GEEN WEDER
OPBOUW OP OPEN
MONUMENTENDAG
'Arm en rijk' was het thema van
de Open Monumentendag 2012.
Schiedam koos - het wordt bijna
traditie - echter voor een andere
invalshoek namelijk het groen in
deze stad. Ook mooi natuurlijk,
maar als er in Nederland één
stad is waar het thema arm en
rijk' bepalend is geweest voor de
stedenbouwkundige ontwikkeling
dan is het wel Schiedam. Al vanaf
1910, toen de SDAP-voorman en
latere wethouder Piet de Bruijn, zijn
brochure schreef over de erbarmelijke
omstandigheden waaronder de
Schiedamse arbeiders werkten en
woonden, werd de armoede van het
oude Schiedam vast beleidsgegeven.
Bijna tot op de dag van vandaag is
het wegwerken van de sporen van
vroegere armoede het leidend motief
is geweest bij stadsontwikkeling
en stadsvernieuwing. Dit is
eigenlijk zo goed gelukt dat de het
arbeidsverleden van de Schiedamse
binnenstad, vrijwel volledig is
weggevaagd. Maar gelukkig heeft
Schiedam in oktober de 'Nacht
van de geschiedenis' waarin Han
van der Horst cs wel aandacht
durven besteden aan Arm en rijk in
Schiedam
tekst: Wim Henkes
Voor wie het naslaan de brochure van De Bruijn een
stap te ver is en al evenmin de beschikking heeft over
'Staken en stempelen' van Henk Slechte kan in de
bibliotheek terecht voor de in de bundel 'Sjofelen'
verzamelde verhalen van Henri Hartog( 1869-1904).
Hierin geeft deze onderwijzer aan de armenschool en
zoon van de gemeenschap van zeer 'kleine Israëlitische
kleinhandelsmenschen' een méér dan schrijnend
beeld van het leven van de arbeiders in de bedompte,
stinkende binnenstad van Schiedam.
In Schiedam is niets meer dat aan dit verleden
herinnert. Met de toenemende invloed van
de socialisten in de Schiedamse raad en het
gemeentebestuur werd de roep om af te rekenen met
het verleden als vanaf de late jaren '30 van de vorige
eeuw een mantra dat in vrijwel elk stuk en elk artikel
met stedenbouw en stadsontwikkeling tot onderwerp.
Ook na de Tweede Wereldoorlog ging het
stadsbestuur hierop door. Het 'Memorandum over de
Stedenbouwkundige ontwikkeling van Schiedam', dat
vanaf 1948 tot ver in de jaren '60 het belangrijkste
beleidsstuk voor de stadsvernieuwing was, ging uit van
een volledig neerhalen van de oude, volkse binnenstad.
Zonder enige terughoudendheid werd daarom gesloopt
wat er te slopen viel, zelfs als er geen enkele reden toe
bestond of plannen waren gemaakt voor vervangende
nieuwbouw.
Ook werd door planmatige verwaarlozing van de
binnenstad en tegenwerking van verbeterplannen
kunstmatig inhoud gegeven aan het argument van
verkrotting. Dit gold niet alleen voor de woningen,
maar ook straten als de Nieuwe Buurt, Zijlstraat, St.
Annazusterstraat en Schie. Momenteel zouden heel
wat buurtjes, huizen en hofjes als kleinood worden
gekoesterd wat toen zonder pardon, zelfs zonder dat de
noodzakelijke procedures werd neergehaald.
Niet van horen zeggen
In de conflicten met de voorstanders van behoud van de
oude buurten schrokken burgemeester en wethouders
niet terug voor intimidatie en verdraaien van de
werkelijkheid. Nagenoeg alle her bestuur welgevallige
publicaties over de Schiedamse binnenstad tussen 1910
en 1970 schermen veelvuldig met de 'verpauperde
binnenstad'. Wie echter in de beschikbare archieven
op zoek gaat naar objectieve gegevens op dit punt zal
verbijsterd moeten constateren dat deze verpaupering
door geen enkel objectief onderzoeksgegeven wordt
bevestigd. In de loop der tijd was dit begrip een
mantra geworden, dat zo vaak werd herhaald dat
het in de publieke en bestuurlijke opinie waarheid
werd.. Achteraf mag worden vastgesteld dat de
tegenstanders van de grootschalige sloop van de
Schiedamse binnenstad gelijk hebben gekregen en wie
de moeite neemt om de krant erop na te slaan wordt
in de indruk bevestigd dat de toenmalige bestuurders
letterlijk hebben gelogen dat het gedrukt stond om
hun sloopwoede bot te rechtvaardigen. Zelfs de
mooiste delen van de stad, de Lange en Korte Haven,
en omgeving van de Noordvest worden ontsierd door
smakeloze nieuwbouw op de plaats van gesloopte
branderijen en woonbuurten. Zonder overdrijving mag
worden gezegd dat het negeren van het volkse verleden
van Schiedam en eigendunk het lelijkste hebben
bovengehaald in achtereenvolgende bestuurders als
Roelfsema, Bolmers, Zijdeveld en Reijnhout.
De omvangrijke sloopoperatie gedurende twintig
jaar heeft oud-wethouder Cor Bolmers de bijnaam
'sloper van Schiedam' bezorgd. Ten onrechte. De
planmatige vernieling de erfenis van het Schiedamse
proletariaat -inclusief de sloop van de Brandersbuurt
nam ver voordat Bolmers zijn entree in de politiek
maakte een aanvang. En pas na hem zou deze een
treurig hoogtepunt krijgen in de afbraak van het
prachtige, door Piet Sanders ontworpen hoofdgebouw
van Weeshuis der Hervormden, de Laan, de Lange
en de Korte Achterweg, het Willemshofje, Nieuwe
Buurt en de Baanstraten. Daarvoor was de eveneens
PvdA-wethouder Chris Zijdeveld verantwoordelijk.
Musis 22
