I)air 1)1 ad voor Schiedam en Omstreken.
schat in het
-2ste .J aars.
Zondag 10 September 1899.
No. 6492.
bureau 1$oter&tvaat 50.
ÜHnSTE BLAD.
^an duisternis naar
moeras.
euiHeton.
Stads- en Gewestelijk Xieuws.
NIEUWE SGHIEDAMSCHE COURANT
PRIJS YA» DIT BLAD:
V
°°r Schiedam oer 3 maanaer.
•"i"anco per oost aoor geneei Neaeriana
•^^onaeriiike Nummers
1.50
O
- 0.05
PRIJS DER ADVERTENTI6»
Van 15 resetsi f0.60
Elke gewone rsgei meer-0.10
Voor herhaalde Diaatsing worden biliijke overeenkomsten
aangegaan.
(Ingezonden.)
tep ej^rste onzer tentoonstelling spoedt
dillen 6 zon 's ondergegaan, de scha
de J, r nacht dalen over zaal en tuin,
De dSternis valt
lo0 iï|lu'stecnis Wellicht was dat vroeger
k°Ude[,aarn°U3 avons ohangd tout cè, Wij
pool 8c^1 dagen lang een soort Noord-
het v n°er Zor,d«r nacht, ot beter uitgedrukt
he»en tusschen dag en nacht is opge-
k°p8je'g n de 2aal tooveren ontelbare gloei-
^•rbui, ®en flrmaraent van kunststerren,
ep a 'ten straalt het zonnige acetyleengas
b|4(J den '"gang schijnt majestueus het
'*atst'^e naaanllcl1t der electriciteit, welke
der q natunrkracnt, o zonderlinge speling
«ep ti^standigheden, opgewekt wordt door
haar r r' d'e bewogen wordt door gas,
Yy telooze en onvermoeide mededinger.
ipensa"neer zelfs wij, geblazeerde eind-eeuw
den 6n' rne' ontzag vervuld staan voor
h«t J*8n'a'en arbeid onzer tijdgenooten op
Zel(s van licht en verlichting wanneer
kicken*126 00°en n'et dan schroomvallig
V®rb!ind >n d'e sc^e"e lichtbundels en
top een6" 8'ansbronnen, welke gevoelens
^'orip bewoner der vorige eeuw dan wel
kotpen Cn' Wanneer hij op aarde terugge-
do0r d Zlc^ Tan alle kanten beschenen zag
Oe Ul2enden, geheimzinnige lichtoogen
^apdei ZOu tot bet einde der dagen een
ïijp etl "itroepingsteeken van verbazing
het nt de sProng van een vetkaars op
jj 0«ik°usje ls inderc[aac| te machtig 1
vap belSaV°0r d0
lezers dezer krant wellicht
dpisteieanS' iets meer te hooren van de
•n wH tljden> die achter onze eeuw liggen
geschjedeven h'er verkort een stukje licht
zooals zij in enkele standaard-
2!)
^ioslow°Vwue' dat z« hen? tegen Kate
^erd zün i linemen en juist daardoor
S®^ekt eH e'neming in hoogere mate op-
*o°r, dat 1 kwam hem onbegrijpelijk
zoo JLne,moeder. wier gevoelig hart
z'ndheid kende, hare vijandelijke ge-
L?chter J8®ens den vader ook op diens
'd hii ®verbrengen. Meer en inniger
Va*rdi» kZ ,dus bezig met het onrecht
"leer »n eoordeelde, onschuldige meisje,
d® liefliitnniêer' tot<lat bij eindelijk meende,
*r°olHkp 8 ^a*e voor zich te zien, haar
Uchend. stem te hooren. zich in hare
d®®d hum00^" te kunnen spiegelen. Het
scha^ ^at Comely zich zwijgend als
v®rtöeed hW ?aast bem voortbewoog. Hij
*8 storen 61 -r 'n ^are overdenkingen
0,11 liet opnieuw harde opmer-
werken over gasverlichting voorkomt. De
fakkel zal wel de oudste lichtdrager zijn,
maar al heel spoedig doet bij Grieken en
Romeinen de olielamp haar intrede. In de
historische afdeeling onzer tentoonstelling
is misschien een model dier antieke lampen
voorhanden, welke meer door schoonheid
van lijnen dan door doelmatige benutting
der brandstof uitmunten. Toch is de vorm
lang in aanzien gebleven en de lampen,
thans nog in gebruik in onze branderijen
en mouterijen, zouden met een kleine
wijziging zeer goed door eene Vestaalsche
maagd kunnen gehanteerd worden, eene
omstandigheid die wel pleit voor den smaak
van ons werkvolk.
Eerst veel later, in de 13e eeuw komen
de kaarsen. De eerste vetkaars was eene
overwinning voor de zaak van het licht en
zeer juist zegt Dumas »Had de menschheid
altijd gas gekend, dan zou de uitvinder van
de eerste kaars gevierd zijn geworden als
de geniale kop, die het mecanisme van een
gasfabriek wist te bergen in de ruimte van
een vingerhoed 1" Kaarsen waren toenderdjd
nog groote luxe, vooral waskaarsen en in
de 14e eeuw is het was nog zoo duur, dat
een hertog van Bourgondië geen vorstelijker
geschenk aan den H. Antonius weet te
maken voor de herkregen gezondheid van
zijn zoon, dan diens gewicht aan was.
Eeuwen lang stelt men zich met het nu
verkregen licht tevreden, totdat in het midden
der vorige eeuw de Franschman Argand
een reuzenstap vooruit deed door de uit
vinding zijner olielamp, waarbij de olie
door een pit wordt opgezongen en door een
specialen brander lucht in de vlam wordt
aangevoerd ter volkomen verbranding. Nu
worden ook langzamerhand de gasmannen
wakker. Reeds in 1735 hadden Clayton en
Hales het ontwijken van gas bij steenkool
waargenomen en in 1780 ontdekte Dundonald
die teer uit steenkool wilde overhalen, dat
er zich brandbaar gas in den verkoeler
bevond.
kingen over de door 't ongeluk vervolgde
familie te moeten hooren, als wier geluk-
aanbrengend middenpunt hij Kate beschouw
de. Langer dan een halt uur hadden zij ge
wandeld, toen Cornely plotseling een diepen
zucht slaakte.
»Wat hebt ge anders al zoo met elkander
gepraat?" vroeg zij als ter loops, »ik meen
gij met dat vroolijke ding, die Kate V'
»Over allerlei," antwoordde Dick open
hartig, want de toon, waarop zijne moeder
sprak, scheen hem aan te moedigen. »Geen
minuut zijn onze tongen stil geweest en
toch, wanneer ik het eerlijk zeggen zal,
waren het slechts beuzelingen. Maar alles
klonk zoo vriendelijk en hartelijk, dat ik
wel uren lang naar haar had kunnen luiste
ren. Wanneer ik het u woord voor woord
vertelde, zoo zoudt ge daarover lachen, het
kinderpraat noemen, of u zelfs nog meer
ergeren."
sVertel mij maar Dick, vertel mij a'les.
Ik ben niet onrechtvaardig. Kinderpraat is
soms wijzer dan de woorden van oude
menschen. Vertel mij maar, vertel me
juist zooals ge u de woorden herinnert. Ik
hoor u gaarne spreken. Uwe stem herinnert
mij aan die van uw vader en over diens
Dn practische en geregelde toepassing
der gasverlichting dateert van 1792, toen
Murdoch zijn huis met steenkolengasjverlichtte,
terwijl iets later Lebon in Frankrijk zijn
tuin illumineerde met gas, gewonnen door
droge verbranding van hout. Van nu af
aan wordt het gebruik van gas als verlich
tingsmiddel voor fabrieken steeds uitgebreid,
met dien verstande dat elke fabriek haar
eigen ontwikkelaar had en er van een
centrale gasfabriek nog geen sprake was.
Met de straatverlichting wilde het echter
zoo spoedig niet vlotten, deze stond trouwens
nog in haar kinderschoenen. In 1440 was
Parijs des nachts noch totaal in duister
gehuld. In 1524 verplicht een »arrêt du
Parlement" den bewoners op gezette uren
van de nacht, kaarsen voor de ramen te
branden. In 1667 kreeg men daar eerst eene
regelmatige verlichting en nu volgden aldra de
steden Amsterdam en den Haag, daarna
Hamburg en Weenen en eerst in 1739
Londen.
Alle pogingingen van Murdoch om het
kapitaal Lijeen te brengen, benocdigd voor
het bouwen eener gasfabriek leden schip
breuk en het was Wilson, een groote
zwendelaar, maar een finantieel genie, een
sourt Hooleij van zijn tijd, wien het gelukte,
zijn landgenooten over te halen deLondon
and Westminster chartered Gaslight
Cokescompany" te stichten. Ontelbare be
zwaren en moeilijkheden moesten overwon
nen worden. Evenals thans het acetyleengas
beschouwden de leeken toen het steenkolen-
gas met een angst en achterdocht, die niet
weinig in de hand werden gewerkt door
de onvermijdelijke ongevallen, welke bij het
leggen der straatleidingen plaats grepen.
Lichtgas was in het oog van het groote
publiek een soort gasachtig buskruit en
identiek met brandgevaar en ontploffing.
Brandbaarheid werd verwisseld met hitte
en zelfs het stadsbestuur van Londen was
overtuigd, dat een stof, die uit gloeiend
heete retorten werd gestookt en zoo licht
lippen ging nooit eene onwaarheid."
Dick begon dus. In het eerst wel een
weinig aarzelend, kregen zijne woorden
toch spoedig meer vastheid. En het was
inderdaad slechts kindergepraat, zoo ver
sterkte de aanmoediging zijner moeder hem
in het geloof, dat de tusschen hem en Kate
gewisselde woorden te groote beteekenis
hadden, dan dat hij een daarvan zou mogen
vergeten.
Hij werd door een onbewust verlangen
gedreven, door zijne schilderingen Cornely's
oordeel gunstiger te stemmen, hij gaf toe
aan den eigen geheimen wensch, om zich
Kate Winslow weer voor te stellen en zijne
moeder geen tijd te gunnen, om het ge
sprek op andere onderwerpen te brengen.
Hij meende niet genoeg te kunner, vertellen.
Of zijne moeder naar hem luisterde, of zij
geen belang stelde in zijne mededeelingen
en hem slechts tot spreken genoopt had,
om ongestoord over haar eigen zaken te
kunnen nadenken, dit bekommerde hem
niet, wanneer hij slechts naar zijn eigen
woorden kon luisteren. En Cornely wandel
de immers inderdaad naast hem voort, als
was zij met hare gedachten geheel ergens
anders en niet bij de bezoekers van het
ontvlambaar was, zelf ook heet moest zijn.
Zoo zag men heeren op straat voorzichtig
met handschoenen de gasleidingen aanraken
om den vermeenden warmtegloed te voelen.
Bij den gasaanleg in het parlementsgebouw
werd voorgeschreven, dat de buizen minstens
vier voet van de houten wanden zouden
verwijderd blijven en bij de voorschriften
van de gemeente kwamen die van de
brandassurantie-maatschappijen, welke het
nieuwe licht met groot wantrouwen aan
staarden. Na elke explosie steeg de
paniek tot een uiterste en eens werden
zelfs de lantaarnopstekers er zoozeer door
aangegrepen, dat de gasdirecteur verplicht
was in eigen peroon de lantaarns der
Westminster-bridge in te klimmen en aan
te steken.
Sinds is ongeveer een eeuw verloopen*
De uitvinding van Murdoch en Lebon heeft
wonderdadige vruchten gedragen. Uit hun
gebrekkige proefnemingen is eene reus
achtige industrie te voorschijn gekomen
die, geleid door kundige mannen zich steeds
meer en meer vervolmaakt en met goed ge
volg het op durft nemen tegen haar mach
tigste concurrente, de electriciteit.
W.
Schiedam, 9 September 1899.
De opening der Tentoonstelling van
Gas, Water en Acetyleen.
De tuin der Officieren-Vereeniging bood
heden omstreeks het middaguur een zeer
verrassenden, opwekkenden aanblik. In haar
belangrijk gewijzigd uiterlijk en met tal van
vlaggen versierd, deed zij zelfs den oninge
wijde reeds vermoeden, dat daar eene zeld
zame plechtigheid weldra zou plaatshebben!
Nadat een tweetal landauers blijkbaar met
hooge genoodigden voor de poort waren gere
den, richtte zich dan ook weldra een deftige
stoet naar de muziektentde eere-voorzitter,
de voorzitter en de leden van het comité van
Satans-moeras. Het hoof d had zij tegen hare
gewoonte gebogen, als of zij met hare blik
ken den bodem voor haar onderzocht, en alsof
de vermoeienis haar overmande, zoo steunde
zij nu en dan gedurende een poos op haar
stok. Doch al mocht zij ook onverschillig
schijnen, geen enkel woord ontging haar
van Dicks levendige schilderingen, niet de
meeste aandoening welke hem dan eens
meer dan eens minder, zulk een welsprekende
taal deed uiten. Langzaam en bedaard wan
delde zij verder en toch scheen het alsof
de weg onder hunne voeten weggevlogen
was, waut verrast zagen beiden op toen
plotseling twee honden luid blaffend op hen
toesprongen en dadelijk daarna de stemmen
der beide broeders niet minder luid tot hen
weerklonken.
»Ik ben wat vermoeid," zeide Cornely,
nadat zij met hare zoons het avondeten ge
bruikt had, »het was een warme dag en
oude herinneringen winden iemand meer
op, dan men zich voorstelt. Goeden nacht
dus met elkander," en na deze woorden
stond zij op en begaf zich naar hare kamer.
Wordt vervolgd.)