Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
23ste J aars.
Zondag 8 April 1900.
No. 6668.
bureau !$oter&ivaat 50.
EERSTE BLAD.
°P den Linden hof.
DE OPENBARE school.
°FFICIEELE berichten.
Kennisge vin g.
feuilleton.
iliï
voo^r Va" katholieken kant gevreesd wordt
kinder"? Van kostbare kiemen in de
NIEUWE SGHIEOAMSGHE COURANT
V j
PRIJS TAK DIT BLAD:
'oor tchieaarc per 3 maanden
rancc per post door eeneei Nederland
Afzonderiiike Nummers
f 1.50
- 2. -
- 0.05
PBUS DEB ADYEBTENTIËN:
Van 16 regeisf 0.60
Elke gewone regei meer-0.10
Voor hernaaiae piaatsing worden billijke overeenkomsten
xanaegaan.
Schiedam EESTER EN Wethouders van
Brandwep°rP art'x o6rder Verordening op de
n°- ll va Ian ^un'1880 (gemeenteblad
van dat jaar)
dat hii'^h.? h$ dozen ter openbare kennis
beer jj p van den ^den dezer de
overepi,i» "endt als brandmeester is
a st van spuit no. 5 naar spuit no. 3.
B C h 1 e d a m, den 7den April 1900.
yemeester en Wethouders voornoemd,
Mr. W. H. JANSEN, W. B.
De Secretaris,
v. LUIK. LS.
(Ingezonden.)
teD» *rTg m hoever do openbare school
(W Geren dS kweekPlaats van
dal7?SUm en deugd hie,d in de laatste
0l» bezig gemoederen hier ter stede weder-
kiemen'6!! meent men van andere zijde dat
"orden a 6j0 d°°r onkru'd kunnen gedood
ondeuc-d" ^US' W'd' ZU'a onkru'dde
Wordt0 7 10 de °Penbare school niet
het Bn«^e Weekt' ook de kiemkracht van
Late 6 Zaad gee" gevaar loopt
deel te d^' vormen van een oor
hij mar 6Zer Zake' e8nS voorlichling zoeken
Dat e'len Van niet'katbolieke richting,
'ijdt ».e' °P de °Penbare school iets hapert,
op het l" tW'dtel" De commissie van toezicht
bet in ha°6r ^nderwijs te Amsterdam erkent
aar laatste jaarverslag,^waarin men
^6) VIJFTIENDE HOOFDSTUK.
u j
teruggekre?kn Zlï" gezondheid volkomen
°P den r ir^i V was besloten, dat hii
^oerenbedr'iifn Z°ü blijven en zich in het
begon hii J ..zou bekwamen. Met ijver
"anneer H«Zljnj mtuwen werkkring" en
'd zap w 0 Lenz hem aan den ar-
Ste' Hifha!TW|0" j6rde hÖ zich ten sterk-
eetl goed k J gemeend, dat men om
m°est zün te wezen bÜ het werk
tocb niet groot gebracht. Dat bleek
ging den ?aar te z«n' want bet werk
hand. J°ngen visscher goed van de
hdisgenSen®" i^hl Zat L®nZ T* zijn
WaibUr„a ln bet woonvertrek, ook
Overlo0pen. ®n middag eens komen
ans, begon de oude man, je moest
leest, «maar toch, uit tal van uitingen, 't zij
«in vertrouwelijken kring, 't zij in hetopen-
«baar, blijkt dat bij velen het vertrouwen
«in de openbare school door het optreden
«van sommige harer dienaren op bedroe-
«vende wijze geschokt is, en dat bij vele
«vrienden der openbare school groote zorg
voor de toekomst bestaat." Hier is dus
bezorgdheid ontstaan door het optreden van
sommige onderwijzers.
Neen, hoort men in de kringen dezer
laatsten, niet bij ons is de oorzaak te zoe
ken het ligt in het karakter zelve der
neutrale school.
Scherp werd zulks in het licht gesteld
door een onderwijzer A. H. Gerhard, in
Frascati te Amsterdam optredend naar aan
leiding der bekende circulaire Dünner.
Deze verklaarde overtuigd te zijn dat
noch een orthodoxen Jood, noch een orthodox
Katholiek, noch een orthodox Protestant de
openbare school bevredigen kan.
»De echt geloovige, zoo spreekt hij,
«kan alleen goed onderwijs noemen wat
«echt geloovig onderwijs is, doch de echte
«openbare school is in haar karakter een
«ondermijning van het orthodoxe kerk
geloof."
Dat die bezwaren niet alleen door de
orthodoxe Christenen maar ook door de
rechtzinnige Israëlieten levendig gevoeld
worden bleek uit Dr. Dürmers circulaire en
vond krachtige bevestiging in een uiting
van den rabbijn der Portugeesche gemeente
te Amsterdam (destijds als interview
in de Amsterdamsche Courant opgenomen)
waarin het gevoelen wordt aangetroffen dat
op de openbare school vele factoren «reeds
«bij het kind den indruk doen ontstaan dat
«het maatschappelijk onderwijs praedomi-
«neert en het godsdienstig onderwijs een
«zeer ondergeschikte plaats inneemt", het-
«geen nadeelig wordt geacht aangezien
«wetenschap en godsdienst, kennis en gods-
«vrucht hand aan hand dienen te gaan,
«willen wij in waarheid kunnen beweren
nu maar gaan trouwen. Ik zie dat ik de
zaken wel aan je kan overlaten, en ben
je nog niet ten volle met alles bekend, dan
ben ik er ook nog. Ik heb dringend rust
noodig, jongen. I< gevoel mijne krachten
afnemen.
Welnu, vader, het is mij goed, zei
Frans.
Ik zal je de holstede overdragen; zoo
als ik dat zoo gaarne aan mijn Johan had
gedaan maar helaas Ontroe
ring belette den ouden man voort te gaan.
Walburga barstte in snikken uit. Lize
keek beurtelings naar haar vader en naar
het meisje, zonder dat zij eenige woorden van
troost kon uiten. Maar diep besefte zij,
wat bij de verloofde van haar broeder op
dit oogenblik moest om gaan. Zij zelf had
nog hoop gekoesterd, toen zij vertrok om
haar Frans te zoeken, maar voor Walburga
was alle hoop vervlogen.
Laten we ons troosten in hetgeen we
toch niet veranderen kunnen, zei de oude
man, een poging doende om de drukkende
stilte te verbreken.
Op dat oogenblik trad een zwaar ge
bouwd man binnen met den groetgoe'n
avond saam.
«onzen kinderen een behoorlijke opvoeding
«te hebben gegeven".
Onze orthodox-godsdienstige landgenooten,
vaD welke gezindte ook, hebben en kunnen
dan ook geen vrede hebben met de open
bare schooide onderwijzer Gerhard zeiae
het terecht.
Doch ook de modernen, de viijzinnig-
godsdienstigen, op hun van dat der kerke-
lijken zoo afwijkend standpunt, keeren zich
tegen de openbare school en stellen als
eischhet onderwijs drage een godsdienstig
karakter. Bleek dit reeds in het I ekende
gids artikel van Dr. Knappert, veel sterker
kwam zulks uit op de bijeenkomst van den
Nederlandschen Protestantenbond, tegen het
einde van het vorige jaar gehouden.
Eenige aanhalingen uit het van die ver
gadering in de IV. R. Courant opgenomen
verslag mogen zulks duidelijk maken.
Ds. Colenbrander trad op als inleider
van een onderwerp, de openbare school
betreffende.
Na te hebben uiteengezet de tweeledige
opvatting van christelijke deugden, ver
volgde hij
«Geen wonder derhalve, dat in de open-
«bare school tweeërlei soort van onderwij-
«zers werkzaam zijn. De heeren Boswijk,
«van Niftrik en Schmidt komen ons verze-
«keren, dat die school godsdienstig onder
swijs kan, mag en moet geven. Daaren-
«tegen schrapt de heer Mieras wat er
«godsdienstig in de leerboekjes is;(en)ver-
«zekert de heer Meerkerk dat als het kind
«den eerbied voor God uitsluitend op school
«moet leeren, het dien nooit leert."
Juist dat tweeledig karakter doet de mo
dernen de openbare school deels steunen,
deels bestrijden. «Bestrijden omdat (zij) als
«godsdienstigen, geen godsdienstloos onder
swijs mogen toelaten. Want al is dit op
«zichzelf iets negatiefs, het oefent toch een
«positieven invloed uit, en wel ten nadeele
«van het kind".
De rede van Ds. Colenbrander, met
Sepp 1 klonk het uit verscheiden
monden.
Ja, het is Sepp, zei de man, die op een
stoel plaats nam met de verontschuldiging
ik heb uren lang geloopen en ben dood
moe.
Hoe durf jij hier onder onze oogen
te komen, onbeschaamde kerel? viel de
oude Lenz uit, toen hij van verbazing be
komen was. Jij hebt mijn zoon op den
weg gebracht, die hem ten verderve voer
de. Zonder jou zou hij hier nog gelukkig
in ons midden zitten.
Ik hebbegon Sepp, maar
Walburga viel hem in de rede met de
woorden
Jij hebt hem verleidJe hebt je bij God
te verantwoorden, voor zijn ongelukkig
einde.
Mijn vader heb je zijn eenigen zoon
ontnomen en voor Walburga is alle hoop
op levensgeluk vervlogen, sprak Lize ver
wijtend.
Kerel wat wil je hier schreeuwde
Lenz, die opspiong en Sepp met fonkelen
de oogen aankeek,
De houthakker stond ook op en zei
Nu ja, ik heb Johan dikwijls verleid
applaus ontvangen, gaf aanleiding tot uitge
breide gedachtenwisseling.
Stippen wij hieruit aan wat volgens
den verslaggever door Dr. Bruining werd
gezegd.
«Hij heeft groots bezwaren tegen de
openbare school.
«Het onderwijs mag niet zijn gods
dienstloos.
«Dat is een kanker en een pest."
Men kan, volgens dien spreker, met onze
wet niet eischen dat in ieder geval het
onderwijs godsdienstig zij. Immers
«De wet laat iedereen toe. Godsdienst-
«looze menschen kunnen als onderwijzers
«worden benoemd." Men merke het op,
deze bezwaren gelden het stelsel door de
wet gehuldigd.
Maar ook in dezen kring wordt het on
bevredigende van het openbaar onderwijs
mede aan de onderwijzers geweten. Dit
constateerde in zijn toegejuichte slotrede
de inleider, «zonder voorbij te zien, hoe
veel voortreffelijke onderwijzers er zijn;" als
hij zegt:
«De godsdienstige geest moet zitten in
«den onderwijzer en in heel het onderwijs.
«Hoe is de houding der onderwijzers
«Och, zoowat welwillend voor den vorm,
«maar overigens onverschillig. Ja, zoo'n
«beetje godsdienstigheid in de vrije
«natuur met een sigaartje dat willen
«velen welWanneer wij zien op
«den geest van vele onderwijzers, onder-
«wijsbladen eti boeken, dan hebben wij tot
«plicht om te zeggen de godsdienstloosheid
«is een invretende kanker."
Zoo zien wij dan dat èn het systeem der
openbare school èa het optreden van vele
openbare onderwijzers door rechtzinnigen,
modernen en socialisten zoodanig geken
schetst wordt, dat de houding der
Kattiolieken ten opzichte van die instelling
wel niet moeielijk te verklaren valt.
en zonder mij zou hij het wildstroopen
voor altijd nagelaten hebben, dat wil ik
bekennen maar
O God, mijn voorgevoel is waarheid
geworden, snikte Walburga.
Zeg ellendige kerel, kom je hier om
te zien hoeveel ellende je gesticht heb?
stoof Frans op.
Bedaard wat, vriendLaat mij toch
ook eens een woordje spreken, antwoordde
Sepp. Ik weet waarachtig niet hoe ik
beginnen moet mompelde hij halfluid en
wendde zich daarop tot der. ouden Lenz
met de vraag
Welnu baas Lenz, wie heeft je gezegd
dat je zoon dood is
Als hij nog tot de levenden behoor
de, zou ik wei iets van hem vernomen
hebben in al dien tijd
Ik vraag je nog eens Wie heeft
je dat gezegd En als iemand je dat ge
zegd heeft, dan is hij een vervloekte leuge
naar, dat zeg ik 1
Allen keken hem stom van verbazing
aan, niemand was in de eerste oogeti-
biikken bij machte om een woord te
uiten.
Wordt vervolgd.)