Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
Ket Kiesrechtvraagstuk.
30ste Jaargang.
Maandag 16 December 1907.
No. 8987.
Alio meert ep ie
Hiewe ScMeiaiscle Con!
gratis G-eïllnstreerd Zondagsblad
grijs 10 c. p. toI, 0.4j {.ui, fl.3in.3ri.
Offlcieele berichten.
Stads-Ziekenhuis.
FEUILLETON,
Gelouterd.
ABONNEMENTSPRIJSj
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden ƒ1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland ƒ2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTISNi
Van 1 6 regels ƒ0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Like regel daarboven 15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst
lyke overeenkomsten aangegaan.
bil-
Telefoonnummer 85. Postbus no.
Aanbesteding.
De Commissie van Administratie voor het Stads-
Ziekenhuis te Schiedam, zal op Vrydag 20 De
cember 1907, aanbesteden de levering gedurende
het jaar 1908 van
Vleescli, vet, brood, melk en kruideniers-
grutters en koloniale waren, alles ten
dienste van het gesticht.
De inschrjjvingsbiljetten, zooveel mogelijk ver
gezeld van monsters, moeten op den dag der aan
besteding voor 's middags 12 uur aan het Zieken
huis bezorgd zjjn
De voorwaarden van aanbesteding liggen aldaar
ter lezing alle werkdagen des morgens van 9 tot
12 uren.
De Commissie voornoemd.
M. A. BRANTS, Voorzitter.
W. A. v. DOLDER Dz, Secr.-Penm.
Verschenen is het rapport over het. kiesrecht-
vraagstuk uitgebracht aan den Algem. Bond van
R. K. Kiesvereenigingen in Nederland door de
commissie daartoe benoemd, bestaande uit de hee-
ren jhr. mr. L. E. M. von Fisenne, jhr. J. \V.
van Nispen tot Sevenaer, mr. dr. Cb. Raaijma-
kers S. mr. J. R. H. v. Schaik en H. W. J.
Stins. i- i
Het „Centrum" deelt uit dit rapport het een
en ander mede, waaraan wij het volgende ont-
leenen. I
Wat bet, kiesrecht ten onzent betreft, komt de
commissie tot de volgende slotsom
„Men staat dus feitelijk in Nederland voor drie
stelsels: le. het huismanskiesrecht met aanvul
lingen; 2e. 'het thans geldende vestigings-kiesrecht,
aangevuld door het capaciteitenstelsel; Be. het
algemeen stemrecht met persoonlijke uitsluitin
gen". I j j
Voorts zegt het rapport het volgende:
„De Commissie veroordeelt in princiep eenpa
rig een regeling, die feitelijk in hoofdzaak rust
op den census. En daarmee de bestaande regeling
bij; ons te lande.
„Hetgeen volgens eene minderheid niet pre-
judicieert op een opvatting, die census als een
bijkomend kenteeken van geschiktheid voor het
kiezerschap voorstaat.
„Tegen den census als bescheiden onderdeel
©ener kiesrecht-regeling heeft als gezegd een min
derheid geen bezwaar, integendeel deze lacht haar
V'el toe om straks nader te omschrijven redenen.
Zoodat het kenteeken, zooals dat wordt uitge
werkt bij art. la en b van de kieswet, als by-
komstig kenteeken, door dat deel der Commissie
wordt aanvaard."
De materieel-rechtelijke regeling in de kieswet
is „voor de groote meerderheid der commissie
in alle opzichten slecht". De formeel-rechtelijke
bezwaren tegen de bestaande regelingen van het
kiesrecht voor Tweede Kamer, Prov. Staten en
gemeenteraden worden als volgt onderscheiden:
a. bezwaren tegen de wijze, waarop men het
kiesrecht verkrijgt; b. bezwaren tegen de poli
tieke waarde van elke stem, en in verband hier
mede: e. bezwaren tegen die stemverbinding en
stemverdeeling.
Een en ander wordt in het rapport toegelicht.
Wat de gewenschte regeling voor de Tweede
Kamer betreft, bleken op het stuk der hoofd
beginselen drie meeningen in de commissie t©
bestaan:
I. Een van de leden der commissie verklaart
zich voorstander van gezinshoofden-kiesrecht, om
dat dit een eerste stap is in de richting van
het organisch kiesrecht.
De groote fout der tegenwoordige regeling is
volgens hem deze, dat zij het organisch karakter
van den staat geheel miskent, dat zij niet de
minste rekening houdt met het feit, dat van
natuurswege de leden der volksgemeenschap op
verschillende wijze zijn gegroepeerd; en dat zij
niet den minsten waarborg biedt, dat de gemeen
schappelijke belangen der natuurlijke groepee
ringen in de volksvertegenwoordiging tot hun recht
komen. j
II. Twee andere leden der commissie, welk©
teil deele tot dezelfde gevolgtrekking kwamen als
het hierboven aan het woord zijnde lid, plaatsten
zich daarbij echter op een ander standpunt.
Zij zijn van oordeel, dat de regeling van het
kiesrecht in Nederl. minder met theoretische ei-
schen dan met praktische maatregelen moet re
kening houden en dat uitbreiding der kiesbevoegd
heid min. of meer een kwestie van opportuniteit
mag genoemd worden. Zij stellen daarbij met
nadruk op den voorgrond de elders in dit rap
port gehuldigde zienswijze, dat het kiesrecht een
functie is, uit te oefenen in het belang van den
staat door hen, die daarvoor geschikt geacht wor
den.
III. Er bestaat in de commissie een derde
minderheid, welke hieronder hare overtuiging
moge weergeven.
In de dan volgende uiteenzetting wordt een
krachtig beroep gedaan op de staatsleer van den
H. Thomas van Aquino en betoogd, dat het onop
geloste kiesrechtvraagstuk altijd door een al te
rijke bron zal zjjn van twist en tweedracht.
„Dit zou op zich zelf genomen geen genoegzame
reden zijn om het algemeen kiesrecht in te voe
ren. Maar die twist en tweedracht in de staats
partijen is slechts een weerklank van hetgeen
er in den boezem van ons volk omgaat; en daarom
achten wij thans voor ons land het woord van
den H. Thomas beslissend: '„Allen moeten op
Naar het Hoogduitsch van KARL, ED. KLOPFER.
11)
Elli zou zich later geen harer woorden meer
hebben kunnen herinneren zq wist alleen, dat
verbazend warm was en dat Ludeskoy haar
'bet eigenaardige flikkerende oogen aankeek. Toch
jenden zq eindeljjk den hoepel, grepen er gelqk-
'lïdig naar, en. daar lag de man plotseling
aan hare voeten, drukte een kus op hare hand,
fb wier vingers de hoepel zich bevond en daar zq
lb 't eerste oorenblik zich niet dadel jjk tegen
z1ne vermetelheid verzetten kon, had hij de onbe-
Schaamdheid zjjnen arm om haar middel te slaan
haar naar zich toe te trekken. Zij hoorde niet,
y'at hq daarbjj zeide. Zq voelde slechts, dat zq
fonkelde, zoowel door zijnen vluggen aanval, als
°or den schrik, dien zq ondervond. Hare tong
j^e'gerde den zienst; zq kon geen geluid voort
ongen. Daar verscheen voor haren blik, die als
.b* hulpe zoekend in het ronde zweefde, eens-
elaPs eene vrouwelijke gestalte; dat wil zeggen,
was een geruimen tqd noodig, voordat zq ge
baar vverd, dat zq met een vrouwelijk wezen te
J?en had, want in het eerste oogenblik geloofde
eer een duivelsch gezicht dan een vrouwelijk
gelaat te zien. Het was een zwart, mager gezicht,
vol rimpels en plooien, bedekt met litteekens, de
leelqke sporen der pokken. De donkerzwarte oogen,
die uit dit afzichteiqk misvormde gezicht te voor
schijn kwamen, zouden op zich zelf misschien
mooi te noemen zjjn, maar hier schenen ze de
leelqkheid nog grooter te maken. Het was dui
delijk eene vrouw uit de menigte der toeschouwers
zq was, nieuwsgieriger dan alle anderen, tot in de
nabijheid van de spelenden doorgedrongen en kwam
juist van pas, om getuige van Ludeskoy's driest
heid te zjjn, doch ook om hem vrees aan tejagen.
Zq wierp den man werkelijk zulk eenen doordrin
genden, van toorn vlatnmenden blik toe, dat hjj
Elli onwillekeurig losliet. Hjj sprong op en wendde
zich in het Fransch tot Elli, die nog altjji door
het onverwachte gezicht van deze onbehagelijk
uitziende vrouw een weinig ontroerd scheen. Het
vreemde van deze zoo plotseling verschijnende,
afschuwelijke gestalte gaf hem gelegeaheid het
pijnlijke van het gestoorde voorval te doen ver
dwijnen.
«God helpe injj", riep hq met een gemaakt la
chen. »Wat is dat toch voor een spook Dat
ziet er uit als een i zigeunerin, als eene heks of
als een waarzegster. Men zou er bjjna bang voor
worden". De oule begon toen waarlijk afschu
welijk te lacheo.
Elli rilde over haar geheele lichaam. Bovendien
zeide zjj tot zich zelve, dat de vrouw zeer goed
de opmerking van den graat kon verstaan hebben.
Naar haar uiterlijk te oerdeelen, zou men echter
eenigerlei wijze deel hebben aan de regeering
dooi' algemeene verkiesbaarheid en algemeen kies
recht, hierdoor toch woidt de vrede onder het
volk bewaard."
Deze minderheid acht dan. ook algemeen kies
recht de eenige bevredigende oplossing van ons
kiesrechtvraagstuk, in zooverre zij thans het kies
recht wil schenken aan alle mannelijke ingezeten
Nederlandsche staatsburgers, mits den 23-jarigen
leeftijd bereikt hebbende en niet om persoonlijke
redenen uitgesloten.
Wat het vrouwenkiesrecht aangaat: de
meerderheid der commissie oordeelt den eisch
daarvan een, die niet is gerijpt bij de kern der
vrouwen zelf, maar die, geplukt aan den boom
van het beginsel van aller menschen, mannen
en vrouwen, staatkundige gelijkheid, aan de vrouw
wordt opgedrongen.
Eén lid verklaarde zich voor geleidelijke invoe
ring van het kiesrecht voor vrouwen.
Meervoudig kiesrecht acht de commis
sie zeer bezwaarlijk practisch te regelen en zij
meent het dus „bij een platonische liefde of vriend
schap voor deze instelling te kunnen laten."
Wat de uitsluitingen betreft., is de com
missie het er over eens, dat die behooren te wor
den opgenomen in de Grondwet. „Evengoed als de
kiesrechtregeling zelve daar past, evenzeer de be
perkingen van dat recht. 'i
Invoering van o p k o m s t p 1 i c h t wordt een
nuttige maatregel geacht. En de invoering van
evenredige vertegenwoordiging oor
deelt de commissie van zooveel belang, „dat een
oplossing van het kiesrechtvraagstuk zonder haar
onbevredigend dient te heeten."
Wat de Eers te Kamer betreft., verwerpt de
commissie eenstemmig het denkbeeld om aan dit
staatslichaam het recht van amendement toe te
kennen.
,Ten slotte is de commissie van oordeel, dat
er geen reden bestaat om het recht tot ontbinding
dei Eerste Kamer, en de periodieke aftreding van
8/s der Kamerleden om de 3 jaar te laten vallen.
Beroep op de kiescolleges of kiezers en conti
nuïteit van dit gezaghebbend lichaam zal moeten
worden bestendigd. Vernieuwing op korteren ter
mijn of aftreding ineens, zooals bij de Tweede
Kamer, zou aan die continuïteit schaden. Daar
entegen zou uitsluiting van beroep op de kiezers
gevaar kunnen opleveren voor enkylose of ver
steening."
Over het referendum komt. de commissie
tot deze conclusie
„De Commissie zou niet- enkel de beslissing
om een referendum uit te lokken willen leggen
bij de Kroon, maar ook bij een minderheid in het
parlement. Immers men zal aan de Kroon het
recht van beroep op bet volk slechts kunnen
geven, mits onder contraseign van den minister.
Daar evenwel een minister gewoonlijk behoort
tot een der fracties van hen, die een voorgestelde
wet aannamen, worden de waarborgen minder,
niet gezegd hebben, dat zq eenige kennis van de
Fransche taal had. Zq maakte in het meer dan
eenvoudige zwarte wollen kleed, dat hare groote
magere gestalte omsloot, den indruk van een ar
moedig burgervrouwtje. Bij nadere beschouwing
evenwel meende Elli ook verstand en bovenal
énergie in hare flikkerende oogen te ontdokken en
werd tevens gewaar, dat zq kort afgesneden haar
droeg, zooals de vrouwelijke studenten, dia van de
Zwitsersche universiteiten in haar Russisch vader-
land terugkeerön. Höt was dik, vol? koolzwart
haar, evenwel niet gekruld, maar stijf, bijna over
eind staande, zoodat het eveneens slechts dien ie
om de leelqkheid van die vrouw te vermeerderen.
Daar stond echter tegenover dat deze vrouw voor
eene vrouwelijke studente niet jeng genoeg was.
Nu verhief zij hare stem, eens harde als metaal
klinkende stem, die E li evenwel niet onwellui
dend vond.
«Naar uw gelaat te oordeelen, lief meisje, zqt
gq' met boos op mg, dat ik u gestoord heb en
dus is het niet noodig mij te veroatschuliigen..."
«Integendeel", zeide Elli, nu volkomen gerust
gesteld en toonde de gfaaf hare volk men min
achting.
«Ik dank u, dat gij mij de mortte ontneemt
dezen heer op zeer duidelijke wijze te doen be
grijpen, dat ik niet van plan ben zjjne vrijheden
jegens mij te dulden". Ludeskoy stond verpletterd,
boog het goed gefriseerde hooti en wilde epn vu
rige verontschuldiging voor den dag brengen. EUt
werd ongeduldig; zij begreep, dat men daar ginds
dat zoodanig minister aan dat uitlokken van het
referendum zal willen medewerken, en daarom
moet een parlementaire minderheid hetzelfde kun
nen doen. Deze minderheid mag niet le gering
zijn en inoet spoedig na aanneming der wet door
de Eerste Kamer haar besluit nemen.
„Voorgesteld wordt dus:
„le. De koning heeft het recht een volksre-
forendum uit te lokken over alle ontwerpen van
wet, door beide Kamers der S ta ten-Generaal aan-
genomen.
„2e. Gelijk referendum wordt gehouden, indien
dit wordt aangevraagd door minstens a/5 der le
den van de Eerste of Tweede Kanner, en dit besluit
valle binnen acht dagen na de eindstemming in
de Eerste Kamer.
„Dit laatste zou eigenlijk geen koninklijk re
ferendum maar Parleméntairreferendum
dienen te heeten."
YV at het kiesrecht voor de Provinciale Sta
ten en Gemeenteraden aangaat, is de Com
missie van oordeel „dat er geen termen zjjn ons
het kiesrecht voor die lichamen anders te rege
len, dan hierboven door ieder der fracties voor
de Tweede Kamer werd aangegeven.
Wat de gemeenten betreft, is do Commissie
niet tot dit besluit gekomen, dan na eenige be
denking.
In het laatste hoofdstuk (Kiesrecht en Grond
wet) wordt allereerst verklaard: „dat een kies
rechtregeling, voor zoover hare hoofdbestan .Jee-
len betreft, in de Grondwet behoort lo werd. n
geschreven, lijdt bij de Commissie in haar geh.V,
geen twijfel.f
Dan wordt de vraag behandeld, of de cploss'n;
van het. kiesrechtvraagstuk thans een Grunnwrts*
herziening waard is. Ook in dit opzicht gaan de
drie minderheden uiteen.
De voorstanders van het kenteekenkiesrecht zijn
het er over eens, dat de voordeelen eener kies-
rechthervorming op het oogenblik niet kunnen
opwegen tegen de nadeden eener Grondwetsher
ziening.
Het lid der Commissie, hetwelk zich voor het
organisch" kiesrecht uitsprak, kan met vele der
hiei boven neergeschreven bedenkingen meegaan.
Aan den anderen kant is hij van ourdeel, dat een
definitieve oplossing van het kiesrechtvraagstuk
in de naaste toekomst moet geschieden. Eu "aan
gezien naar zijn overtuiging zulks niet kan plaats
hebben zonder herziening der Grondwet, is daar
mede de wenschelijkheid dier herziening aange
toond. i
Nochtans bestaat er voor genoemd lid geen
aanleiding om die herziening urgent te achten.
De minderheid der. Commissie, die piei.te voor
het algemeen stemrecht, staat op ©enigszins ander
standpunt; zij zou zelfs om de kiesrechtkwestie
alleen de Grondwet willen gewijzigd zien.
bij de spelenden op haar en den graaf opmerkz^i
werd en blJ de dringende begeerte om onaange
name zinspelingen te vermjjden, besloot zij eenen
zachter en toon aan te slaan, om den man maar
weg te krqgen. radar
«Ik bezweer u", vroe^da zii i
SFri?l W1 spra"k' >VeNaat mö oogea-'
bhkkelyk! Spreek niet verder, ga slechts mi
slechts op eene gelegenheid loeren mij tot doelwit
van hunne spotternij te maken
»Nu goed, ik zal gehoorzamenfluisterde Lu
deskoy eveneens in 't Engelsch. «Doch ik hoop
op. uwe vergiffenis, wanneer gjj erkennen wilt
dat mq'ne hartstochtelijke liefde voor u
Hjj drukte de hand op het hart en brak' mat
een zucit af, on eindelijk aan deuj gebiedenden
wenk gevolg te geven, waarmede hem haar voor-
uitgasteken rapier de richting van den weg aanwees.
Toen wilde ook Elli naar hare plaats terar-
keeren. Zq nam haar kleed op en buste' zich
om naar den hoepel te grjjpen die haar we Ier
ont/allen was. Daarby kwam de ttatelijke vroaw
naar ecater met eene snelle beweging v>or co
reikte haar het ding over. «Ik dank u", ze.de
lli en wilde den hoepel aannamen, maar de vrouw
.iet hein niet dadeiqk los; het wis, aisot zu uh
jonge meisje dairaan vasthield. Hare oog fl
kerden weder met eene onaangename leveu ngn-nd.
slacht» rÉ ^i61 "lenscben daar gin