Vijfsluizer gevelsteen
W-
DEN 8nE MEI 1022 HET SLUISHUIS OMGEWAAID
ZIJNDE,IS HETZELVE J.N DAT JAAR GEHEEL VAN
STEEN VER NIEüWDIN HET JAAR 1835 IS DE SLUIS
EN DE BEIDE SPU0EN AFGLDAMT EN DROOGGEMAAKT
EN ZIJN AAN DEZELVE BELANGRIJKE REP ARATIEN
VERRIGTZIJNDE DIT SLUISHUIS IN HET
JAAR 1S42 GEHEEL VERNIEUWD EN IN
DEN TEGEN WOOBDIGEN VORM DAAKCESTELD
BSfe
;BQE
Gemeentelijke grenzen verraden zich vaak door
verschillen in de ruimtelijke ordening. Een klinkerweg
die plotsklaps overgaat op asfalt, de aan- of afwezigheid
van straatverlichting maar ook de staat van onderhoud
van weg en berm. Een ander fenomeen dat zich
soms voordoet, is de aanwezigheid van een soort
niemandsland, een strook land zonder duidelijke functie
of inrichting. Aan het eigen lot overgelaten, alsof de
bestuurders er geen raad mee weten.
Het kenmerkendste voorbeeld daarvan in onze regio is
het gebied rondom het oude sluiscomplex Vijfsluizen.
Het dient gezegd dat de aanleg van de Beneluxtunnel
het er niet makkelijker op heeft gemaakt. Deze
verkeersslagader sneed bij de aanleg midden jaren I960
rakelings langs de oude sluis en bezegelde het lot van
de uitwatering van de Poldervaart. Een herstructurering
van de wegen was nodig met als gevolg dat de Maasdijk
gedeeltelijk werd geslecht en dat de sluis, het gehuchtje
dat erbij lag en de twee gemalen onder de sloophamer
vielen. Wie nu tussen Vlaardingen en Schiedam onder
het viaduct van rijksweg A4 rijdt, passeert de plaats
waar deze historische plek zo'n 50 jaar geleden werd
uitgewist. Het enige dat nog herinnert aan de Vijfsluizen
is de naam van het bedrijventerrein, het op apegapen
liggende sportcomplex, de verlande Vijfsluizerhaven
en de fundamenten van het stoomgemaal Van der
Goes. De tand des tijds lijkt op de robuuste muren
van de laatste geen grip te hebben en de plek lijkt aan
sloopgrage stadplanners ontsnapt. Ooit vormde de
Vijfsluizen echter één van de belangrijkste pionnen
in de waterhuishouding van het Hoogheemraadschap
van Delfland. De in de late 13e-vroege 14e eeuw
gegraven Poldervaart zorgde voor de afwatering
van overtollig boezemwater en bij lage waterstand
voor de inlaat van vers water. Oorspronkelijk lagen
er vijf sluizen gebroederlijk naast elkaar. Voor ieder
'oostambacht' één: Pijnacker, Berkel, Kethel, Vrijenban
en Hof van Delft. In 1587, toen twee sluizen al in
het ongerede waren geraakt, werd alles gesloopt en
vervangen door één nieuwe sluis, die de oude naam
Vijfsluizen bleef dragen. De sluis werd bediend door
een sluiswachter van Delfland, die in het bijbehorende
sluiswachterhuis woonde. Een op de parkeerplaats van
het Hoogheemraadschap in Delft opgestelde gevelsteen
is uit dit huis afkomstig. Deze onthult iets van de
geschiedenis van de plek: zo woei het oorspronkelijke
sluishuis in 1622 om en werd het vervangende
exemplaar op zijn beurt in 1842 gebouwd (te zien
op de foto hiernaast). De reden van nieuwbouw in
laatstgenoemd jaar kon wel eens verband houden met
een brand op 31 mei 1837. Diverse kranten maakten
hiervan melding: 'Men verneemt van de Vijfsluizen,
nabij Vlaardingen, dat de bliksem Woensdag avond
in het gebouw van den sluiswachter W. Koppen, is
ingeslagen en diens dochter, een meisje van zestien
jaren, aan haars vaders zijde doodelijk heeft getroffen;
de brand, in het huis ontstaan werd echter spoedig
gebluscht.' Het bericht doet denken aan een bolbliksem,
die in Cornelia Koppen zijn ontlading vond. Hoewel
de brand geblust werd, zal deze ongetwijfeld schade
hebben gemaakt en mogelijk nieuwbouw vereist
hebben. Wouter Koppen (1788-1861) bleef hier tot zijn
dood wonen en werken. Tot het bebouwingscluster
behoorde ook het zogenaamde 'tolhuis'. Vanaf begin
19e eeuw moest iedereen die de weg passeerde, een
zwanenhals tussen de beide steden, tol betalen. Met de
opbrengst kon de weg en het dijklichaam onderhouden
worden, maar de tol stuitte in de jaren 1920 en '30 op
groot maatschappelijk verzet. Met resultaat: op 1 januari
1931 werd de tol opgeheven. Schiedam en Vlaardingen
sloten een overeenkomst over het onderhoud, met een
forse subsidie van de rijks- en provinciale overheid.
Iedere Musis worden twee museale objecten uit niet-Schiedamse en niet-Vlaardingse collecties
gepresenteerd, soms onbekende stukken, soms in de vergetelheid geraakte.
f «ka Ie»-
«a
„StMéÊL, jtfÊk
©Arie Wapenaar
31 Musis
