Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
tweede blad.
xlr J naast G°ethe'Fdix Mm-
32ste Jaarffana;.
Zaterdag 20 Maart 1909.
No. 9367.
Die Johannes-Passion.
Om Te 4eir 6niS heeten'
::u j.j
Staten-Generaal.
Van Joh. Seb. Bach.
att votte'rattaainleidillgVanhetgeen ik hiei'
°ï°7Tmh dlen stroom 'lihk-
tfemengd Nieuws.
ABONNEMENTSPRIJS:
Z°°-' Feestdagen, en
weet 10 cent. USUXSÏÏm 45 "f m.*?
Afzonderlijke nummers 2 cent. ei Nederland f 2.— per kwartaal.
s t raa töO11e b^a U e*Ik> e kji and el are i n apo ftrT m tQ aan °nS Bureau: Boter-
JpoeKnanaelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Van 1—6 regels ƒ0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 15 cent. f
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil-
lijke overeenkomsten aangegaan.
Bureau BOTERSTRAAT 50.
Telefoonnummer 85.
Postbus no. 39.
Vereenigde vergadering van de beide
Kamers der Stateu-Ueneraal,
op Vrijdag 19 Maart 1909.
geoDpeenTde.rgad?rinS te ure des namiddags
de heer Schimmelpenninckv. d Ove
zuZZZ™ de EerSte Kamer' kleedt den voyor-'
De Voorzitter deelt mede dat is ineekn
Maart'1909 Soft7fian k<?--Kon- beslu4t vag„ 15
Maart 1909 no. 76, waarbg de leden der beide
di^W h"11 de.S'aten-Generaal worden uitgenoo-
d.gd z,cb op beden in de vergaderzaal van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal te vereenden
en waarbij bepaald is dat door de ministers van
wnrHoi! vergadering der Staten-Generaal zuilen
Jent* iDngehbrtaCht Cen u°ntWerP van "oor
E regentschap in geval van troonop-
onvolaer en minderjarigheid van den troon
de via'- een ontwerp van wet tot regeling van
de voogdij over den minderjarigen koning.
einde de° V 71116 T benoemt eene commissie ten
doen de heeren miDlsters in- en uitgele.de te
belren VanVr'n C°T^e worden benoemd d®
■»S,|i fj Boes de Willebois (Eerste Kamer)
Wjjck Od 1 StaTn? Kamer), jbr. Van Asch van
tot sLi (Eerste Kamer), jhr. Van Nispen
tot Sevenaer (Tweede Kamer) en Dolk (id,). P
en wan iren ,ministers van Binnenlandsche Zaken
binnengekid"8 WOrden door de commissie de zaal
laiJdLhfv Bee™^«rk' minister van Binnen-
van ril l d™'°P rede hoold-
«aa* van den volgenden inhoud
vJ.» ul'niste^ verklaart, dat nu met hoopvolle
- nohting de geboorte mag worden tegemoet
gezien van een troonopvolger, bet eogen blik geacht
mag worden te zjjn gekomen om deze door de
rondwet geëischte voorzieningen te treffen.
Hoe innig de wensch en de bede ook moge zijn
aat de troonopvolger op meerderjarigen leeftijd na
lange jaren tot den Troon geroepen moge worden
JU ontslaan de Regeering niet van den plicht, om
te voorzien in t mogelijke geval, dat de troonbe-
sttjgmg van dien opvolger reeds gedurende zijne
minderjarigheid zou moeten plaats hebben.
lerepJV!°rZiening, in> het Be8ent!icbap dient al-
a.f«e'e«d van nationale dankbaar-
jegens H. M. de Koningin Moeder, die tijdens
tan bS^gheid d6r K°nbgin Konffijk
Sd nL gen0r?en eD den tr00D be-
eere l km voorgesteld Haar in de
War? t, Regentschap op te dragen.
de hfstort "lettPliChtFWeeSl' °°k ,n deze
stonds Z K He5enep' ware voorgesteld, aan-
roenpn u u PnnS tot het Regentschap te
ont n°cht eenmaal H- M. de Koningin-Moeder
het ra *\daD WOrdt de P"nS als °Pvol«er 10
Princ g tschap afgewezen. Voorts wordt de
voorgedragen als voogd, daar de vader van
(Een woord aan Kunstlievende leeken.)
I.
door°riï Waai'SChlJnlijk heeft gelezen, is
alhier at lgVereeniginS .GEMENGD KOOR"
alhiei, directeur de heer BERNARD Dl AMANT
tegen 6 April aangekondigd een opvoering van
Bach Zn7 n Van J°hann Seba^n
7 neen der grootste toondichters, die ooit
ooi Dmtschland, laten we liever zeggen dooi
de wereld werd afgeleverd.
Uit die aankondiging blijkt tevens, lioe de
Zangvereemgmg Gemengd Koor onder de leiding
van haar directeur er naar streeft - door haar
oi e vei sterken tot een koor van 250
zangers en zangeressen en zich de medewerking
te veizekeren van een der beste orkesten uit
het utrechtsch STEDELIJK OR-
den m., f V3£ deZe machtige compositie van
geven h' een waardiSe verklanking te
te steiJn u™ 3Ud zelf de #^nheid open
te renf f hoogste te genieten, wat de kunst
veiS w g8Ven k"n' Zulk een wei'k> zód
voeren m Stede te kunnen hooren op-
gebied' eeTLhV°0r °nZe gemeente °P muzikaal
intens genieten van^df Stell6n t0t 6611
compositie, laten we h ;J schoonheden dezer
deling over de Johannes-p™ muzikale verhan-
tijd geschreven door den h^Vrw' mdei'~
ei B- D., toen een
den minderjarigen Koning tot de voogdij als ge
roepen mag worden beschouwd.
Voor het geval de Prins te eeüiger tjjd de Re
geering in een vreemden staat als Souverein of
3 t Nrgent mocht aanvaarden, zjjn voorzieningen
getroffen, zoowel met bet oog op het Regentschap
als op de Voogd jj. Voor dat geval zou eene na
dere beslissing van den wetgever noodzakelijk
kunnen zjjn. Men zal eerst dan volledig kunnen
beoordeelen of de Prins zonder bezwaar regent en
voogd zal bljjven. Nog in enkele andere gevallen
wordt ten aanzien van de voogd jj voorzien. Overigens
is daarbjj Dagenoeg geheel gevolgd de regeling
voor de voogdij van H. M. de Koningin tijdens
Haar minderjarigheid.
De Regeering zal zich verheugen als deze wets-
verwer-Pen de 'DStemrrdn8 der vergadering mogen
Ten slotte geelt de Regeering uiting aan de
ijjae hoop dat de Koningin en de Prins een hui-
L ?.e'uk mogen smaken, waarin bet Nederland-
sche Volk zal deelen, dat de traditiën van het
Oranjehuis zullen worden voortgezet en dat deze
wetsontwerp nimmer in werking zullen behoeven
te treden.
m be'' God behagen H. M., Haar Huis en het
Nederlandsche Volk in en door de aanstaande
gebeurtenis te zegenen en met bljjdschap te ver
vullen.
De Voorzitter zegt namens de vergadering
de regeering dank voor het overbrengen _van de
wetsontwerpen betrekkeljjk het regentschap en de
voogd jj.
De ministers van Binnenlandsche Zaken en van
Justitie worden daarna door de commissie uitgeleid,
en deze laatste, in de vergaderzaal teruggekeerd,
bedankt°°r d8D voofz'tter T00r Je genomen moeite
Daarna werden de zeven afdeelingen saamgesteld,
welke de wetsontwerpen zullen onderzoeken.
Vervolgens noodigde de voorzitter de leden uit
zich in de seetiëen te begeven en de in die secties
benoemde voorzitters en ondervoorziters om zich
ten 3 uur in de Kamer van den voorzitter der
Jweede Kamer te vereenigen ten einde de agenda
der werkzaamheden voor de afdeelingen vast te
stellen.
Daarna werd de vereenigde vergadering, die door
een groot aantal leden bezocht was, gesloten. De
tribunes waren stampvol.
EERSTE KAMER.
Vergadering van Vrjjdag 19 Maart, halftwaalf.
De Voorzitter benoemt tot leden eener
rmhet18n;t0t KnderZOf Van de galoofebrieven
van het nieuwbenoemde lid voor Limburg den
Sn J T L" V; J- VaD der Ma-en dTbom-
en Pelinck ren °"Jer' BaSten Batenburg
rin?8 vïnr1" Woltj.«r brongt, nadat de vergade-
Porg U 'f* is geschorst geweest, rap-
port uit, concludeerde tot toelating.
aartoe wordt besloten en de beer Van der
Sr leTde v°P de ruike'Üke Wijze bTnnen-
zg8tting. 8 voorgeschreven eeden af en neemt
Tot nadere bjjeenroepjpg gaat de Kamer uiteen.
hS™™ dat plaats
Passion to 'eü m61|1 ll6t pla" heeft de Johannes-
oostel to gaan hoo««, doet men goed dit
opstel te bewaren en van te voren in het
laat volgen, kantteekenmgen te maken. Ik ver
trouw, dat men dan niet veel ontgaan zal
van de schitteringen van het genie, die ons uit
paielen, tegenschitteren.
in^lkfrnnen' di6 men teSenkomt, zullen,
noodig, achter in dit opstel in 't km-t
worden verklaard, zoodat men "-weet men
behoeft'te61 bed0eld wordt Rechts
bÏS en doient°m-hUn beteekenis te leei^
?2nl uitvoering zelf van de Johannes-
geven. de practische verklaring
JOHANN SEBASTIAAN BAOR w0,-b k
ruim 200 jaar geleden, te Eisenach - in 1685
e'euw rd amÜie' diö t0e-'-ds gedurende een
stond. JohannmSstiaarShgUhnStig bek6nd
geslacht een eeuwigen roem gde
„Verniel alle muziek, maar laat ons wat Bach
opgetrokken, zoo biïï&SïïS InS
siasme geroepen. eninu
ontvlamden°enen' V°01 Pack geestdrift
dels ohn Barthoidy en het schitterend muzi
kaal genie Mozart.
Natuurlijk is Bach's kunst niet altijd zoo
Luchtverschijnsel. Omtrent het Doiader-
dag-morgen waargenomen luchtverschijnsel, wordt
aan de »M. Ct." gemeld, dat het in verschillende
plaatsen in Zeeland, ook te Middelburg, is waar
genomen.
Rondom de zon zag men twee, elders zeven
bjjzonen, die een zeer helder licht uitstraalden,
waardoor het onmogeljjk was er met het bloote
oog tegen in te kjjken. Ook zag men een regen
boog, die de bijzonderheid vertoonde, dat de boog
•naar de aarde gekeerd was. Het verschjjnsel duur
de ongeveer een kwartier.
Bloedvergiftiging. Te Hengelo (Gelderl.)
is een vrouw, die op een snjjwond, om het bloe
den te stelpen, een cent met spinrag had gelegd,
onder hevige pjjnen aan bloedvergiftiging over
leden. De hulp van drie geneeskundigen mocht
niet meer baten.
Noodlottige brand. Te Maastricht brak
Donderdag avond brand uit, waarbjj de gepensio
neerde militair D. zulke hevige brandwonden kreeg,
dat bjj gisteren-middag 12 uur aan de gevolgen
is overleden. De »L. K." meldt, dat het ongeluk
aan drankmisbruik is toe te schrjjven.
De flesschenmachine Owens. De
eerste flesschenmachine in Europa overeenkomstig
het patent van den Amerikaan Owens, dat de ver
eenigde Europeesche glasfabrieken voor 12.000.000
Mark hebben gekocht, werd in Gerresheim bij
DitaSeldorf aan een daartoe uitgenoodigde kring
van belangstellenden in werking getoond. Terwjjl
de tot nog toe bekende machines van Boucbe,
Seberin, Hilde c. a. onderwezen werklieden als
bediening noodig hadden en hoogstens 1500 tot
2000 flesschen dageljjks leverdeD, is de uitvinding
van Owens een automatisch zelfstandig werkende
machine, die bjj een goedkoopere fabricatie als in
bet handbedrjjf ongeveer 15000 flesschen dageljjks
levert en dus den arbeid van 60—75 glasblazers
verricht.
Het duïdeljjkst is deze machine wel met een
caroussel te vergeljjken. Om een in het midden
staanden, massieve jjzeren cylinder vormt zich de
machine in den hoofdvorm van loodrecht uitste
kende 'armen, wier einden uitmonden in de zuig-
vormen, de voorvormen en de eindvormen.
De geheele kolossus draait loodrecht om zjjn
eigen as om bjj iedere omwenteling uit ieder van
zes armen een flesch af te leveren. De toevoer
van de vloeibare glasmassa komt uit een even
eens voortdurend draaiende, beet gehouden bak,
de Revolving Tank, waarin het beete glas uit de
vaststaande hoofdtaak vloeit. In dezen tank grij-
gewaardeerd als thans, 't Is maar al te waar,
de grootste genieën en de verheven scheppingen
van liun talent behoeven dikwijls langen tijd,
eer zij naar waarde geschat worden. Beethoven
Berlioz, Wagner hebben het doen zien, ook
Bach ging het zoo. Er is zelfs een tijd geweest,
kort na Bach's dood, dat zjjn werken zoo goed
als niet genoemd werden.
De eerste Maart van 't jaar 1829 was de
gedenkwaardige dag van de eerste wederopvoe
ring van Bach's Mattheus-Passion, later gevolgd
door de Johannes-Passion. Beide werden gege
ven, onder leiding van den toen nog jeugdigen
Felix Mendelssohn Barthoidy. De eerste uitvoe
ring had 100 jaar vroeger in de Leipziger
Thornas-Kirche plaats gehad.
Berst na deze opvoering van 1829 begreep
men, welk een verheven genie Bach geweest
is- Talrijke muziekgeleerden en componis
ten riepen een Bach-beweging in het leven,
die zich later hervormde tot de nog bestaan
de Neue Bach-Gesellschaft, wier hoofddoel
is alle werken van den Meester oordeel
kundig te doen uitgeven met aanwijzingen voor
de uitvoering, enz. Hieraan is het te danken
dat Bach zoo populair geworden is, vooral ook
wijl de Gesellschafft vele uitvoeringen wist
voor te bereiden.
De grootste componisten hebben zich Bach
als ülustre voorbeeld genomen, getuigen de
Blias en Paulus van Mendelssohn beide al
vroeger hier ter stede door Gemengd Koor ten
gehooie gebracht, getuige zelfs Wagner in
koraalaanwending, in de Meister sing er, evenals
pen de zuigarmen in afwisselend neerdalend en
stjjgend. Iedere arm zuigt juist genoeg van de
glasmassa op om één flesch te maken. Een schaar
snjjdt het overvloedige glas beneden weg. De zuig-
voim opent zich dan en de door haar ingesloten
massa vertoont zich een oogenblik in den vorm
van een vrjjhangende, roodgloeiende cylinder, die
onmiddelljjk door den fleschvorm omsloten wordt,
terwjjl tegeljjkertjjd van boven lucht ingeperst wordt.
Dan laat de naachine de gemaakte flesch in een
trechter vallen, onder wiens monding een hou
der ronddraait in den vorm van het geopende
magazjjn van een zesloops revolver, in wiens ope
ningen de*flesschen als patronen worden gestoken.
Van hier gaan ze 8 d 9 uur in den .koeloven, ter
wjjl de met de hand vervaardigde flesschen 4 da
gen noodig hebben om af te koelen.
De blaas- en zuigmachines voor het ademings-
proces der machine (zuiger en compressor) zjj'n
afzonderljjk opgesteld en staan door middel van
dikke slangen in verbinding met den automaat.
Nog zjj opgemerkt, dat de veelarmige jjzerkolos-
sus niet alleen ronddraait, maar ook voortdurend
een hal ven meter rjjst en daalt en daarbjj toeh
zonder gedruisch arbeidtmet hoort slechts het
vallen der flesschen in den trechter.
Daar iedere machine ongeveer 75 arbeiders over
bodig maakt, heeft de Europeesche bond van fles-
schenfabrieken in zjjn reglement de bepaling op
genomen, dat de machines slechts langzamerhand
van jaar tot jaar mogen in werking gesteld.
De grootste fabriek (Gerresheim) begon met
één machine, dan volgt de op Gerresheim na groot
ste (bieraens) enz. tot de beurt bjj Gerresheim
met een tweede machine opnieuw begint.
In het eerste jaar zullen hoogstens 10 pCt.,
in het tweede boogsteDs o pCt. der glasblazers ont
slagen worden. Natuurljjk wordt de machine slechts
gebruikt voor groote bestellingen. Op 't oogen
blik vervaardigt zjj de halve flesschen voor het
Apollinariswater. Ook is de verscheidenheid der
fleschvormen nog beperktSektflesschen b.v. kan
de machine nog niet vervaardigen. Daarenboven
is de prjjs zoo hoog, dat kleinere bedrjjven zich
geen machine zullen aanschaften. De Franschen,
die zich bjj het verkrjjgen van het patent niet aan
gesloten hebben, moeten nu alleen aan de Ver
eenigde Glasfabrieken 40.000.000 Mark betalen
voor het patent.
Dat door de aanmerkeljjke vermindering der
fabricatiekosien de flesschen voor het publiek goed-
kooper zullen worden, is voorloopig nog niet te
verwachten, want het zal geruimen tjjd duren,
voordat de hooge koopsom, die, zooals reeds gezegd,
12.000.060 Mark bedraagt, zal zjjn geamortiseerd.
Aan bovenstaande beschrjjving kunnen wjj nog
toevoegen, dat ook in ons land waarschjjnljjk
de door Wagner gemoderniseerde polyphonie en
meer voorbeelden.
De Johannis-Passion werd gecomponeerd op
den tekst van het EVANGELIE VAN JOHANNIS
HOOFDSTUK f8 eu 19.
Ook andere componisten, waaronder zelfs
Handel, hebben dezen tekst - evenals het
Mattheus Evangelie op muziek gebracht, doch
geen hunner composities is te vergelijken met
die van Bach. Van overtreffen geen sprake.
In vroeger tijd was liet gebruikelijk de ge
beurtenissen als waarop de Christelijke feest
dagen Paschen, Kerstmis, e.a. betrekking heb
ben, in de kerk dramatisch voor te stellen.
De oorspronkelijke bedoeling hiervan was, het
volk dat geen Latijn verstond men kende
toen alleen de Katholieke Kerk den voorge
lezen Evangelietekst aanschouwelijk te maken.
De algemeene belangstelling zou daardoor ver
hoogd worden.
De voorzanger verhaalde den tekst op hoogst
primitieve koraalwijzen en zoodra in dien tekst
een persoon wordt ingevoerd, wisselde een ander
met hem af. Treden in den tekt méér personen
sprekende op, dan werd deze taak door een koor
vervuld. Zoo ontstonden de GEESTELIJKE
SCHOUWSPELEN, die zich na de 13e eeuw
buiten de Kerk zelfstandig verder ontwik
kelden en waaruit de PASSIE-SPELEN zijn
ontstaan Oberammergau
Uit de Kerk werden ze verbannen, daar men
oordeelde, dat dergelijke DRAMATISCHE too-
neelmatige voorstellingen daar niet thuis be
hooren