PATRIOTTEN EN
SPITSBURGERS
Aan de Zijlstraat, met juist de
onaantrekkelijkste kant naar
de straat gekeerd, bevindt
zich één van Schiedams
opmerkelijkste monumenten.
Het is gebouwd in de korte
periode 1782 - 1787 waarin
Schiedam erfstadhouder
Willem V aan de kant schoof
en zichzelf tot republiek
verhief. Al mocht niemand
buiten de stadsregering dat
dan weten.
Tekst: Wim Henkes
Foto's: Jan van der Ploeg
Musis 12
Het huis aan de Zijlstraat, waarvan de
voorgevel zich aan de zijde van de
Noordvest bevindt is een schepping van
de Italiaanse, met name in Rotterdam en
Schiedam destijds bejubelde, bouwmeester
Giovanni Giudici. Hij ontwierp het voor
de brander en jeneverstoker Jacobus Nolet. Het huis is
onderdeel van een compleet ensemble met de voorhof
en het achttiende-eeuwse koetshuis aan de Noordvest.
Alleen binnen de bedrijfspanden van distilleerderij
Herman Jansen valt er iets van te zien, aangezien Giudici's
schepping is over- en ingebouwd door de distilleerderij en
emballagehallen.
Bijzonder is dat het interieur met de gestucte plafonds, de
kasten en de gebeeldhouwde met een dikke pers belegde
trap, vrijwel geheel intact is gebleven. Het is een monument
dat er wezen mag en thuishoort in het befaamde rijtje
achttiende-eeuwse monumenten als natuurlijk de in die tijd
gebouwde molens, de Beurs, het Sint-Jacobs Gasthuis, het
Proveniershuis en het statige Huis met het Bordes aan de
Lange Haven, gebouwd voor Jacobs broer Cornelis Nolet.
Deze monumenten verrezen alle in korte tijd in Schiedam.
Het is dit jaar voor het eerst dat dit bijzondere pand,
met onder andere de werkkamer van één van Schiedams
markantste distillateurs, Herman Jansen, voor het publiek
wordt opengesteld.
De organisatoren hebben met zorg een programma
samengesteld waarin de achttiende eeuw centraal staat.
Voor Schiedam was de periode 1750 - 1795 er één van
bloei, waar elders in de Nederlanden het verval intrad, de
economie stagneerde en de armen het zwaarder te verduren
kregen dan ooit.
In het weekeinde van 14 en 15 september geeft de Jane
Austen Society Nederland demonstraties van historische
dansen in een monumentaal decor. Zij laten zien hoe rond
1800 dansen met de bijzondere namen als 'Mr. Beveridge's
Maggot' en The Comical Fellow' eruit zagen. Zondag
krijgt u uitleg in de lezing over historische dans door
danshistorica Isabella Lanz in de Sint-Joris Doele. In het
Wennekerpand is een lezing bij te wonen over achttiende-
eeuwse kleding, met aansluitend een filmavond met de
kostuumfilm The Other Boleyn Girl. Op zaterdag treedt
bovendien re-enactmentgroep het Salet op in het oude
Stadhuis waar bezoekers een heuse achttiende-eeuwse
bruiloft kunnen aanschouwen. Op vele plaatsen in de stad
openen achttiende-eeuwse regentenkamers hun deuren
en de toenmalige rijken van de stad kijken u aan vanaf
schilderijen in de tentoonstelling 'De Traditie van het
Schenken' in de Grote Kerk en tonen hun 'goedgeefsheid'
in de talrijke geschenken en aandenkens.
Bij alle pracht zou de bezoeker haast vergeten dat
het begrip 'macht' in de achttiende eeuw schrijnend
realistisch was en zich beperkte tot die kleine groep
van uitverkorenen uit de allerhoogste maatschappelijke
kringen. Natuurlijk bestond er een hemelsbreed verschil
tussen de Amsterdamse regenten en hun onmetelijke
rijkdom en de 'provinciaaltjes' uit kleine steden als
Schiedam en Vlaardingen. Dit neemt echter niet weg dat het
ook hier meer dan duidelijk was wie het voor het zeggen
hadden.
Aan de vooravond van de patriottentijd was de vroedschap,
het belangrijkste overheidsorgaan van Schiedam,
uitgegroeid tot een volwaardige oligarchie. Het college
