Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
No. 4504.
bureau ^oogstraat <5 317.
Br. Bahlmann over de Kieswet.
De "Witte Wolf
16de Jaarg.
Zaterdag 4 Februari 1893.
Feuilleton.
PRIJS VAN DIT BLAD:
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Naar het Fransch van Paui. Féval.
NIEUWE SCHIEDA
HE COURANT
Voor Schiedam per 3 maanden
Franco per post door geheel Nederland
Afzonderlijke Nommers
Het auteursrecht van den inhoud dezer courant is verzekerd
volgens de Wet van 28 Juni 1881 StsblNo. 124
f 1.50
- 2.—
- 0.05
Van 1—6 regelsf 0.60
Elke gewone regel meer- 0.10
Voor herhaalde plaatsing worden billijke overeen
komsten aangegaan.
I.
De heer mr. Bahlmann, lid van de
Tweede Kamer, heeft Dinsdag-avond
te Leiden voor de leden der katholieke
kiesvereeniging in het district Katwijk,
eene rede gehouden over het „wetsont
werp betreffende het kiesrecht van minis
ter Tak van Poortvliet." De Zuidhullan-
<ler geeft daarvan het volgende verslag
Nadat spr. den aanwezigen heil en
zegen had toegewenscht, herinnerde hij
er aandat hij nu drie jaar geleden
voor het laatst daar als spreker optrad.
Destijds, in 1889, had hij de politiek van
den dag besprokenhetzelfde onder
werp wenschte hij ook nu te behandelen.
Het jaar 1893, zoo sprak ongeveer
de heer Bahlmann, zal ons waarschijn
lijk groote, belangrijke gebeurtenissen
brengen, zoowel in Nederland als in
Europa. Die gebeurtenissen werpen reeds
hun schaduw vooruit. Ik behoef slechts
te herinneren aan de Panama-schandalen,
aan de gebeurtenissen die te Rome plaats
grijpen, aan de werkloosheid in het
noorden, aan het feit dat in deze maand
het eeuwleest gevierd werd van de
vermoording van Lodewijk XVI. Het
jaar zal belangrijk zijn, omdat misschien
de beslissing vallen zal over een wet
die van groote beteekenis zal zijn. Ver
gun mij een terugblik te werpen op
die drie jaren, die achter ons liggen.
Toen waren de toestanden geheel anders
dan nu. Toen was een anti-liberaal
ministerie, nu een liberaal ministerie
aan het roer. Ik weet dat de val van
het Kabinet een steen des aanstoots
ie» maar het moest om Nederland te
hewaren voor de gevaren van liet mili
tairisme, daardoor zijn wij bevrijd ge
bleven van de algemeene dienstplicht
die kwestie is wel niet van de baan,
maar althans niet meer aan de orde.
■Ru heeft minister Seyffardt een ont
werp ingediend ik moet bekennen dat
het voor mij aanlokkelijker is dan dat
van zijn voorganger. In plaats van
16300 man, die Bergansius vroeg, vraagt
Seyffardt maar 11500. De lengte van
den diensttijd was bij den eerste 8 jaar
bij het staande leger en 5 jaar bij de
landweer, bij Seyffardt slechts 9 jaar
in het geheel. Van de reorganisatie
ligt de schuld aan de grondwetsher
ziening, welke ook de oorzaak is van
de door min. Tak van Poortvliet inge
diende kieswet, de brandende kwestie.
Drie jaai geleden heb ik de stelling
verkondigd dat het beter ware geweest
dat Mackay niet was opgetreden, maar
dat aan Heemskerk het roer gelaten
ware om de organieke wetten die ten
gevolge van de grondwetsherziening
noodig werden, tot stand te brengen.
Dit heeft aanstoot gegeven, o. a. arn
den anonymen schrijver van de brochure
„Wordt Dr. Schaepman begrepen." Die
schrijver heeft, wat ik voor 3 jaar ge
zegd heb, niet goed begrepen of hij heelt
een verkeerd verslag gelezen. Wat ik
destijds betoogde, houd ik ook nu vol.
Tengevolge var. de grondwets-herziening
moest de Kamer ontbonden worden,
tengevolge van die ontbinding verkreeg
men eene anti-liberale meerderheid, ten
gevolge daarvan een Kabinet uit de
rechterzijde, dat echter de kiem des
doods reeds bij zich droeg. De grond
wetsherziening in 1887 was een stap
in de richting van het algemeen kies-
en stemrecht, van de algemeene dienst
plicht, van de afschaffing van den parle
mentairen eed, van den godsdienstloozen
staat. In plaats dat Heemskerk die
organieke wetten tot stand bracht, trad
een ministerie op dat bestond uit voor-
en tegenstanders; het kon onmogelijk
homogeen zijn, dan ten aanzien van de
herziening der schoolwet.
En dat erken ik, minister Mackay
heeft ons den vrede gebracht, de school
strijd is geëindigdmaar overigens had
het ministerie geen raison d'etre. Reeds
onder Heemskerk had men een voor-
loopig kiesreglement met enkelvoudige
27)
Zittende schijnt hij klein, maar wanneer hij
opstaat, om een kruik van de tafel te nemen
en te di mken, hl ij kt het, dat hij onevenredig
lange beenen heeft De geheele bouw van zijn
lichaam w\jst meer oj. lenigheid en vlugheid
dan op kracht. Niemand zou kunnen zeggen,
h"e oud hij is. I elo Rouan woont reeds sedert
vijftien jaren in het bosch. Zooals hij zich
voor het eerst aan aller oog vertoonde, zoo is
hjj nu nog.
Nu wij met allen hebben kennis gemaakt,
zullen wij een oogenblik naar hun gesprek
luisteren. In de twintig jaren, dat wij het kas
teel niet hebben bezocht is alles ons daar
vreemd geworden.
Renée, de kamenier van Mile De Yaunoy
praat met Yvon, den jagerknecht, die zich
districten. 1887 moest een definitieve
kieswet in het leven roepenDat is niet
gebeurd. Men verkreeg geen kieswet,
wel de persoonlijke dienstplicht. In
1888 traden drie zaken op den voor
grond lo. de herziening van de school
wet, 2o. de bescherming van landbouw
en nijverheid, 3o. geen uitbreiding, in
tegendeel vermindering van militaire
lasten. Het. eerste kwam tot stand, het
tweede niet en wat het derde punt
betreft,kregen we vermeerderingin plaats
van vermindering. Wij moesten ons
houden aan ons programhet kabinet
is afgetreden, het ontwerp dienstplicht
ingetrokken en we kregen een liberaal
ministorie, hetwelk ons de herziening
van de kieswet moest brengen, juist
omdat het meende dat herziening eene
noodzakelijke voorwaarde voor blijvende
verbetering was. De kieswet nu is in
het tweedejaar ingediendzij is geweldig,
men heeft er veel zorg aan besteed,
statistieken opgemaakt, alle mogelijke
autoriteiten geraadpleegd.
Wat pleit in het voordeel van dit
stelsel is de verdeeling in enkelvoudige
kiesdistricten, welke consequent wordt
doorgevoerd, ook in de groote steden.
De schaduwzijde is dat geheel met het
verleden gebroken wordt.
Tegenwoordig wordt gij kiezer, zon
der dat ge het zelf weet.
Betaalt ge eene zekere som aan be
lasting, dan wordt ge op de kiezerslijst
geplaatst. In het nieuwe ontwerp zult
ge bij het dag. bestuur aanvraag moeten
doen om op de kiezerslijst geplaatst te
worden. Ook de wijze van stemmen
wordt veranderd. Vroeger kreegt ge uw
briefje thuis, ge behoefdet het maar in
te vullen. Kon men dat zelf niet, er
waren bereidwilligen genoeg die dat
voor U wilden doen. Dat kan nu niet
meer gebeuren. De geheele wijze van
kiezen wordt veranderd. V ij zullen een
voorbeeld noemen.
In Katwijk is een getal van 50 kiezers
voldoende om een candidaat te stellen
onledig houdt met het herstellen van zijn zweep,
die menigmaal op de kunstmatig vermagerde
flanken van Mirault, Gerfanlt, Renault zal
terecht komen. André, de wachter, is bezig met
het schoonmaken van zijn vuursteengeweer.
Corentin snijdt een klopper voor Anna, die
met het toezicht over de veestallen is belast.
Het gesprek is nog niet algemeen.
Daar deed de gebersten klok in den wacht
toren zes slagen hooren. De oude Simonnet
zegt luide de verzen op van de Angelus. Ge
durende eenige minuten is het stiliedereen
bidt.
Toen de stilte naar haar zin lang genoeg
geduurd had, maakte vrouw Goton het kruis-
teeken en schudde zorgvuldig de asch nit
haar pijp.
De dagen beginnen t,e korten, zeide zij.
Iedereen erkende ten volste de juistheid van
deze gewichtige opmerking.
Tegen het einde van de maand, vervolg
de de oude huishoudster, zal zoowel des mor
gens als des avonds de hartstoorts branden,
wanneer de angelus luidt.
Ja, dat is waar, antwoordde Simonnet.
En met volle overtuiging herhaalde allen
als in koor
De dagen beginnen te korten, dat is
waar
Vrouw Goton genoot een oogenblik van deze
algemeene instemming.
Meester Simonnet, zeide zij vervolgens,
de kiezers geven den burgemeester kennis
welken candidaat zij gesteld hebben
en wanneer die candidatuur niet be
streden wordt, dan is de persoon ge
kozen. Evenzoo gaat het in Engeland.
Is er een tegencandidaat, dan moet
ook deze door vijftig kiezers worden
aanbevolen. Zóo kunnen er twee, drie en
meer candidaten gesteld worden. De
Burgemeester maakt proces-verbaal op en
veertien dagen later is de verkiezing. Nu
moogt ge echter niet stemmen op wien
gij wilt, neen, gij kunt alleen stem
men op éen der personen die als can
didaat geproclameerd zijn. Men zendt
u ook geen stembiljet meer thuis. Ge
begeeft u naar het stadhuis en ontvangt
daar een vierkant stukje papier bedrukt
met de namen der candidaten. Gij gaat
in een hokje, zoodat niemand kan zien
wat gij doet en zet achter den naam
van uw candidaat een streep, waarna
ge uw billet in een bus werpt. Zoo
zal het gaan als het kies-ontwerp Tak
wordt aangenomen. Men noemt dit het
couloirstelsel. Hoe zit nu de kieswet
in elkaar? Vroeger was dat zeer een
voudig. De leden van de Tweede Ka
mer werden gekozen door mannelijke
meerderjarige ingezetenen, die eene ze
kere som in Rijks directe belastingen
betaalden en die hun kiesrecht niet
hadden verloren, hetzij door een rechter
lijk vonnis of doordat zij uit de gele
deren waren weggejaagd enz. De nieuwe
grondwet schrijft in art. 80, dat veel
langeren adem heeft, het volgende voor
De leden der Tweede Kamer, enz. enz.
Over die kenteelienen van geschikt
heid en maatscliappelijken welstand nu
loopt de heele strijd. Wie zijn ge
schikt, wie ongeschikt Dat moet de
gewone wetgever uitmaken. Minister
Takheeft het zich gemakkelijk gemaakt.
Ieder, die lezen en schrijven kan, bezit
de noodige geschiktheid. Iedereen die
niet. bedeeld wordt, heeft den noodigen
maatschappelijken welstand. Dus bede
laars van beroep, kwartjesvinders, bor-
wilt gij zoo goed zijn, mij die kruik eens aan
te geven. Mijn verhemelte is droog.
In plaats van naar éen, greep men naar
tien kruiken, en iedereen leschte overvloedig
zijn dorst.
Uitstekend, heerlijk van smaak! riep
de oude vrouw, na gedronken te hebben,
uit- alles wat men mag verlangen, is, dat
de appelwijn van dezen herfst even goed
moge zijn als die van het vorige jaar met
waar
Ook dat was weder een van die opmerkin
gen, welker succes niet twijfelachtig was.
lederen antwoordde bevestigend en Si
monnet nam een tweede lange teug, om
de oprechtheid van zijn meenmg te doen uit-
Wat het volgende jaar betreft, zeide liij,
wat men niet weet, dat weet men niet. Tus-
schen nu en den herfst zal nog heel wat dood
hout van de hoornen vallen, en nog heel wat
water onder de brug van Noyal wegstroomen,
en onze heer zegt, dat de tegenwoordige tijd
een tijd vol gevaar is.
Renée staakte haar gesprek met Yvon en
keek ontrust op. TIT
Vreest men een aanval van de Wolven f
vroeg zij?
Bij deze vraag had men kunnen zien, hoe
de oogen van den kolenbrander zich |half
sloten "en hoe hij snel een blik in het rond
wierp.
De Wolvenherhaalde Simonnet, met
de vuist op de tafel slaande. Als ik in de
plaats van den luitenant was, dan zou men
niet lang meer voor die vervloekte roovers
behoeven te vreezen. O als ik er aan denk,
dat zij mjjn mooi wijnpershuis te Boüexis-en-
Forêt verbrand hebben
En mijn koeien gestolenvoegde de stal-
meid er bij.
Mijn hondenhokken vernield! zeide Yvon.
Alles hebben zij verwoest en vernield
riepen de verschillende bedienden van La
Tremlay in koor uit.
.üfj hebben meer wild gestroopt, dan onze
heer in drie jaar op de jacht doodtbarstte
de wachter los.
Mijn kippen gedood
Vrouw Goton stopte met den meesten ernst
haar pijp en zeide niets. Pelo Rouan, tegen
den schoorsteenmantel aangeleund, scheen te
slapen.
Odie vervloekte rooversherhaalde
men in koor, waarbij men de fluitende, scherpe
stem van de kamenier boven alle andere uit-
hoorde.
Goton stak haar pijp aan en blies drie groote
rookwolken de lucht in.
Wordt vervolgd)