Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
Een Oordeel.
Haar vriend.
Uil Ruslanfl.
28ste Jaargang.
Donderdag 13 Juli 1905.
No. 8252.
EUILLETON.
Algemeen Overzicht.
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dage.ijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden ƒ1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland ƒ2.— per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: Boter-
s raat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Bureau f BOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Van 16 regels ƒ0.77 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 12i/a cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil-
lijke overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85. Postbus uo. 30.
be:
'°E dr. A. E. J. Holwerda te Leiden, een li-
v raa'' heeft bij den Boekhandel en Drukkerij,
tit I 6en een brochure uitgegeven, ge-
a Kunnen wij niet anders worden9 Een
°ord vooral tot zijn liberale landgenooten.
en eze brochure is in hooge mate belangwekkend
zeer lezenswaardig,
jj vangt aldus aan
e verkiezingen van 1905 zijn eene zeer droe-
e episode in de geschiedenis van de liberale
lJ Nederland. Zij heeft zich op een wijze
(jeetl hennen, welke iedereen die begrijpt, dat wij
senUltnemen<^e e'ementen ^'e zij bevat, niet mis-
hunnen, met diepe smart vervullen moet.
le verkiezingen golden eigenlijk slechts één
el persoon. De liberalen waren vele jaren aan
kewi°d geweest en waren vast overtuigd dat
en 6n. hun soort menschen gerechtigd
Ou waren om te regeeren. Begrijpelijk is
de haat tegen den man, die meer dan iemand
en t0e kydroeg iien van i10' bussen te verdrijven;
die, ofschoon hij volgens de liberale theorie
gens zijn strenge orthodoxie eigenlijk een der
erongeschikste zijn moest om te regeeren,
°cb toonde dat uitstekend te kunnen, zoo zelfs
at hij zijn tegenstanders eerbeid afdwong. Natuur-
Jk maakte die strenge orthodoxie ook op zichzelf
len man reeds eeniger mate verdacht.
loch rijpte in het liberale gemoed deze gedach-
e- kunnen wij niet regeeren, dan hij ten minste
°°k niet.
bekent men dat zichzelf zoo niet. Men heeft
hoefte wandaden en verkeerdheden van zijn
egenstander op te merken om dan telkens tegen
Z'chzelf te kunnen zeggenziet gij, zoo'n man
'ïian fftoet er uit. Herhaaldelijk werden wandaden
ftdekt, die bleken niet bestaan te hebben of
hans volkomen onbewijsbaar te zijn. Het deed
liet toe, men vond spoedig nieuwe. Zoo heeft
en gedurende jaren zichzelf letterlijk opgevoed in
at tegen één enkel man. Zelden was in ons goede
h een oppositie zoo laag en zoo klein als die te-
8en Dr. Kuyper.
Had
men dan tegen hem en zijn handelingen
t>een begrijpelijke grieven? Was sterke oppositie
Sen hem van «liberaal" standpunt niet volkomen
Serechtvaardigd Zonder twijfel. Doch dat men
genoeg deugdelijken grond had om hem anders
e bestrijden dan als staatsman, om hem afge
leiden van zijn beginselen als mensch zóó te
eroordeelen, dat hij in het belang der moraliteit
lende verwijderd te worden ziet, dat is iets wat
Zlch onmogelijk laat volhouden.
Ja, maar als men hem alleen om zijn staatkunde
e®trydt, krijgt men hem er niet uit.
Hier heeft men een dier gevallen, waarin iemand
hiten het gemeene recht gesteld wordtMet haar
°rs de la loi" deed de Fransche revolutie hare
grootste gruwelen. Waar is hier het rechtsgevoel
Is een smartelijke gedachte. Daar is onder al
^^Jiberale leiders geen enkel man van karakter
26)
Het wajs' dwaas, maar et was niets aan fe
oen. En daar er geen kanis bestond, dat hij
aar weer spoedig zou zien, was het vervelend
In 'U bet gunstigste geval zou hijs haar pas
j| 0rgen weer te zien krijgen, en wait dan tiog?
le°r k°n bij hopen, dat er dan een aan
'ding zou zijh', om hun gesprek voort te ;zet-
n Neen, in het gunsitigste geval zou h.ij tnor-
®«in buiging en ,een glimlach van haar
mJlgen' 1 weJ dajgen duren, eer hij Weer
'la*ar bi gesprek raakte. En hij' ker-
nrikte voor die nieuwe mogelijkheid mis-
'men duurde haar bezoek biji Frau Brandt
el. heel kort. Indien zijl morgen eens- vertrok?
11 sprak misschien zoo zonder terughouding
h_gcn mij, die toch een vreemdeling voor haar
i Z1' omdat zij wist, mij nooit meer terug te zul-
1,1 zien."
bui
Zop werkte hij zichzelf i
in een neerslachtige
a ,en de ganisfchq wereld zou spoedig stof i n
c« vbor hem geworden zijn, wanneer de he-
i-i bem niet eien afleiding bad bezorgdEigen-
Is kreeg hg «r twee.
geweest die zeggen durfde »ik verwensch Kuy-
per's staatkunde, maar zulk een politieke boycot
is een miskenning van het recht."
Doch alleen met dien haat tegen den persoon
kon men het niet klaren, men had meer lagen
hartstocht noodig. Al lang liet zich aanzien, dat
men veel lust had, weer eens eene ouderwetsche
schoolwet-agitatie op het touw te zetten. Doch
zou men dat durven Immers sedert twintig jaar
wordt door vele liberalen toegegeven, dat de open
bare school niet meer de algemeene volksschool
zijn kanmet den dag werd het onrecht van
het zoogenaamd neutraal onderwijs grooter, met
den dag sprong dat onrecht meer in het oog.
Van allerlei zijden, ook uit den kring der liberalen,
werd toegegeven, dat daar verandering in komen
moest. Nu komt de schoolwetnovelle. De liberalen
stemmen daar tegen. Goed, men kan vinden
dat zij de ware oplossing niet geeft. Maar Wat
hoort men daar op eenmaal een oorverdoovend
lawaaihet geldt nu waarlijk niet meer den vorm,
waarin de grieven zullen worden opgeheven, maar
het feit dat zij zullen worden opgeheven zelf. Ziet,
er wordt weer een beroep gedaan op papenhaters
en fijnenhaters. Het is alsof de openbare school
van nu geheel dezelfde is als die van voor veertig
jaar, alsof niemand ooit iets van eenige gegronde
grieven gehoord had. Het kwam den agitatoren
zeer te stade, dat er ook nog een papenhaat bestaat
bij vele streng orthodoxen. Dat monsterverbond, de
liberalen hebben er zoo'n hekel aan. Zij zijn wel
vredestichters en willen de openbare school voor
al handhaven om de eenheid des: volks te be
waren, maar ondertusscihen zijn zij niet op hun
gemak als Rome en Dordt elkaar niet in het
'haar zitten. En enkel woprdje van aanvuring
kan ook al geen kwaad. Maar vooral, wat had
men een middelen bij de hand om den nega
tieven godsdiensthaat te prikkelen; in de eerste
plaats leverde de schoolwet-novelle.' er zeer kost
bare. Ziet de drommen zetten zicjh in bewe
ging. In dweepzucht vindt men kracht en een
heid. En dat alles geschiedde om Kuyper te
wippen, en waarom te wippen? Omdat hij
zoo heette het de godsdienstige hartstochten
zoo opwekte
De strijd tejgen den persoon van Dr. Kuyper,
in zich zelf onzedelijk, wérd gastreden door
'hoogst onzedelijke middelen. De bijzondere ver-
kiezinglspraotijken van de eene partij zijn waar
schijnlijk geen zielr beter dan die vlan de andere,
maar het algtemelene grondkarakter van do libét-
rale verkiezingen van 1905 was door en door
onzedelijk."
De schrijver teekent in een noot hierbij nog
aan, dat men „tegen katholieken de measchéfn|
het gemakkelijkst kan opzetten."
Vervolgens betoogt hij', dat de liberalen wel
degelijk den godsdienst in de politiek hebben ge
mengd en niet vpor de eerste maal m'et onzuivere
wapenen streden
„Maar zal men zeggen, is dit nu de eerste maal
IV.
Er was een geratel van wielen op het grint,
een gekletter van paardéhoeven op de stetenen
en lady Blanchemain's; deftige' equipage kwam
statig aanrollen in de laan. Lady Blanchemain
groot, zacht, in zijden en kant gedost,
zat er zelf in onder een kostbaar lavendelkleu-
rig zonnescherm. John ging snel door den
tuin, met zijn hoed. in de hand om haar te be
groeten.
,yStap in", gebood zij: met een glimlach pn
een gebiedenden armzwaai. „Ik kwam je af
halen Voor een, ritje."
De trotsc'he lakei opende het portier en
John stapte in. Maar juist toen de lakei het
portier weer gesloten had en vóór de koetsier
zijn paaiden in beweging zette, hoorde men
een geluid van snelle voetstappen en Annun-
zlata's stem, die luide riep„ProsperoPros
per» Toen verscheen Annunzdata, geheel bui
ten adem, haar hl-eeke wangen rooskleurig, haar
krullen in wanorde en volstrekt niet uit het
Veld geslagen door de prachtige equipage en
de deftige oude dame, die daarin troonde, én
met zeer verbaasde en nieuwsgierige ronde
oogen reikt© z,ij John een enveloppe over, zqg-
gende: „een telegram!"
„Dank je zeide hij, het aannemende en haar
Vriendelijk toewuivende. „Maag je moogt zoo
hard «iet loopen", waarschuwde hij.
dat liberale Verkiezingen pp die manier geleid
werden? Ik kan mij zoo voorstellen, dat iemand
die met het v'erkiezingswerk bezig is, ze'gt, als
hij er aanmerking op hoort maken: „gut man,
ik doe niets anders dan even de gewone ver-
kiezftig'smachinerie aan den gang helpenhoe wou
jij het anders doen?" Daarin ligt een groote
w'aartieid. Nu: was thans de onzedelijkheid
van zulk een verkiezing'smanier veel grooter, om
dat het bewustzijn met zijn schoolwet-agitatie
het recht aan zijn© zijde te hebben nu maar
gering kon zijn, nu was de schoolwet-agitatie
meer middel dan doel. Maar toch erg mooi is
die Verkiezingsmanior nooit geweest. En dat die
manier de beste is om het doel te betreik'en,1
dat zij min of meer eene officieuze staatsinstcjl-
ling geworden is, is eveneens duidelijk. Men
moet bij de kiezers met niet te v©el omslag van
denkbeelden aankomen, zij hebben één enkel ste
vig begrip noodig. De gewone liberale kieze|r
weet, dat hij in zijn hoedanigheid van verlicht
main het van papen en fijnen niet hebben moejtl
en als hij geen paap of fijne tegenover zich
heeft, dan gevoelt hij zich vrij wel machteloos.
Hij ijvert tegen dlericalen, maar weet niet wat
olericalen zijn. Hij ziet er zoo wat ied'ereén Voor
aan, die wat meer gelooft dan een modernec,
De meest ordinairs vrijdenkerij is de zenuw van
de liberale verkiezingen. Men denkt er niet pver
dajt de tegenpartij ook rechten heeft; men redt
de beschaving. j
13 Juli.B
Vice-admiraal Birilef.
■Naar de bladen mededeelen is vice-admiraal
Birilef in de plaats yan den in den Rijksraad 'be
noemden adjudantigeneraal Avtellan tot hoofd van
het. ministerie van Marine benoemd.
De Potemkin.
Een medewerker van de Neue Freie Presse
heeft te Kustendje een geisprek gevberd met drié
leden der bemanning van de Potemkin. Dezen
vertelden hem bijzonderheden over de muiterij
en den afloop daarvan. Hun voorstelling was
in 't kort deze
Het geval met de Potemkin stond niet op zich
zelf, en de socialistische propaganda was aan
boord van dat schip niet 't sterkst geweest. Wij
rekenden veel meer voo ve|rhaalde een der
aanvoerders van de muiters, een socialist uit
Odessa op twee andere oorlogsschepen (wel
ker namen natuurlijk niet genoemd werden). Dat
de muiterij 'teerst aan boord van de Potemkin
uitbrak, was een toeval, en een ongelukkig toei-
val. De bedoeling was; de geheele Zwarte zee-
vloot tegelijk naar de revolutionairen te laten
overgaan. i 1
Op de Potemkin waren de: revolutionairen fei
telijk in de minderheid. Wij beschikten daar over
Daarop reed het rijtuig weg, terwijl Annun-
Ziiata, nog altijd met ro,nde, starende oogen het
bleef nazien.
„Wat een interessant kind!" zeide Lady Blan
chemain.
„Ju", zéide John. „Ik had haar gaarne aan
u Voorgesteld."
„Vyie is zij?" Vroeg de dame.
„Zij is de Vrouwelijke detective, waarv an ik
u Vertelde. Zij is die kleine deugniet, voor twie
ik uw voorraad marsepein plunderde. Zij is
het nichtje van den pastoor."
„Zoo,!" zeide Lady Blanchemain. „Waarom
noemt zij u hoe was het ook weer?
Prospero
„'Zij ig optimist? Zij is waarzegster. Zij heeft
het orakel over mij geraadpleegd en is over
tuigd, dat de fortuin mij eenmaal toe zal
lachen. Zij moedigt de fortuin nu aan, door
mij hi 1 hij voorbaat Prospero te noemen."
Lady Blanchemain lachte zachtjes. „Dat is
heel lief van haar en heel verstandig. Zoudt
gij uw telegram niet eens inzien?"
„Jndien ujhet' mij vteroorlooft
„O, ik bid u."
Het rijtuig had den tuin verlaten en de koet
sier wendde zijn paarden naar het noorden,
hét meer achter zich latende, naar de Alpen
welker met sneetuw bedekte toppen door hat
zonlicht, den afstand en de blauwe lucht slechts
nevel geleken.
Jojbn scheurde de enveloppe open, las, fronste
200 besliste' aanhangers, 200 onzekere, terwijl
er nog een kleine 400 onverschilligen aan boord
waren. Een ander schip had het sein tot den
opstand moeten gevendaarna zouden alle of
ficieren in arrest genomen, ontwapend en aan
land gezet zijn. Maar men weet dat het protest
over den slechten scheepskost, waarbij luitenant
Giloronski den matroos Omeltsjoek doodschoot,
het uitbreken van de troebelen aan boord van
de Potemkin verhaast heeft. Dientengevolgei werd
echter het geheele plan der revolutionairen in
de war gestuurd.
Over de poginjg van admiraal Krieger om de'
Potemkin tot onderwerping te brengen wilde de
woordvoerder, merkwaardigerwijze, niets medef-
deelen. Hij vertelde echter verder dat de be
manning van de Pobjedonostsef, toen zij zag dat
de Potemkin de revolutionaire vlag voerde, wil
de meedoen, maar niet van harte. Een der aan
voerders ging toen van de Potemkin naar de
Pobjedonostsef, en wist de bemanning te bepraten.
De officieren konden er niets aan doen; zij wer
den ontwapend. Men beging toen echter een
groote fout, door de onderofficieren niet onscha
delijk te maken. Spoedig daarop hadden dezen
de matrozen weer bang gemaakt, en de Pobje
donostsef zou al dadelijk pit eigen beweging naar
Sewas'topol teruggekeerd1 zijn, indien de Potejn-
kinners niet gedreigd hadden, te zullen schieten.
Aan boord van de Potemkin begreep men toen,
dat voorloopig alles mislukt was. Er werd ech
ter besloten, het plan om d'e overige scheden
tot aansluiting te bewegen, niet geheel op te
géven. Maar eerst had men kolen noodig en
levensmiddelen en pok berichten. Er liepen ge
ruchten over woelingen op al de andere oorlogs
schepen. i
Te Kustendje was niets te krijgen. Toen werd
de steven op Feodosia gericht. Woensdag-och
tend vroeg stoomde de Potemkin die haven bin
nen, de rood© vlag werd geheschen en een doek
met het opschrift: „Vrijheid, gelijkheid, broe
derschap. Levé de democratie!" Een der lei-
der.t $ing de stad iui en overreedde de, bevol
king, levensmiddelen te- zenden. Nadat eenig vee,
brood enz, aan boord gebracht was, kwam de
militaire overheid tusschenbeide. De Potemkin
dreigde toen, de stad te bombardeeren, als men
binnen vier uren geen. levensmiddelen had ont
vangen. Toen eenige matrozen vervolgens naar
dén wal roeiden, werden zij beschoten door ko
zakken en zes man weiden gedood.Toch vol
bracht men de bedreiging niet, want de Potem-
kinners wajren revolutionairen, zij wilden niet,
door een bombardement, onschuldigen treffen.
Op 't gerucht da,t twee muitende oorlogsschepen
zich te Ku|Stendje bevonden, ging de Potemkin
derwaarts. Andere muiters vond men daar ech
ter niet, ook begon men gebrek te lijden, en zoo
was overgaaf het slot.
Uit R e v a 1
Het te Reval gestationeerde, ongefveel' 7000 man
tellende vlootvolk weigerde gisteren het middag
eten, dat het als walgelijk beschreef, te gobrui-
zijn vbohhoofd en deed een halfgestnoorden uit-
hoep, iets; dat als: „wel drommels!" of
„Ibij Jupiter!" klonk.
„Geen slechts nieuws, hoop ik?" vroeg de
dame belangstellend en haar best doende zóó te
stpreken, alsof zij niet wist, wat nieuwsgierig
heid was.
„Integendeel, uitstekend nieuws, maar ik ben
méér dan verrast", zeide John en hij gaf haar
het papier.
„'Ben op weg naar Rome", las1 zij hardop,
„Kunt ge mij een dag vélen? Wjntlhorpe, Hotel
CaVour, Milaan."
„Wjntlhorpe Zij: klemde haar lippen teza
men alsof zij iets proefde. ,Ik ken dien naam
niet. Wie is dat? Waar ligt zijn graafschap?"!
vroeg zij, zij, d'ie den ganschen adel kan
buiten kende.
John grinnikte. „Hij heeft geen graafschap,
hij is maar een Amerikaan", zeide hij, mqj
opzet die echt Bntsche uitdrukking gebrui
kende.
„O zuchtte lady Blanchemain teleurgesteld
en zij1 nestelde zich wat dieper in haar
hoekje.
,JHij ibezit geen graafschap, maar hij is de
grootste edelman, dien ik ken."
r Wordt vervnlady
