Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
SCHELMEN.
27ste Jaargang.
Zondag 13 November 1904
No. 8052.
TWEEDE BLAD.
Loonkiezer s.
FEUILLETON.
Gemengd Nieuws.
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden ƒ1.35, per maand 45 cent en por
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland 2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers '2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: Boter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTBAAT 50.
PRIJS DER AD VERTENTIëN:
Van 16 regels f 0.77 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven DJi/g cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk ad ver teer en worden uiterst bil
lijke overeenkomsten -aangegaan.
Telefoonnummer 85.
Postbus no. 30.
Tot de belangrijkste deelen der kiozersstatistiek
behoort die van de loonkiezers, wier getal
gelijk wij reeds herhaaldelijk hebben opge
merkt uiterst gering is. Niet omdat er zoo
weinigen in de termen vallen, maar omdat de
meeste rechthebbenden nalaten zich aan te
melden.
De wijzigingswet van 1900 heeft ook bij deze
kiezerssoort een vrij belangrijke verruiming der
grenzen ingevoerd. Volgens de oude lezing kwam
enkel in aanmerking degeen die op 31 Januari
sedert het begin van het vorig jaar dus ge
durende 13 maanden bij dezelfde persoon,
onderneming, openbare of bijzondere instelling
in dienstbetrekking is geweest en als zoodanig
over dat jaar een bij de wet bepaald inkomen
heeft genoten, afwisselende van f 275 tot f 550.
Inwonende zoons worden met hen gelijk gesteld,
met. aanrekening van een eveneens bepaald be
drag wegens kost en inwoning. Bij de wijziging
van 1900 is de bevoegdheid uitgestrekt tot degenen
die het inkomen genoten hebben uit dienstbe
trekking achtereenvolgens bij twee personen of
ondernemingen enz. Bovendien werd bepaald dat
het inkomen der vrouw geheel geteld wordt bij
dat van den man, en dat der inwonende minder
jarige kinderen voor de helft.
Wie eenmaal ingeschreven is, ontvangt in het
volgend jaar van den burgemeester een aangifte
biljet aan huis gezonden, zoodat het hem gemakke
lijk wordt gemaakt weder op de lijst te worden
gebracht.
Als gevolg van al deze bepalingen had men
een belangrijken toeloop mogen verwachten, maar
daarop valt geenszins te roemen. Ofschoon 1904
een belangrijk verkiezingsjaar was (de helft der
Prov. Staten moest immers aftreden en aldus
stond de samenstelling der Eerste Kamer op het
spel) bedraagt het geheele aantal der „loonkie
zers" slechts 28,511, na in het eerste jaar der
nieuwe kieswet (1897), dus onder de meer be
perkte regeling 41,555 te hebben bedragen. Onder
het totaal zijn bovendien begrepen 229, die we
gens het genot van een pensioen of lijfrente van
het vereischte bedrag op de lijst worden gebracht
en daaronder 118 „ambtshalve" omdat zij het
vorig jaar reeds als zoodanig waren opgenomen.
De geringe moeite van aanmelding is blijk
baar voor een overgroot aantal werklieden in
vele gemeenten nog te zwaar. Toch is het niet
overal zoo, Er zijn heel wat gemeenten waar
geen enkele zich heeft opgegeven; zoo zelfs in
de meeste gemeenten van Brabant en Limburg;
andere daarentegen waar een vrij belangrijk aan
tal, tot 11 pCt. der mannelijke bevolking toe,
gis loonkiezers te boek staan.
In geheel Brabant behoort nog geen 1/4 pCt.
daartoe; in Drenthe stijgt het pog niet tot 1/3
pCt.in Limburg, Noord-Holland en Zeeland be-
Engelsch Volksverhaal uit het begin der
vorige eeuw.
36)
„Maar, mijnheer," zeide Plush, die bang
voor zijn jaargeld begon te worden, en over
woog, hoeveel de portefeuille onder het kus
sen wel zou bevatten, „dit is dan wel zeer
plotseling opgekomen."
„Jaik ben pas terug van Parijs... en
alles goed... heb het lang met de borst te
kwaad gehad... slecht weer op reis en mij niet
genoeg ontzien. Ga nu naar beneden, doch ver
laat het huis niet."
Jack haastte zich te gehoorzamen, toen hij
op den drempel, waar hij bijna tegen de juf
frouw opgeloopen was, teruggeroepen werd.
„Jack!"
„Mijnheer!"
Plush ging naar het ledikant terug, en stond
in afwachting, terwijl hij aandachtig keek naar
de vergeefsche pogingen, die de stervende man
aanwendde, om de bruine korst op zijne lip
pen met zijne brandende tong weg te nemen.
„Jack," zeide hij eindelijk, hoe zou het
met, den knaap zijn, dien gij vele jaren geleden
bij de Bunsteins gebracht hebt?
reikt het nog niet 1 pCt,. Daarboven stijgt het
nog ten hoogste met 0.6 pCt. in de overige pro
vinciën, Overijsel uitgezonderd dat het tot ruim
21/2 pCt. brengt.
De reden dier groote verschillen is uitteraard
bij de uiteenloopende cijfers der gemeenten te
zoeken. Hoe wijd dit verschil gaapt blijkt uit de
uiterste cijfers: 11 pCt. der mannelijke bevolking
in de Geldersche gemeente Beuningen (142 loon
kiezers op 1281 mannen) en in do Noord-Hollanil-
sche gemeente Abbekerk (40 loonkiezers op 359
mannen) als het hoogste en.... 0.03 pCt. als het
laagste, te Breda, waar op een bevolking van
12.722 mannen slechts 4 (zegge vier) arbeiders
zich de moeite getroostten van de aangifte. Daar
gelaten de honderden gemeenten waar geen enkel
zich aanmeldde.
De groote gemeenten, met haar ontzaglijk ge
tal wanbetalers, maken ook hier een zeer treurige
figuur. Dit blijkt uit het volgende lijstje dat wij
in de volgorde van de talrijkheid der bevol
king uit de officieel® kiezersstatistiek hebben
afgeleid.
Gemeente Mann. Loon- perc.
bev. kiezers
Amsterdam 260.590 341 0.13
Rotterdam 172.244 1155 0.67
's-Gravenhage 104.153 500 0.49
Utrecht 52.965 222 0.42
Groningen 33.567 135 0.40
Haarlem 32.589 11 0.04
Arnhem 28.208 50 0.18
Leiden 26.322 168 0.64
Nijmegen 22.723 11 0.05
Tilburg 21.167 265 120
Dordrecht 20.456 52 0.25
Leeuwarden 16.074 213 1.32
Delft 15.886 85 0.54
Zwolle 15.691 87 0.56
's Bosch 15.460 30 0.20
Deventer 13.450 87 0.64
Den Helder 13.311 32 0.24
Zaandam 11.411 122 1.07
Amersfoort 10.643 66 0.61
Over de geheele lijn dus uiterst lage cijfers,
met Haarlem, Nijmegen en Amsterdam op de
onderste trap, met nog niet of nauwelijks één,
die op elk duizendtal der mannelijke bevolking
zich de moeite van aangifte heeft getroost.
Er zijn daarnaast echter heuglijker verhoudin
gen, met name in eenige fabrieksplaatsen, waar
een vrij groot aantal werklieden zich heeft aan
gemeld, en ook in verschillende landelijke ge
meenten, met name in Noord-Holland, Utrecht
en Overijsel. Wij diepen uit de kiezersstatistiek
hieromtrent de volgende voorbeelden op
11 pCt. der mannelijke bevolking zijn als» loon
kiezers ingeschreven in de gemeenten Beunin
gen (Geld.) en Abbekerk )N.-II.)
910 pCt. in Krimpen a. d. IJsel, in Hou
ten en in Ruwiel.
89 pCt. in Eist, in 'tBildt. (Utr.) en in Bin-
gelrade (Limburg.)
78 pCt. in Gent, Alkemade, Lange Ruige
„Ik weet er niets van", antwoordde Jack,
en wel met ongeveinsde verbazing, want ge
durende verscheidene jaren was hem zijn salaris
uitbetaald geworden, „opdat hij zwijgen zou."
Met eene beweging van ongeduld herhaalde
hij, dat hij kon heengaan; en Plush begaf zich
instinctmatig naar beneden.
Nadat de zon was ondergegaanom voor
Leech nooit weer op te gaanloste Jack de
waakzame juffrouw af, en nam als een nacht
waker 'in een armstoel naast het ledikant plaats.
De .'goede vrouw zette een scherm naast de
lamp, en alvorens heen te gaan, zeide zij Plush
wat hij te doen had, en dat hij haar moest
roepen als hij bemerkte dat het erger werd.
Jack werd vreeselijk zenuwachtig, terwijl hij
daar het eene uur na het andere in de be
nauwende, doodsche stilte zat, die slechts door
het eentonig getik der albaster pendule werd af
gebroken. Toen begon de zieke onrustig te
worden en onsamenhangende woorden te uiten,
tot doodelijken schrik van den waker, die on
willekeurig genoeg hoorde, dat zijn eigen ge
weten wakker schudde, en hem aan do ontzet
tende misdaad deed denken, welke hij op aan
sporing van den ijlenden zondaar, die nu ziel
togende naast hem op het bed lag, bedreven
had. Hij hield zijn blik onafgebroken op de
klok gevestigd. Voor het oogenblik hield het
ijlen echter op, en hij keek onwillekeurig naar
het ledikant, om te zien of de lijder sliep.
Toen zag hij een aangezicht, dat hem deed
Weide, Heemskerk, Oudenrijn, Zegveld, Stad-Del-
den en Weerselo.
67 pCt. in Haastrecht, Loosduinen, Ridder
kerk, Veur, Obdam, Uitgeest, Veenhuizen, Wer-
vershoof, Noordga.uwe, Hoenkoop, Enschedé,
Haaksbergen, Hengelo, Lonneker, Tubergen.
Verder vinden wij een 25-tal gemeenten, waar
het getal loonkiezers tusschen 5 en 6 pCt. en
een dertigtal waar het van 45 pCt. bedraagt.
Tot de laatste behoort Maastricht met. 685 loon
kiezers uit 16414 mannen, dus ruim 4 pCt.
Er bestaat groote waarschijnlijkheid, dat in na
genoeg alle gemeenten des lands onder de ar
beidersbevolking, in verhouding een zeer aanzien
lijk getal loonkiezers kon zijn.
In de groote en in de fabrieksgemeenten nog
meer dan in de andere,, omdat er minder be
lastingkiezers te verwachten zijn. Een verhouding
van 8 pCt. der mannelijke bevolking is daarvoor
vermoedelijk niet te hoog geschat, zoodat in plaats
van de 28.500 die nu als loonkiezers zijn inge
schreven, er ten minste 200.000 op de lijsten
konden voorkomen, en het. geheele aantal kie
zers dus tot ongeveer 850.000 zou stijgen.
Dat er in een zoo groot aantal gemeenten
met name in do volkrijkste steden, zoo weinigen
zich aanmelden, pleit zeker niet voor opgewekte
staatkundi ge ontwi kkeling
üe vrouw in Amerika.
De plaats der vrouw in het maatschappelijk
leven is in Amerika een geheel andere dan in
Europa. Dienstboden, vooral Zweedsche en Duit-
sche, zijn er zeer gezocht.
Het loon bedraagt gemiddeld 15 a 18 dollar
maandelijks. Keukenmeiden verdienen van 20 tot
25 dollar per maand en de eenvoudigste landelij
ke sclioone acclimatiseert zich in korten tijd en
wandelt Zondags in een zijden japon en met een
beveerden hoed.
In deftige gezinnen, waar meer dienstboden
gehouden worden, dragen ze een soort uniform
zwarte kleeren, witte boorden en manchetten met
kanten mutsjes.
De dienst is er veel gemakkelijker dan bij ons.
Meneer laat z'n laarzen op straat poetsen. Die van
mevrouw behoeven alleen ingewreven te worden.
Gekookt wordt meestal op gasstellen en met alle
levensmiddelen en koopwaar komt men aan huis.
Naar de deur loopen is ook al niet noodig, want
de portier, die een lift te zijner beschikking heeft,
zorgt dat alles bij de verschillende gezinnen terecht
komt.
Fooien worden niet gegeven, doch niettemin
kan een flink meisje, dat niet te veel geld voor
haar kleeding geeft, best een paar honderd dollar
besparen. Zij kan, als zij wil, elk oogenblik den
dienst verlaten, terwijl ook mevrouw haar elk
oogenblik kan ontslaan en slechts verplicht is
haar tot dien dag het loon uit te betalen.
Kinderjuffrouwen en bonnes zelfs als zij zeer
beschaafd en ontwikkeld zijn, nemen dezelfde
sidderengewetensangst en wanhoop stonden
er duidelijk op te lezen.
Instinctmatig begon Jack eenige gebeden te
prevelen, wat hem, die in zoovele jaren niet
gebeden had, eerst zeer moeilijk viel; sinds
lang vergeten woorden, waren het die door het
gezicht van den dood in zijn geheugen wer
den teruggeroepen, en door hem werden uit
gesproken met eene stem, die den spreker zei
ven kil en vreemd in de ooren klonk. Het waren
woorden, die tot berouw en herstelling opwek
ten; maar zij hingen in de lucht, omdat zij
die hartelijkheid en oprechtheid misten, welke
alleen gevonden werden bij hen, wier gedrag
niet met hunne beginselen in strijd is; zij wa
ren zwak en onbestemd, dewijl zijn inwendig
gevoel hem toefluisterde, dat zij met. zichzelven
in tegenspraak waren, en oprecht en huichel
achtig moesten klinken. Toch was Jack in vol
len ernst.
„Om Gods wil mijnheer Leech," vervolgde
hij, „denk toch niet, dat het telaat is 0111 be
rouw te toonen."
De stervende man schudde het hoofd.
„Wil ik een geestelijke zenden?" fluis
terde Jack.
Opnieuw schudde de zieke het hoofd, doch
thans meer beslist.
En zoo verstreken er weder een paar uren,
waarin Jack tevergeefs beproefde Leech's wan
hoop te bestrijden, en te kampen had met zijn
eigen geweten, dat hem verweet een slecht
plaats in als de dienstboden, moeten in de keuken
eten en als de kinderen naar bed zijn, ook daar
zitten.
De kinderjuffrouwen vinden bij de ouders niet
de geringste medewerking en absoluut geen steun
tegen de eigenzinnigheid der republikeintjes.
De boekhoudster, klerk of stenografe daaren
tegen heeft een aangenamen en goed betaalden
werkkring, vooral wanneer zij Fransch of Spaansch
kent.
De werktijd duurt van acht tot zes uur met
een uur pauze, om koffie te drinken. In groote
bureaux wordt slechts van negen tot vijf uur
gewerkt, terwijl Zondag en feestdagen gesloten
is. Het salaris varieert tusschen 12 en 25 dollar
per week, doch er wordt goed en nauwkeurig
werk verlangd.
In bijna alle groote steden zijn allerlei soort
van avondscholen, en ieder meisje heeft daar
gelegenheid zich te bekwamen in talen en alle
mogelijke andere vakken.
Ook de winkeljuffrouw heeft een prettigen,
ofschoon niet zoo goed betaalden werkkring,
behoeft niet voortdurend met de klanten te praten^
de voorgelegde koopwaar spreekt voor zich zelf.
Het loon bedraagt van 6 tot 12 dollar per week
De werktijd begint om 8 uur en eindigt om 6,
op dat uur worden alle zaken gesloten-. Geduren
de de warme maanden, Juni Juli en Augustus,
sluiten alle groote winkels 's middags 0111 4 uur
en Zaterdags om 12 uur. Een ieder krijgt 2
weken vacantie met behoud van salaris. Er zijn
zelfs groote warenhuizen, die aan zee of in de
bergen hun eigen villa hebben, waar de meisjes
tegen geringe vergoeding de vacantie kunnen
doorbrengen.
Te beklagen zijn de scashgirls", Dit zijn meest
heele jonge meisjes, die een paar dollar per week
verdienen en die liet papier, waarop het bedrag
dfjr koopsom geschreven is, naar de cassa moeten
brengen.
Haar vermoeide kindergezichtjes maken een
treurigen indruk, doch van haar kleine verdiensten
moet soms een geheel gezin leven.
Natuurlijk is in veel bedrijven ook hier de
markt overvoerd, doch over het algemeen heeft
de arbeidende vrouw in Amerika een aangenamer
leven en wordt zij beter betaald, dan haar colle
ga in Europa.
De nieuwe ondergrondse he spoor
weg te New-York, ter lengte van 23 mijlen,
heeft 7,000,000 gekost. Vier jaren is aan dit
reuzenwerk gearbeid met een personeel van aclit-
tot tienduizend man. Het verlies aan menschen-
levens bij dit werk bedroeg 50, en het aantal
min of meer ernstige ongevallen 200, welke ge
tallen, den aard van het werk in aanmerking
genomen, gering zijn. De maatschappij heeft de
opbrengst van de plaatskaarten op den eersten
dag, dat de spoorweg voor het publiek openge
steld was, aan het stedelijk ziekenhuis geschon
ken zij bedroeg 1500.
katholiek te zijn. Hij had met een man te
doen, in wiens ziel geen enkele snaar aanwezig
was, waarop zijn woorden indruk maakten, en
daarom pleitte hij tevergeefs.
Omstreeks vier uur in den morgen begon
hij wonderlijk te raaskallen, en wrong zich op
zijne kussens heen en weder.
„Berouw!" zeide hij met eene plotselinge
krachtsverheffing, terwijl er een lijkkleur over
zijne trekken kwam. Berouw! Daar is geen
berouw, want hoe zou een oogenblik van leed
wezen een geheel leven van misdaad kunnen
uitwissen?"
„Zal ik om den pastoor zenden?" vroeg
Jack aarzelend.
„Neen!Ik zal toch verdoemd worden!
Den geheelen nacht is de man, wiens zoon ik
zoo gruwelijk mishandeld heb, bier geweest om
mij te bedreigen.
Daar staat hij nog aan het voeteinde mij
aan te grijnzen en naar de duivels in dien
hoek te wijzen, die mij kwellen door hun
helsch geschater. Ziet gij hen niet?daar
daarlzij schreeuwen: „wij zullen u
heden met blijdschap in de hel ontvangen!"
Neen! daar is voor mij geen genade meer....
o Godl"
Dan viel de zieltogende zondaar uitgeput ach
terover, het bloed liep hem met een donker-
rooden stroom uit den mond, zijn geheele
lichaam bewoog zich krampachtig, zijn oogen
broken» zijne benedenkaak zonk omlaag, en zijne
