hadden gevestigd.
Ongetwijfeld een bron van vreugde voor Truus' moeder die
nogal standsbewust was."
Truus bezocht school B, een openbare lagere school met een
uitgebreid leerplan voor meisjes aan de Tuinlaan. Zij kon
goed leren en ging in 1912 naar het gymnasium. Volgens de
auteurs heeft Geyl met zijn bevlogenheid Truus betoverd. Het
toen ontstoken vuur brandde voort. Geyl vond op 15 december
1921toen hij 34 jaar werd, een brief in de brievenbus van zijn
Londense woning. Daarin schreef Truus dat zij zulke dankbare
en prettige herinneringen aan hem als leraar bewaarde en
dat hij voor haar als schoolmeisje zoveel betekend had. Zij
bekende dat zij hem had lief gehad. Uit dit hernomen contact
volgde een liefdesrelatie. Er is zelfs later nog sprake geweest
van een huwelijk tussen Truus en 'baardPiet' (zoals Geyl werd
genoemd). Daar is het echter nooit van gekomen.
f f *~r<
Schiedam heeft geen diepe sporen in Geyls leven achtergelaten: de kleine stad (zoals
hij Schiedam aanduidt) bestond eenvoudig niet voor hem. Daar woonde hij enkel met
zijn vrouw en een dienstbode, in de Lange Nieuwstraat 65 boven (nu 119 A), vlak bij
het gymnasium dat toen nog in het Blauwhuis in diezelfde straat gevestigd was.
27 Musis
Pieter Geyl, Ik die zo weinig in mijn verleden leef. Autobiografie 1887-
1940. Bezorgd en toegelicht door Wim Berkelaar, Leen Dorsman,
Pieter van Hees, Amsterdam 2009.
Mieke van den Berg/Dirk Idzinga, Trots en in zichzelf besloten.
Ida Gerhardt. Afkomst en eerste deel van haar leven, Kampen 2005
Mieke van den Berg/Dirk Idzinga, De sluier weggevallen. Truus
Gerhardt. Biografie en verzamelde gedichten, 's Gravenhage 2010.
<JJ. Geyl, P.C.&.
1912 - Mno1 ontslag Jen 1914
leraar Nederlands en Geschiedenis
iS-'l
Archief Stedelijk Gymnasium inv.nr. 16. Gemeentearchief Schiedam
M
/Is
OU. vu
SA-C- r-1—i.^-x OC.-~-C
X",
//A- ^C^csC' z-
tA*e: ij/) trT-
wc. AA,
Archief Stedelijk Gymnasium inv.nr. 6. Vergadering leraren 18 december 1913, waarin
melding wordt gemaakt van de promotie van Geijl en zijn verhuizing naar Londen.
