lgg?,n8 door bet Pauselijk: leger den 3 Nov.
te Mentana behaald. Bedoelde zaal was
be r leden van genoemde zouaven-afdeeling
Jj 6T®®S Tele genoodigden geheel gevuld.
y ïl het orkest, waar de schoone banieren
i 0 de Botterdamsche ZonaveD-broederschap
depVVens **le van Provinciale zouaven-af-
in Prijkten, hadden eenige oud-zouaven
Uniform plaats genomen.
8aifU-m üle werd deze talrijke ver-
W ,?rin8 door den voorzitter, den beer P.
aall.me9 Cz geopend. Op de hem eigeu-
vJdige kernachtige wijze sprak deze gevierde
a„ ^ider zgn gehoor en in 't bijzonder de
lwezige ond-zonaven toe. Na gewezen te
q *°®n op het voorrechtcm man als mr.
b A, Heijdenrijck, die direct aan's Konings
Ois verbonden is, als spieker in deze ver-
^deriog te zien optreden, een man, die van
°°Veel geloof en liefde, van zooveel toewijding
de ?,aak der Kerk en van den Staat blijk
gegeven, sprak deze wakkere oud-zonaaf
Jne wapenbroeders van Mentena ongeveer als
°'gt toeherinnert ge U, hoe we nu 22
q 60 geleden (het was ook juist op een Zondag)
P het slagveld van Metana voor den strijd
*ereed stondenherinnert ge n die vijf minu
ten
Toor den aanvat, toen we de handen om
bajonet te zamen sloegen, om een laatste
kte van geloof en liefde te verwekkenwant
8t oogenblik was critiekwe stonden met
|echtg 3 bataljons tegenover 30 van den
'Jaodherinnert ge U nog dien traan in 't
jP^nnelijk rog, dat eeuwig vaarwel aan uwe
'erbaren herinnert ge LT nog die eerste
®i°netcbarge onder de sobutse der geel-witte
"g; herinnert ge u nog onze gevallen mar
leren AlsU dat alles nog levendig voor
jea geest staat, hernieuwen wij dan ons pro-
®5t tegen het schreeuwend onrecht dat werd
8epleegd, zweren wij trouw aan Leo XI LI
e® de driekleurwant die trouw zal wellicht
spoedig op de proef gesteld worden. H~e wij
trouw aan het huis van Oranje, die trouw
het gezag moeten betoonen zal onze ge-
®°bte spreker U uiteenzetten.
Alsnu gaf de gevierde president het woord
a*h den heer mr. Heijdenrijck, die verklaarde
jhet schroom zijne taak te aanvaardan, nadat
machtig woord van den heer Wiilemse,
s®a woord zoo geheel uit bet hart ge
sproken, reeds door de vergaderzaal geklonken
®ad. Spr. wist zijne rede niet beter aan te
y®&gen dan met de mededeeling van hetgeen
ondervonden had bij een bezoek dat voor
betn een symbool was. Toen bij voor weinige
^eken (het was juist de eerste dag dat de
j^erketaking een ernstig karakter begon aan
e nemen) te Botterdam een man bezocht, der
8®heele vergadering wel bekend, deed bet
ett» genoegen, dien man in een bescheiden
honing aan den Schiedamschen Dijk aan te
juffen in zijn vollen bedrijf. Die man werd
^'®ndag van nur tot unr en zelfs van kwartier
?ot kwa.tier door verschillende personen van
®bgeren stand bezocht, en took besloot hij
j'®b slechts aan den werkenden stand te wijden
af was voor spr. een symbool.
De overgang van den vroegeren zouaaf tot
werkzamen man van thans, was voor hem
^zinnebeeld van het verband, dat er bestaat
P&schen de gebeurtenissen die den veldslag
Mentana vergezelden met de kwalen van
Waardig deed aitkomen. Ik kon niet anders
k®® den stroom maar volgen en kwam eindelijk
"bonden voor de balzaal aan. Daar krioelde
0e®'ge honderden paren walsend door een. Het
5fkest was uitmuntend en ale nouveauté werd
bij de walsen en andere dansen door een
0 aQnenkoor vierstemmig gezoDgan. Dit maakte
P ftiij eon vroolijken indrnk en wel waard om
^fSovolgd te worden. Door den wintertuin
bt®®an de balzaal grenst, kwam ik tot bij het
®®t waar de drukte natnnrlijt niet minder
®Ot' ^et wat S6^0^ en overleg komt men
*t)h to* zÜa en bemachtigt eindelijk
te ®orbet of punch. Zoo als bij groote fees-
lQ de hoogste kringen gewoonte is, waren
Y 6®alen en vertrekken op de eerste en tweede
jj]atc|'®ping allerprachtigst met tropische
ter111611 ea zeldzame bloemen versierd en schit-
pr6lld verlicht. Deze vertrekken staan, de
8öJ 8laapkamers uitgezonderd, allen voor de'
,a open en ton circule partout."
trett° za8 ik de salon des rots met de por-
V8e 8n der regeerende vorsten van ongeveer
het ïaren geleden. Boven den schoorsteen
200 8®'ijkende beeld van Pius IX met zijn
onzen tegenwoordigen tijd. Nadatopspre-
kers verzoek een warm applans was gebracht
aan den heer Willemse, die bij de jongste
werkstaking zooveel bad gedaan om die crisis
te bezweren, vervolgde mr. Heijdenrijck zijne
rede.In 't kort den strijd herdenkende, die
den 3n Nov. 1867 op de heuvelen van Casa-
biaoca en Jettomani werd gevoerd, zon hij
gaarne, gedachtig aanhet woordManibus date
lilta plenishanden vol leliën willen werpen
op het graf van die edele jongelieden, die bij
Mentana bloed en leven voor de heilige zaak
van Kerk en Pans veil hadden. Maar ge
roepen het verband tnssohen de gebeurtenissen
van Mentana en de kwalen van oneen tijd aan
te wijzen, wijst hg op de feiten die den slag
van Mentana voorafgingen en volgden. Het
onrecht door Italië in vereeniging met een
anderen machtigen staat gepleegd, de rechtsver
krachting van het hoogste zedelijke gezag ter
wereld, moest onvermijdelijk leiden tot de
verlaging van alle gezagbet gezag moest
dalen en het is ook gedaald, totdat het terecht
is gekomen bij de groote massa, de onderste
lagen der maatschappij. De vorsten trachten
het te doen voorkomen, alsof er een eeuwige
vrede onder de volkeren heerschen zalmaar
het volk stoort zich daar niet aanvoorgelicht
door de pers en als 't ware wijzer geworden,
doordat de meerdere vervoermiddelen ook
het geestesverkeer hebben bevorderd, gaat
het voort, zich in eeue bijzondere richting te
ontwikkelen en steekt het de hand naar 's
vorsten kroon. Zij die het gebouw door
den Goddelijken Timmerman van Nazareth
gesticht, aangerand, de steenrots waarop hij
Zijne Kerk stichtte, niet geëerbiedigd heb
ben, ondervinden nu de gevolgen van hnn
snood bedrijf. Spr. toonde daarop aan, hoe
Kerk en Pans de maatschappij der mid
deneeuwen gesticht en tot ontwikkeling ge
bracht hebben, en hoe door de beroeringen
der 16e eeuw de Kerk in hare grootsche
zending belemmerd werd. Die eerste groote
aanval op het gezag leidde van eeuw tot eeuw
tot de betreurenswaardige gebeurtenissen,
waarvan de slag van Mentana een der episoden
is; de maatschappij zinkt in puinhoopen weg
en wij zijn geraakt in toestanden, die de ui
terste zorg vereischen. Van dien betrenrens-
waardigen toestand zaide spr. hebt gij,
ond-zonaven, U niets te verwij ten gij hebt uw
bloed en leven veil gehad voor de verdediging
van het hoogBte recht en gezag maar, is nwe
aanvankelijke poging tot reehtsheistel niet
mogen gelukken, in het tweede deel mijner
rode zal ik U in 't kort aantoonen, wat gij
tot wederopbouw der maatschappij nog kunt
verrichten. Alvorens nn eenigen tijd panze
werd gehouden, werd den heer mr. Heijdenrijck,
lid van den Baad van State, een lied door den
beer P. P. B. M(asly) gedicht, op de muziek
van het Vlaggelied van Van den Acker door den
heer J. C. Van Vlijmen toegezongen de twee
laatste regels werdea door de geneele verga
dering als refrein herhaald.
In het tweede gedeelte zjjner rede zette de
gevierde spr. uiteen, hoe de maatschappij weder
uit hare puinhoopen kan worden opgeheven
het staatsgezag moet zich christelijk, billijken
gematigd betoonen de eerbied voor het hu-
weljjk en het huisgezin moet weder hare
plaats bij den werkman herwinnen, die zijne
schoon gelaat de rechterhand zegenend uit
strekkende schuins daarover Victor Emanuel.
Zoo nadenkende drong de vergelijking zich bij
mij op dat even vermengd als dit vorsten-
gezehchap ook de menigte om mij heen te
noemen was. Aan den schoorsteen stond Mr.
Spalier, de minister van binnenlandsche zakeo,
in gesprek met een afgevaardigde; juist daar-
neven op een vergulde tete-a-tete zaten een
parijsche handelaar met zijn rijk getoiletteerde
ega, een zwaarlijvige matrone, al die weelde
en grootheid aan te gapen waarin zij ecitar
spoedig verstoord werden door het verschijnen
van Lord Lytton-Bnlwer, den gezant van her
most gracious majesty queen Victoria met
zijne vrouw, dochter en verder gevolg. Onder
de vele kamers der tweede verdieping trot een
klein boudoir, geheel uit beschilderde spiegels
bestaande, bijzonder mijn aandacht en niet
minder de biljartzaal, onder père Grévy legen-
daire geworden door de partijtjes die zgn
schoonzoon hem daar aansmeerde.
Twee kamers verder stuitte ik tegen een
dnbbele rij dames en heeren en waarachtig
tot zelfs in het palais de PElysée moest men
eischen tot zijne behoeften moet bepalen de
werkgever, door boogere beginselen geleid, door
bet christelijk beginsel beheerscht, moet zijne
eiscbeo minder stellen de vroegere organisatie
der werklieden, de onde gilden, de oude scheids
gerechten moeten weder in 't leven worden
geroepen. Het verband toonende tnssohen
Mentana en de werkstakingen van dezen tijd,
zegt spr.,dat het overdreven militairisme, de
ontzaglijke vermeerdering der legers, die door
de daling van het gezag na de rechtsver
krachting der hoogste zedelijke autoriteit ge
vorderd werd, noodzakelijk op den ceeonomi-
schen toestand der landen moest terugwerken,
en niet zonder geweldige stoornissen in de
stoffelijke wereldorde kon plaats hebben. Spr
vindt groote overeenkomst tnsschen het katho
lieke leven der 4e en dat der 19 eeuw toen,
zegt spr., verdween het heidendom en thans
keert het terugmaar beide eeuwen onder
scheiden z'ch door de groote, de almach ige
kracht der liefde; zij, zegt spr,is de motor
van bet heelal, grooter dan de electriciteit;
want de electriciteit brengt soms den dood
maar de liefde is sterker dan de dood zij
wekt op uit het graf. Die almachtige kracht
der liefde openbaart zich in onzen tjjd in
tallooze instellingen van weldadigheid, waaraan
spr. hulde brengtmaar toch onder de hcogere
standen ook onder de Katholiekenweet
men den werkman niet te vers aanmen
moest meer met den werkman in aanraking
komen, zijne taal leeren verstaan, naar zijne
behoeften luisteren, voelen en lasten, dat alle
menschen gelijk zgn voor God: men moet
het hart laten spreken; en dit zeggende, durft
spr. er zich op beroemen, dat wanneer hij met
werklieden omgaat, zij gevoelen, dat het hart
is dat tot het hart spreekt. Spr. vraagt van
allen eene onbegrensde toewijding, eens gren-
zenlooze liefde, vooral ook voorde dwalenden
en zijn gedachtengang in een practischen wenk
samenvattende, wekte hij op tot het stichten
van eene afdeeling Rotterdam van den Ned.
Kath. Volksbond, en beval deze zaak vooral
der aandacht van de leden van hetZouaven-
Comité aan. Moge zoo ongeveer eindigde
spr. zijne schoone rede als mannen van
echten godsdienstzin, zui vere zeden en den meest
onbeperkten menschenmin, uwe allerlaatste
zucht ingeprent worden op het vaandel van
Mentana, dat U ben onderpand zij der on
sterfelijke heerlijkheid
De voorzitter der vergadering, den gevier-
den spr. voor zijne schoone rede dankende,
bracht een woord door dr. Sehaepman na
het overlijden v.in diens moeder totbemgericht,
in herinneringwaarde vrieDd (zoo schreef
deze) ik dank God, dat ik vol werk heb
want werken is bidden, eri bidden geeft troost
en moed." Dat woord is het onze, zeide
pres. Willemse, wij hebben niet veel tijd
om te bidden, maar wij mesten werken met
woord en daadwij moeten het gezag steu
nen; en wijl wij ons tb»"s niet aan de verde
diging der geel witte vlag kannen wijden,
zoo helpen wij de driekleur handhaven 1 'a
Konings vlag is ook onze vlag en dekt eens
ons graf. Ycor God, voor Koning, voor da
driekleur 1 zoo roepen wij uit. Vïij zijn met
's Konings vertegenwoordiger,den Burgemees
ter, het hoofd der politie die da orde hand
haaft. Onze lenze is voor recht, voor orde
ii i mimmi'iip ihmihiipip inwin
qnene maken om in de salie d manger te
knnuen komen, waar een soeper aan de uit
verkoren die er binnen kwamen,gediend werd.
Die deftige queue bracht uiij te veel de queue
bsdelaars in herinnering welke men 's mor
gens aaD de deuren der groote restaurants der
boulevards Monmartre etc. ziet sfïa»,om niet
dadelijk rechtsomkeer te makea. Een Engelsch-
man met familie, die niet scheen te begrij
pen, waarop al die gasten stonden te wachten,
vroeg mij daarvan de oorzaak, die ik hem met
een paar woorden verklaarde en waarvoor hij
mij met een not possibleI thank you, bedankt"
Het was zoodoende twee nren geworden en
het feest nog in zijn vollen gang zijnde,
kon ik gemakkelijk mjjn overjas en een fiacra
bemachtigen. Door de nu zoo stilie straten
naar mijne nog al ver verwijderde woning
rollende, had ik juist nog tijd genoeg, mij al
het geziene en gehoorde vóór den geest terug
te roepen, om het getrouw te kunnen
verhalen, hetgeen ik hiermede naar mijn best
vermogen deed.
Fidéliüs.
Parijs, 25 Oct, 1 Nov. 1889.
