Musis 24
Een Schiedammer die Zeeland bezoekt en zich bewust is
van de geschiedenis van zijn stad, zal als eerste het dorp
Baarland in de Zak van Zuid-Beveland bezoeken. Niet omdat
een Schiedammer daar belangrijke bouwkundige sporen heeft
achtergelaten, zoals in St. Petersburg, maar wel omdat twee
Schiedammers in de 19de eeuw de ambachtsheerlijkheid
Baarland bezaten. Ambachtsheerlijkheden waren oorspron
kelijk het domein van de adel, maar gingen in de 18de eeuw
vaak van burgerlijke tot soms zelfs stedelijke hand, door
overerving, maar steeds vaker door verkoop. Zo n heerlijk
heid was een begerenswaardig bezit, omdat de 'heer' de
rechtspraak en het bestuur uitoefende, en daarmee de
burgemeester was, al besteedde hij die taken meestal uit aan
een schout; een heerlijkheid was nog aantrekkelijker, omdat
de 'heer' ook recht had op tal van heffingen die hoog konden
oplopen.
De ambachtsheerlijkheid Baarland kwam in 1737 voor het
eerst in burgerlijke handen, toen Jan van Eek uit Rotterdam
haar kocht. Hij verkocht haar in 1741 alweer door aan Jan
Cornelis Lampsins uit Vlissingen, een belangrijke Zeeuwse
regent. In 1755 werd Arent Willem van Kerchem de volgende
eigenaar. Na zijn overlijden trouwde zijn dochter met Hendrik
van der Heirn, schepen en raad in Schiedam, en na diens
dood met Hermanus van Bol'es (1752-1837), makelaar in
granen, kerkmeester van de Hervormde Kerk, viceconsul van
Pruisen, regent van het Sint-Jacobsgasthuis en het weeshuis
in Schiedam, prominent patriot, schout en burgemeester
van Kethel en achterkleinzoon van de St.Petersburgse
bouwmeester Hermanus of Harmen Cornelisz. van Bol'es.
Na zijn - tweede - huwelijk met Wilhelmina Elisabeth van
Kerchem mocht hij zich dus ook nog heer van Baarland,
Bakendorp, Oudelande en Stuivezande noemen. Na zijn
dood erfden zijn zoon Cornelis Adriaan (1785-1854) en zijn
dochter Petronella Johanna (1790-1838) de heerlijkheid. Zij
trouwde met Jacobus Bakker, zoon van een Schiedamse
makelaar en zelf advocaat en procureur in Rotterdam, die na
haar overlijden in december 1838 voor de helft ambachtsheer
werd. De andere helft stond nog steeds op naam van Cornelis
Adriaan die brander was en het in Schiedam bracht tot lid
van de gemeenteraad, lid van Provinciale Staten van Zuid-
Holland, wethouder, en van 1851 tot zijn dood in 1854 tot
de eerste burgemeester van Schiedam na de invoering van
de Gemeentewet. In 1850 heeft hij de heerlijkheid Baarland
verkocht aan de Rotterdamse reder Anthony van Hoboken.
De Schiedammer die nu in Baarland zoekt naar tastbare
herinneringen aan de familie Van Bol'es, vindt die niet bij
het middeleeuwse kasteel Hellenburg, waarvan de hele
fundering een meter boven de grond is opgemetseld, zodat de
bezoeker een schitterend inzicht krijgt in de indrukwekkende
plattegrond van zo'n kasteel. De Hellenburg was al in
1477 verwoest en is pas na de watersnoodramp van 1953
opgegraven. Als de Schiedammer om de hoek bij dat kasteel
koffie drinkt op het terras van de voormalige Gereformeerde
Kerk uit 1912, die sinds enkele jaren is getransformeerd in een
aangenaam restaurant, vindt hij binnen een tafel met boeken
over - de geschiedenis van - Baarland. Baarland. Land tussen
Honte en Zwake dat J. de Ruiter in 2004 heeft gepubliceerd,
beschrijft de geschiedenis van een tweede kasteel in Baarland,
het huidige Hof van Baarland. En dan duikt de naam Van
Bol'es weer op. Het kasteel is in veel boeken afgebeeld en
bezongen als een 'treffelijk Kasteel en Heerenhuis' en een
'hegt en sterk slot ofte Heeren Huys, voorsien met veele
