Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
üehste
SAVONAROLA.
bureau "33ofersfraaf 50.
19de J aar o*.
Zondag 4 October 1896.
No. 5609.
PRIJS TAN DIT BLAD:
Voor Schiedam per 3 maanden1.50
Franco per post door geheel Nederland - 2.
Aizonderliike Nommers- 0.05
II.
De Staatsman.
(Vervolg.)
^en ommekeer die Florence had onder-
®aan in de twee jaren na den dood van
renzo Magnifico, door toedoen van
ayonarola, mocht ik reeds schetsen; rest
den loop van die verandering, eenig
'o de geschiedenis der volkeren, te verhalen
e staatkundige richting van den prior van
an Marco te ontvouwen; den loop van zijn
erv°rmingswerk na te gaan.
Reeds van den beginne had fra Girolamo
Jogezien, dat Lorenzo's kracht en kunst-
'etde, de geleerdheid van het herboren hei
rdom aan het hoi, werkten als een smet-
at°f, woekerend in het geestes- en geloofs-
6Ven des volks. De Platonische wijsbegeerte
^as voor Savonarola een gruwel van onwaar-
e'o en daarom ook van nietswaardigheid
a had de philosophie van Thomas van Aquino,
geschoeid op Aristoteliaanschen leest, hem
ïlle' kunnen bekoren ze tot zijn levenstaak
maken, harer waarheid en diepte was
nJ zich bewust, en daarom trok hem zelfs
6 schoone vorm der Platonisten niet aan.
e verfijnde beschaving, waarin het oplui-
ende heidendom immer voelbaarder vormen
tannam, moest hem, den asceet, den boete
prediker, zwakheid toeschijnen en ontaar-
^'ngerger nog, misdaad en zonde.
En de verantwoording droeg naar Savo
narola's meening slechts één manLorenzo
^eL Medici. Hij was het, en zijn geslacht,
het nieuw-heidendom gebracht had is
'°rencehem en zijn geslacht moest dus
a"e invloed worden ontnomen, opdat het
zuivere christendom zijne rechten kon her
nemen.
Dat was de staatkundige tendenz van den
prior van San Marcozijn staatkunde was
Feuilleton.
DE LASTER
WEES EN VERLOOFDE.
2)
Maar zijn verstand was nog niet genoeg
opgeklaard. Dokter Delmas was nog vreemd
aan onze heilige gebruiken hij voelde zich
door de schoonheden van het katholieke
geloof getroffen, en vooral door het gebed
on de aalmoezen, die de zielen tot elkander
brengen. Mevrouw Halvin kon eiken dag
eene godvruchtige gedachte, eenig heilig
^erk opofferen maar hij kon, helaas niet
bidden. Hij trachtte noch thans aan die ge
heimzinnige gemeenschap der zielen deel te
nebben door de opoffering van zijn tijd, van
sijne krachten en van zijne kunde. Wanneer
eene arme vrouw, door een talrijk kroost
°mringd, onder den last der ziekte zuch
tende lag uitgestrekt, begaf de jonge ge-
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 16 regelsf 0.60
Elke gewone regel meer- 0.10
Voor herhaalde plaatsing worden billijke overeenkomsten
aangegaan.
godsdienst, en niet zelden school er onder
zijn godsdienst staatkunde.
Wanneer de kerk van Santa Maria del
Fiore, tot in de hoeken gevuld met allen
rang en stand van Florence, stil-golvend van
volte toeluistert den boeteprediker, en één
zware zucht echoot, als hij uitroept: »Mise-
ricordia, Signor miowanneer Savo
narola de geleerden en wijsgeeren geeselt
met de scherpte van zijn slaand woord
wanneer de menigte angstig hem toe-
siddert, omziende naar elkander, waar hij
de rampen telt en spelt aan de zondige stad,
ze voorstellend met de krachtige beelden
der slaande engelen uit het Boek der Open
baringen dan immer klinkt er één toon
in dien kopergalm, die niet bestemd is voor
dat volk, voor die geleerden, voor die pa
triciërs, maar die reikt, over de hoofden
der menigte, tot het paleis van den vtyran",
zooals hij hem noemde, Lorenzo den Heer
lijke. En als Savonarola met gloeiende
woorden hem brandmerkt, als hij met sner
pende taal waarschuwt voor den man, dien
hij Florence's ongeluk noemt, als hij door
den H. Geest zich geroepen acht en noemt,
de republiek in Florence te herstellen, dan
gevoelt de groothertog dat het gebouw zij
ner macht, rustend op de zuilen van kunst
bescherming en volksliefde, schokkend ver
zwakt onder de slagen van den Dominicaan
van San Marco. Geen tegenstander zoo on
verzoenlijk, geen vijand ook zoo machtig
tegen den Mediceër, als fra Girolamo.
En het was in 1492 dat Lorenzo, de opper
machtige nog altijd in Florence, op sterven lag.
De onbuigzame prediker had al zijn wel
sprekendheid gebruikt tegen den tyran, had
met alle macht gewaarschuwd tegen den
volksvijand, had met het Evangelie in de
hand den verderver van zeden en godsdienst
bestreden, had geweigerd zelfs zijn vorst te
ontvangen, waar deze zich-zelf had vernederd
te komen kloppen aan de kloosterpoort:
nu, in de laatste ure, verscheen de
neesheer zich naar het armzalige vertrek,
schreet een heilzamen drank voor, en gleed
ongemerkt in de hand van een kind het
loon, dat men hem in ruil voor een weinig
leven eener moeder aanbood. Daarenboven
zocht hij nog de kleinste hand, om er zijn
aalmoes ongezien in te verbergen.
Als vrede en werkzaamheid in die woning
waren wedergekeerd, verscheen er Enger-
rand niet meer, want de dood had alsdan
weder den drempel eener ellendige woning
overschreden, en een andere ongelukkige
had de zorgen van een zelfden vriend noodig.
Indien de Voorzienigheid den jongen ge
neesheer op zijnen weg eene weduwe deed
ontmoeten, wier dochter, nog kind zijnde,
zijne zorgen noodig had, dan was het op
merkenswaardig met welken eerbied hij de
moeder aansprak, en met welke liefde hij
het kind behandelde! Die twee vreemdelingen
herinnerden hem Bathilde en Isabella. Door
medelijden aangedaan, raadpleegde hij zijne
kunst tot in hare diepste schuilhoeken, vooral
dien schat van aanmoediging en hoop, die
het krachtvolle woord van den geleerde op
wekt, wiens hart voor het medelijden nog
niet ii geslotenmaar indien God de po"
gingen van Enguerrand niet ondersteunde,
Dominicaan bij den stervenden Lozenzo.
^Monseigneur, ik kom U opwekken, vast
»te houden aan het ware geloof der Katho
lieke Kerk
Met die teekenende woorden trad de prior
van San Marco aan het sterfbed van den
groothertog.
En na een opwekking tot geduld in het
lijden en moed voor het stervensuur, sprak
Lorenzo
»Dat Gods wil geschiede 1" en toen
»Mijn Vader, »ik vraag U om uwen zegen
En Fra Girolamo zegende hemLorenzo
stierf dien eigen dag, het kruisbeeld aan
de lippen.
Zijn zoon Pietro werd groothertog in
Florence.
Savonarola ging voort, van den kansel
der hoofdkerk zijn bliksemend woord te
slingeren, dag aan dag, tegen Pietro, zooals
hij het gedaan had tegen den vader; en
had Lorenzo desondanks, door het aanzien
zijns persoons, de heerschappij behouden,
Pietro vermocht het niet. Daarvoor had Sa
vonarola gezorgd.
Met dien vér-zienden blik, die hem eigen
was, had de prediker den politieken toestand
voorzien Karei VIII van Frankrijk viel met
een leger in Italië; Savonarola had het
voorzegd van den kansel der kathedraal, en
hem genoemd den bevrijder, den Godsgezant.
Zegevierend trekt de Fransche koning
door ItaliëGenua opent hem de poort,
Pisa ontvangt hem, met bange vreeze, op
10 November 1494, Fivizanno wordt uitge
moord, Sarzanella valt bijna zonder slag
of stoot.
En intusschen heeft de groothertog van
Florence, Pietro dei Medici, geen beroep
gedaan op de liefde zijner onderdanenhij
wist het vergeefs te zijn. Savonarola
spelde Karei VIII als de bevrijder, en de
kooplieden vreesden meer het verlies hunner
goederen, als dat van den bij het volk ge
haten Pietro.
Met een klein gevolg trekt hij het paleis
indien het kind uit deze wereld tot een
beter leven overging, beefde hij, alsof er
tusschen ons allen eene geheime verwant
schap bestond, die de dood en de Oceaan
der eeuwigheid nog vaster omsloot.
Rijk aan hemelschen zegen, waren die
dagen voor den Franschen geneesheer in
ballingschap doorgebracht. Voor zoo veel
opofferingen zou God hem eenmaal rijkelijk
beloonen.
Verscheidene jaren gingen voorbij. Er is
eene aanhoudende werkzaamheid noodig, pm
het recht te verkrijgen, met eene andere
vriendin de smarten dezer wereld te mogen
deelen.
Gedurende dien tijd, leefden mevrouw
Halvin en haar kind te Bordeaux in een
zaamheid en verdriet. De eerbiedwaardige
grootmoeder was gestorven hare dochter
had tegenspoeden ondervonden, die de wei
nige middelen, welke zij bezat, uitgeput en
hare gezondheid ondermijnd hadden. Die
vrouwen waren arm geworden, en bijgevolg
eigende zich een elk het recht toe, hare
daden en gangen te berispenzij hadden
die onschuldige vrijheid verloren, die men
geniet, als men geen mensch noodig heeft.
Door opeenvolgende ongelukken, waren
en de poort uit om de genade van Karei
af te bidden, en eensklaps heeft het uit
met de grootheid der Mediceërs. Het volk
weigert hem den toegang bij zijn weer
komst, en smadelijk teruggestooten, verlaat
Pietro voor goed zijne stad.
Zoo ging de heerschappij der Medici te
niet in Florence door toedoen van den
Dominicaan Savonarola.
En toen Karei VIII, na een zegevierenden,
geestdriftig toegejuichten intocht, Florence
had verlaten, deed zich de behoefte aan
een nieuw régime, aan wetten en regeering,
gevoelen bij adel en volk. En, als immer
in moeielijke omstandigheden, drong men
samen voor de poort van het klooster di
San Marco, eu riep men om den prior. En
Savonarola verscheen uit zijne cel, en be
loofde zijn hulp. Drie dagen zag men hem
met op den predikstoel van Santa Maria del
Fióre, en toen bezat Florence eene constitutie
op republikeinsche wijze, een regeeringsvorm
van democratischen aard.
U de juiste inrichting van de staatsregeling
van Savonarola te schetsen, is mij ondoenlijk
plaats en gelegenheid ontbreken. Genoeg
te zeggen dat zijne constitutie een model
was en een duidelijk toonbeeld van zijn
ongeëvenaarde menschenkennis en staat-
manswijsheid. Het is een document, aan
het volk verschaffend, naar de woorden van
den geschiedschrijver Henri Leo, »wijze
vrijheid, steunend op deugd, orde, kennis
sen godsdienst, de eenige werkelijke steun-
»pilaren van behoud en vooruitgang."
En nu, nu is de prior van San Marco
werkelijk de bestuurder van Florence. Niets
wordt gedaan zonder hem, geen vonnis ge
veld zonder zijn oordeel, geen wet gemaakt
zonder zijn raad. Hoog staat hij, op het
toppunt van zijn macht en zijn roem, on
misbaar, zoo het schijnt, voor Florence.
Dan, alle roem is vergankelijk, ook Savo
narola zal vallen. S. S.
de geringe hulpmiddelen der weduwe ge
heel uitgeput. Het eenige, wat haar over
bleef, was het onbepaald vertrouwen in het
edel karakter van mijnheer Delmas, en in
de hoop eens hare dochter eenen bescher
mer te geven. Bij grooter tusschenpoozen
dan vroeger, kwam nu en dan een brief
van den afwezende, om hunne ongerustheid
te stillen maar op zijn hoogste waren twee
jaren verloopen, of in den stijl van Enguer
rand straalde reeds eene lakonieke koel
heid door. Eene edele lierheid belette de
ongelukkige Bathilde, om hem haren onge-
lukkigen toestand bloot te leggen.
t, Mevrouw Halvin, met kommer worstelende,
zocht in het geheim werk. Waarom in het
geheim? waarom? Omdat de wereld, die
altijd herhaalt, dat het eervol is zijn be
staan te verdienen, nochthans met verachting
op de vrouw nederziet, die, aan lager waf
geraakt, haar werk komt vragen. De wereld
zal haar werk geven, maar hoe zal de wijze
zijn, waarop men haar zal behandelen Men
betaalt haar, dat is immers voldoende?
Wordt vervolgd.)
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
OF
llll'TRIII iniltllM'lilllHIHUlll l'll'l'
Wie deze constitutie nader mocht willen kennen,
raadplege o. a., Allard, Hist, de la Républipue de
Florence, of Henri Leoidem dl. II.