Mariken van Nieumeghen.
TWEEDE BLAD
feuilleton.
Nieuwe ScMeiausclie Conrant
gratis G-elIlustreerd
prijs 10 g. p. weet, Q.45 g. md, f L35 p. 3md.
Binnenland
BOBUGGrt D op ie
Uit de Pers.
Gemengd Nieuws.
Tan Zaterdag 17 April 1909.
van de
De blijde verwachting.
Hare Majesteit de Koningin, vergezeld van freule
Rengers, hofdame, wandelde gistermiddag half zes
wederom geruimen tjjd in den tuin en wel een
kwartier langer dan vorige avonden.
Ds. Gerretsen, waarnemend hofprediker, bracht
dezer dagen bezoeken aan het paleis.
H. M. de Koningin hield tjjdens de laatste Zon
en feestdagen godsdienstoefeningen ten paleize.
De hofprediker, ds. Van der Flier, is zeer voor
uitgaande van een ernstige ziekte en zal zeer
waarschijnlijk het doopfeest kunnen officieeren.
Professor Kouwer verlaat de residentie niet
meer. Dr Roessingh brengt driemaal daags een
bezoek ten paleize.
Omtrent de feestviering vanwege het gemeen
tebestuur van 's Gravenhage wordt nog nader,
meer gedetailleerd, medegedeeld
Burgemeester en Wethouders zijn voornemens,
om, zoodra de blijde verwachting in het Konink
lijk Huis zich heeft verwezenlijkt, de burgerü
dezer gemeente uit te noodigen, van hare vreugde
te doen blijken door het uitsteken der vlaggen.
Verder ligt het in hun voornemen, daaraan de
uitnoodiging te verbinden,om mede te werken tot het
houden van eene algemeene illuminatie op den
lOden dag na dien der geboorte van den Prins of
de Prinses of, bijaldien deze tiende dag op een
Zondag mocht vallen, op den llden dag na de
heuglijke gebeurtenis. Bij dit laatste gaan Bur
gemeester en Wethouders uit van de gedachte,
dat een illuminatie alleen dan het door de ont
werpers bedoelde feestelijk aanzien vermag te ge
ven, wanneer zjj een zooveel mogelijk algemeen
karakter draagt, dus op een zelfde tijdstip alge
meen wordt georganiseerd.
r-
De belacgstelling in de residentie voor de te
verwachten bljjde gebeurtenis neemt steeds toe.
Verschillende buitenlandsche bladen hebben hier
een specialen vertegenwoordiger heengezonden. Mij
werd door enkelen van hen medegedeeld, dat som
mige Belgische en Duitsche bladen, wanneer de
blijde gebeurtenis een feit is, speciale nummers
zullen uitgeven.
In enthusiaste woorden spraken de buitenland
sche collega's over onze Koningin. In Duitschland
vooral, ziet men in spanning de blijde verwach
ting tegemoet. H. M. de Koningin deed heden
morgen met één Harer hofdames wederom een
wandeling van ruim een half uur in den tuin van
Haar paleis.
Naar wij uit zeer betrouwbare bron vernemen,
is de benoeming van de heeren mr. P. W. A.
Gort van der Linden, oud minister van Justitie,
üd van den Raad van State, en van dr. A. Lang-
veld, minister van Justitie en staatsraad te Schwerin
ieder dezer heeren tot ridder grootkruis in dè
Huisorde van Oranje geschied in verband met
werkzaamheden door genoemde hoogwaardigheids
bekleders gedurende de laatste weken op juri
disch gebied verricht, en hebben die werkzaam
heden betrekking op verhoudingen, die voor de
Huizen Mecklenburg-Schwerin en Oranje kunnen
ontstaan, wanneer de bljjde verwachting in ver
vulling is gegaan.
Mysterie einde 15e eeuw.
De Rotterdamsche Onderwijzers -Tooneel vereeni
ging, die in den lande een zeer gunstige reputatie
geniet, zal op Dinsdag 20 April het Schiedamsche
kunstminnend publiek vergasten op het schoone
mirakelspel uit de 15e eeuw «Mariken van Nieu
meghen
*\eed® dikwerf heeft genoemde vereeniging zich
ïSiTW smaakt door de opvoering van oud-
Nederlandsche tooneelstukken, wier bestaan over-
bSrJT' maar die ,door éeen enkele schouw
burgdirectie meer waardig werden gekeurd om od
de planken te worden gebracht. Zjj, die meen
den, dao ons publiek niet veel voelt voor derge
lijke oude kost, vergisten zich deerlijk, want
zoowel de stukken, welke Rooyaards en Verkade
als de R. O. T. V. opvoerden, hadden een onge-
kend groot succes. Er was dan ook door hen
veel zorg besteed aan voordracht en decorum,
vooral de mise-en-scène dezer stukken, die hoogst
moeilijk is, wekte algemeene bewondering.
Wat wij nu over de uitvoering van «Mariken
van Nieumeghen" in andere plaatsen vernamen, is
niets dan lof. Het zal dus ongetwijfeld ook in
We* vee' belangstelling trekken.
Wjj laten hier het een en ander volgen over het ka
rakter enden inhoud van»Mariken van Nieumeghen."
L De voornaamste taak der Rederijkerskamers in
ons land was in vroeger tijden om door de op te
voeren spelen, nu eens boertige, dan weer drama-
is e, zeden te verbeteren en ieder zjjnplich-
mIi/- ren' ernstige spelen noemde men
^an,neer zjj eenige verborgenheid des
sinnp Xp°rS e-' en Moralisatiën of Spelen van
r-pn Ho iro Djer door zinnebeeldige voorstellin-
nndoncrH nn*! ee der. deugd en de nadeelen der
H n H6enu er"st'§e wijze aan het licht stel
den Tot de boertige spelen rekende men de
Ebatementen, die men thans zedelijke drama's zou
noemen, en Cluyten of Kluchtspelen, die, wanneer
Tweede Kamer.
Naar men verneemt, is de Voorzitter der Tweede
Kamer voornemens, bij de hervatting der werkzaam
heden de volgende week voor te stellen, op Don
derdag 2'2 April, behalve de reeds gemelde wets
ontwerpen in de afdeelingen te doen onderzoeken de
wetsontwerpen tot: naasting van den spoorweg
Gouda—Schoonhoven en in verband daarmede
aanvulling en verhooging van Hoofdstuk IX der
StaatsbegrootiDg voor 1909 verhooging van Hoofd
stuk X der Staatsbegrooting voor 1908 (trakte-
mentsverhooging en aanstelling van ambtenaren);
wijziging der Arbeidswet, der Veiligheidswet, der
Hinderwet, der phosphorluciferswet 1901, der wet
van 22 Mei 1905 (Staatsblad no. 143) en der On
gevallenwet 1901 en wijziging der Beroepswet.
Kapitein Christoifel.
De bekende kapitein der infanterie O. I. leger
H- Christofiel, is gisteren weder te 's Gravenhage
aangekomen, in het Grand Hotel Victoria.
Tacantiekaarten.
Met zekerheid kan «Reizen en Trekken", het
orgaan van de Nederlandsche Reisvereeniging, me-
dedeelen, dat dit jaar door de Maatschappij tot
Exploitatie van Staatsspoorwegen wederom va-
cantiekaarten zullen worden uitgegeven, en wel
tegen dezelfde prijzen als vorig jaar.
Het Nederlandsche rjjksbotermerk nagemaakt.
Het geding in zake de met Nederlandsche boter
gepleegde fraude werd gister te Stepney voortgezet,
maar liep nog niet af, Het kruisverhoor van Aaron
Levenberg is geëindigdevenzoo het verhoor en
kruisverhoor van Abraham Levenberg, die herhaal
den, dat de valsche etiketten verkocht werden door ean
man, dien hij als den gistermiddag aanwezigen
Samuel Goldstein herkende.
Hedenmiddag wordt het geding voortgezet, Ver
wacht wordt, dat dan de zaak van Wood zal worden
afgedaan, en zoo mogelijk ook de zaak van Leven
berg.
Gastro.
Een eergisteren uit New-York onvangen telegram
uit Colon (Panama), het eindpunt van de Fransche
stoomvaartlijn, meldt, dat mevrouw Castro niet van
boord is gegaan. Dat zal wel beteekenen, dat zjj naar
Europa terugvaart.
Tweede Kamerverkiezingen.
UTRECHT. De anti-revolutionnaire kiesvereeni-
niging «Nederland en Oranje" maakte gister-avond
het volgende viertal op voor een candidatuur voor
de Tweede KamerIn district II de heeren mr-
T. de Vries, te 's GravenhageJ. S. F. van Hoog
straten, te Arnhemmr. A. J. L. van Beeck Cal-
koen te 's Gravenhage, en mr. M. W T
Bilderdjjk, te Utrecht.
Apologetische vereeniging Petrus Canisius.
Donderdagnamiddag hield Sectie C. van de Apo
logetische Vereeniging Petrus Canisius te Utrecht
onder voorzitterschap van professort Knaapen te
Heeswjjk een buitengewone vergadering, waartoe
ook de leden der beide andere Secties waren uit-
genoodigd.
Dr. M. Schoengen, privaat-docent aan de uni
versiteit te Groningen en archivaris te Zwolle,
leidde in het onderwerp«Studie van de geschie
denis der Hervorming", door hem met pater Weiss
gekenschetst als de «slotperiode van de ontaarde
Zfl geheel in den platten volkstoon vervielen, oek
als sotte, boertige of drollige outbollighe Cluyten
betiteld werdeneen kleiner soort van kluchtspel,
in een bedrqf, dat gewoonlijk met een lied sloot,
droeg den naam van Factie.
Van de Mysteriën nu is ons slechts een enkel
voor ee gebleven, o.a. de «Eerste Bliscap van
Slrhr 'h S m n' jaar 1429 door eenige Min
derbroeders en gezellen uit Audenaarde en Pame-
le te Mechelen vertoond. Met een oog van dien
tijd gezien, is deze «Eerste Bliscap" een merk
waardig gewrocht, en behoort tot de beste ge
dichten, ons uit de 15e eeuw overgeleverd
£eVan Ni^me*hen" is een stuk van
gelijk karakter en dagteekent uit het laatst der
loe eeuw fcfc 1480). Het is nog niet zoo heel
lang geleden m een der grootste bibliotheken
ontdekt geworden. Het stuk geeft het wonder
doend vermogen van Maria: een mirakel door
bnÜX: T ,rc0UW" Het toont het opheffende
tnnnr r u ^mavereering. O. L. Vrouw ver
bloed gevóelen slechts Haren
Gaan wjj nu den inhoud van het stuk na.
denz it tragCdle der ouden heeft de mensch
va? beooJL 7°-ren t,egen booze machteD d>ezijo
met 7iinf'h Wi!- en hartstocht zjjn in strjjd
onder de mens'h" duivel beweegt zich
óm hen SrïÏE Pleegt m'nnerijen met hen,
stTchter van IZ verlokke°- Hjj is de aam
zelfmoord van hDSk 5" van burgertwist en
van der Indien" -j ma^lagf «de viant
netten sDreit h' l a 13 zün stricken ende
delen". haeckende na die verdoemenis der
Aldus de uitlegger, de «vertelder" die in het
óotekn'beidT Nie^eghen" d* verschillende
tooneelen inleidt, aaneenschakelt en Dleehtio- be-
sluit: het stuk kent geen éénheid van töd en
plaats, doch spealt achtereenvolgens te Niimegen
Antwerpen, Rome en Maastricht! J
,eI^erjaad!1Ee,n-1choo,le Historie ende
Chn h nd.erl?ke ende waerachtighe
deï188e van Mariken van
immegen; hoe sy meer dan seven
jaren met den Du y vel woonde ende
verkeerde is eer een wereldlijk dan een gee
stelijk tooneelstuk. Terwjjl elders karakterontwik-
Middeleeuwen". Na den treurigen toestand der
Kerk in hoofd en leden geteekend te hebben,
schetste hij'ook de lichtzijde.
Op het doorwrochte betoog van den geleerden
spreker volgde een gedachtenwisseling omtrent de
beste wjjze om te komen tot een betere kennis
der Middeleeuwen en het tjjdperk der Hervorming,
voor een groot deel nog onontgonnen.
Dr. Schoengen stelde zich voor een publicatie
van bronnenmateriaal en het uitgeven van mono-
grafieëen. De vergadering was het hierover eens,
terwjjl over de wjjze van uitgaaf verschil van
meening bleek.
Het besluit der vergadering was, dat de voor
zitter van Sectie C., in overleg met dr. Schoengen,
het hoofdbestuur der Apologetische Vereeniging
zal verzoeken, in samenwerking met anderen mid
delen te beramen, om tot de bovenbedoelde uit
gaven te geraken.
De Papendrechtsche strafzaak.
Het «Weekblad van het Recht" schrijft, naar
aanleiding van de behandeling der Papendrechtsche
strafzaak voor het Hot te 's-Hertogenbosch o.m.:
Aan den rechter in Den Bosch was eene uiterst
moeilijke taak ten deel gevallen. Vooral de presi
dent van de strafkamer zag zich geplaatst voor
een werk, dat de inspanning van al zjjne krachten
zou vergen. Hem was de leiding van een onder
zoek opgedragen, dat wilde het eenige kans van
slagen hebben, meer dan gewone objectiviteit vor
derde, eene mate van takt, beleid en geduld ver-
eischte, nog grooter dan reeds in den regel bjj
het onderzoek van strafzaken noodzakelijk is. Hjj
moest tegenover den uitslag van het opnieuw in
te stellen onderzoek volkomen onbevangen en onbe
vooroordeeld zjjnmocht de lezing der stukken
eenigen indruk bjj hem hebben gevestigd, hij be
hoorde bij het binnentreden van de rechtzaal dien
te hebben uitgewischt, althans op geenerlei wjjze
van zjjn bestaan te doen bljjken. Alle getuigen,
die voor hem zouden verschijnen, moesten voor
hem geljjk zjjn. Ieder van hen, onverschillig of
hjj kwam uit de laagste klassen van het volk of
deel uitmaakte van justie- of politie-autoriteiten,
kon de waarheid spreken, doch misschien ook de
feiten onjust voorstellen. Van geen enkelen getuige
mocht vooraf worden ondersteld, dat hjj loog, van
geen enkelen ook worden aangenomen, dat hjj te
hoog stond om eene onwaarheid aan zjjne zjjde
mogelijk te doen zjjn. Alleen een aldus geleid
onderzoek opende de mogelijkheid, dat eindeljjk
de waarheid met voor iedereen aannemelijke ze
kerheid zou kunnen worden vastgesteld, dat, welke
ook de uitkomst van de behandeling zou wezen,
die uitkomst zou worden aanvaard als verkregen
met de best mogelijke middelen. Meer dan ooit
had hier de rechter er voor te waken, dat zijn
beleid bestand zou zjjn ook tegen de scherpste, de
meest onwelwillende kritiek.
Moet men de van verschillende zijden uitge
sproken beoordeeling gelooven, dan schjjnt aan
dien hoogen eisch niet te zjjn voldaan. De leider
van het onderzoek schjjnt niet in staat geweest te
zjjn zich te verheffen tot de hoogte, waarop hjj
vooral m deze zaak had behooren te staan. Wjj
hebben het, ten einde in staat te zjjn zelf een
oordeel te vestigen, onzen plicht geacht ons zoo.
veel mogelijk zekerheid te verschaffen omtrent de
juistheid der gegeven verslagen. Onze eindindruk
is geweest, dat van al de bjj het nieuwe onder
zoek werkzame personen de onpartijdigheid het
meest is in acht genomen, de objectiviteit het
keling en innerlijke strjjd zoo goed als geheel
ontbreken worden die hier op meesterlijke wjjze
geschilderd. Mariken bljjft, hoe diep zjj ook zinkt,
hoe zwaar zjj zondigt, steeds echt menscheljjk,
echt vrouweljjk, kiuderljjk-naief, meer kinderljjk-
onnoozel dan slecht. Tot het einde toe bljjft men
dan ook sympathie voor haar gevoelen. Haar
geschiedenis wordt zoo roerend-eenvoudig weerge
geven, dat het tooneel ons boeit en meesleept en
doet medegevoelen, als waren wjj kind van dien
ons vreemden tjjd.
In klankrijke taal geschreven, is het merkwaar
dig uit een geschiedkundig oogpunt daar het de
stempel van zjjn tjjd draagt, zuiver nationaal is,
en de neigingen van het volkskarakter zoowel als
het godsdienstig voelen en denken dier dagen ons
leert kennen. Het spel vertoont actie, maakt de
handeling verklaarbaar en schildert op levendige
en aantrekkelijke wjjze persoonlijkheid en karakter.
Over de historie die ons wordt voorgesteld,
worden ons eerst korte mededeelingen gedaan.
Een «vertelder" treedt op en zegt:
»Ten tijde dat hertog Arnosd van Gelder te
Grave gevangen werd gezet door zjjn zoon hertog
Adolf en zqn medestanders, woonde op drie mylen
van Nimmegen een devoot priester, heer Ghjjs-
brecht geheeten, en met hem woonde daar een
schoone, jonge maagd, Mariken genaamd, zjjnde
zijn zusters dochter, wier moeder dood was.
Mariken bestuurde haar ooms huis en deed dat
eerlijk en naarstigljjk".
Als het stuk begint, draagt heer Ghjjsbrecht
zjjn nicht op, inkoopen te doen op de Njjmeeg-
scbe markt.
Het tooneel wordt als beschrevenAchter het
gewone scherm was een tweede gehangeD, een
dubbel gordjjn van bruin venstergordijn-goed, dat
in de breedte kon worden weggeschoven. Een
speler tilde een tip op en stond voor het dichte
gordjjn, tegenover de zaal. Hjj had een bonten
mantel om, een ronden pluimhoed op en een staf
in de hand. Deze «vertelder" sprak aangenaam
en duideljjk. Na ,zjjn inleidend woord weken de
schermen.
Het tooneel bestond uit drie plannen. De achter
grond werd gevormd door een boschdecor. Daarvoor
was tusschen bosch-zjjstukken een muurtje gezet met
een poortachtig deurtje en daarvóór een gewone
meest is bereikt door dengene, die juist om de
hem bjj het proces aangewezen plaats het minst
onpartijdig en opjectief had behoeven te zjjn, door
den verdediger. Wjj zullen het proces zooals het
naar de verslagen is gevoerd, niet in bijzonder
heden ontleden. Vast schjjnt te staan, o.a. ook
volgens het verslag in «De Noordbranter een
verslag dat allerminst partjjdig was ten voordeele
van den beklaagde, veeleer het tegenovergestelde,
dat bjj verschil tusschen de verklaringen van den
burgemeester van Papendrecht en een anderen
getuige, de president aan dezen laatste toevoegde,
dat de burgemeester te hoog staat om van onwaar
heid beticht te worden, dat soortgelijke meening,
in nog wat krachtiger bewoordingen, door den presi
dent werd uitgesproken ten aanzien van den mede
als getuige gehoorden officier van justitie te Dord
recht, en dat aan dezen door den president de
vraag werd gesteld, of die slachtoffers van schan
delijke politiemishandelingen op het raadhuis te
Papendrecht, «niet eene gezamenlijke bende van
straatvuil en dronkaards vormden, waarvan de
meeste reeds dikwjjs veroordeeld waren. Vooral
deze laatste vraagt schijnt, ook om de uitdruk
kingen, waarin zjj werd vervat, teekenend voor
de opvatting van den leider van het onderzoek,
een onderzoek dat dienen moest om naar objec
tieve gegevens vast te stellen, of de aldus in het
openbaar met groote minachting gequalificeerde
getuigen de waarheid spraken of niet.
Het »W. v. h. R." acht het daarom verklaar
baar, dat de zittingen van het Hof bjj velen een
onbevredigenden indruk hebben achtergelaten.
Duinbrand. Op een afstand van ongeveer
4000 meter uit 't proefveld van de artillerie aan
het strand te] Scheveningen, woedde Donderdag
namiddag een duinbrand, welke circa een 12.000
M2 terrein omvatte. De brand werd ontdekt door
den rijksveldwachter en jachtopziener van de Ko
ninklijke jacht, J. S. H. Hoogendonk. Vermoede
lijk is de brand ontstaan door de neerploffende
granaten uit de nieuw model houwitsers, waarmede
sinds eenigen tjjd van uit de strand batterjj proeven
worden genomen.
Met behulp van een opzichter van de duinwa
terleiding en een aantal arbeiders, met welke deze
aan nieuwe spranken werkzaam is, werd de brand
beperkt en gedoofd, nadat eeDige lieden zich naar
't artillerie-proefveld hadden begeven, om van den
brand kennis te geven en te verzoeken met schie
ten op te houden, teneinde het uitdooven mogeljjk
te maken.
De ontsporing te Cromvoirt. Volgens
een nader bericht aan de «'s H. Ct." omtrent het
ongeluk te Cromvoirt, werd den .werkman De
Bruijn, uit Raamsdonk het hoofd als 't ware afgm
reden.
Nog vier andere werklieden werden ernstig ge
kwetst. Een zekeren A. Oosterwal is een been
afgereden en W. v. d. Veken is inwendig zwaar
gekneusd, terwjjl zekere P. v. Dongen enJ.Gujjs-
sers, allen woonachtig te Raamsdonk, zware hoofd
en licbaamswonden hebben bekomen.
De overledene, een oppassend werkman, zou
binnen enkele dagen in het huweljjk treden.
n niirir ~J1
Ongelukken. Toen de ambtenaar van den
waterstaat H. te Doornenburg gisterenmiddag met
zjjn arbeiders op de Waal voer, viel het op dat de
roeiboot zoo zwaar trokbjj onderzoek bleek toen,
dat het Ijjk van een 14-jarig meisje, dat verleden
Woensdag verdronk, aan het roer vast zat.
heg met een klein hekje. Vóór dien heg stonden
priester Ghjjsbrecht en zjjn nicht Mariken, hjj een
fjjne, oude priestergestalte, ietwat gebogen, witte
haren, en zjjn nicht in het blauw met vierkant
wit borststuk en lang uitflappende witte muts.
Dan volgt het gesprek.
Wat gheliett u, heer oom? vraagt Mariken,
en heer Ghjjsbrecht antwoordt
«Ghi moet naer Nimmeghen nemen u vertreck,
Om ons provande te halen, wi hebbens ghebreck,
Van keersen, om olie in die lampe te doene,
Van azine, van soute.
Daar het te ver is om denzelfden dag terug te
keeren, zegt de behoedzame oom nog
Blyft daer vri te nacht, ick werts te gheruster,
Eu gaet slapen tot uwer moeyen, mynder suster
Hjj geelt haar nog eenigen goeden raad over
't geen zjj doen en laten moet, waarin Mariken
onmiddedjja bereid te gaan, afscheid neemt met
«Ick sal, heer oom, auieu", en zich op weg be
geeft. Als de nicht is Ueengegaan, maakt de oude
man zich ongerust over 't geen haar zal kunnen
overkomen, door zichzelf toe te voegen
Tes dwaesheid jonghe meyskens of vrouwen
Alleene te laten gaen achter lande,
Want die boeveric der werelt is menigerhande.
Tweede tooneel. De «Vertelder" komt ons
mededeelen wat Mariken bjj hare tante overkomt
en daarna zien we de historie zelf
De tante, een boos oud wjjf, verwjjt aan het
meisje de schandeljjkste dingen en wil haar niet
in haar huis ontvangen «Liever zou zjj ze in de
Maas zien liggen zoo diep als het huis hoog is", en
Mariken die zich niets te vsrwqten heeft, gaat
verbitterd en bedroefd verder tot het duister is
geworden en zij bjj een dichte haag aan den weg
neerzinkt. Dan komt «die duivel" «Moeneu" in
menschengedaante.
«Hulp God, hoe verscrick ick," roept Mariken
uit. Maar de duivel weet haar door zoete woorden
en schoone toezeggingen te bewegen met hem te
gaan. Hjj zal haar onderrichten in de vrjje kun
sten en alle talen leeren enz., iets wat haar wel
aanstaat. Zjj moet harerzjjds ook iets beloven,
n.l. zjj moet afstand doen van haar naam «Mari-
