Dagblad voor Schiedam en
33slc Jaargang.
Zaterdag 9 Juli 1910.
TWEEDE BLAD
Oud-Schiedam
Gemengd Nieuws.
ABONNEMENTSPRIJS:
Du blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voo.- Schiedam per 3 maanden f 1.35, per maand 45 cent°en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland f 2 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: Boter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Bureau BOTERSTIIAAT 50.
door N. J. M. D.
X.
De vicarieën in de Groote Kerk.
Het katholieke voorgeslacht heeft ook in onze
stad veel geschonken aan stichtingen van gods-
dienstigen en liefdadigen aard. De groote gods
dienstzin van Schiedam's katholieken in de dagen
vóór de Hervorming kwam ongetwijfeld op zeer
bizondere wijze tot uiting in de vele fundaties
in de oude St. Janskerk. Wij doelen hier voor
namelijk op de talrijke altaren (vicarieën), die
eertijds in de Groote Kerk zijn opgericht en waar
aan zeer aanzienlijke bezittingen (rentebrieven,
landerijen enz.) waren verbonden.
Vicarieën werden gewoonlijk na goedkeu-
nng der kerkelijke overheid bij testamen
taire beschikking of stichtingsbrief daargesteld-
Uit de inkomsten dier fundaties ontving de pries
ter zijn jaargeld, werden H. H. Missen voor den
stichter en diens verwanten gelezen, terwijl uit
rl)ke vicarieën bovendien nog giften aan bloed
verwanten der fundateuren, aan de Heilige Geest-
armen enz. werden geschonken.
Meestal werd er bij de fundatie eener vicarie
bepaald wien het recht toekwam der begeving
Uit recht werd zoowel aan kerkelijke en wereld
lijke autoriteiten als aan familieleden van de
stichters toegekend. Ook waren er vicarieën, die
ler begeving stonden van den graaf of vorst.
Het is ons mogen gelukken een lijst samen te
stellen van de vicarieën, welke in de St. Jans-
terk hebben bestaan, waarbij tevens verschillende
totnogtoe onbekende bizonderheden zijn te ver
belden. Als gegevens voor dit artikel stonden ons
authentieke bescheiden ten dienste, n.l. het Archief
e>' Geestelijke Goederen, berustend in het Rijks-
archief te 's Gravenhage, vele documenten uit de
bchieven van de Jansenisten, die te Utrecht wor-
en bewaard, en een Rentenboek der stad Schie-
n uit de 16e eeuw.
Hieronder laten wij een opgave volgen der on-
eischeidene vicarieën:
st'^f 44^4" Hp Jacobsaltaar. Ge-
Het ^°°r H°sewmus Michaëlis, leek, te Schiedam.
recht van begeving behoorde aan den bisschop
Va» Utrecht, i)
Up het altaar van St. Petrus en St. Ur-
a en Alle Heiligen. Volgens een brief van 1427,
w °®nS(lag binnen het octaaf van Alle Heiligen,
r m genoemd jaar door Udo, proost van Ko-
het^1?6'1* abdiJ van Koningsveldbij Delft), die
vo eSev'ngsrecht bezat, zekeren Willem Sass
01 gedragen aan den Dompoort te Utrecht als
Vicaris. 3j r
wijd 2 weid bet St. Sebastiaans-altaar ge-
al(6 SePtember 1466. Op het St. Elisabelhs-
MeeT kaPe' Jerusal6m. Gesticht door Heer
UtreS fT ^aC°b Hirkszoon, priester van het bisdom
Ho™ i te Schiedam. De begeving behoorde aan
o b'sschop van Utrecht, i)
ter ebruari 1474. Op het St. Joris-alt aar. Stich-
Wde'Jr?°1t Kerstanszoon z-g- Begeving be-
aan w hoofdlieden van het St. Jorisgilde,
biscrK 1Gn dit recht door David van Bourgondië,
öok°^ Van btreckt> was overgedragen.
PhiU Z0U er een vicarie zijn geweest, die door
In 1-77° Spangen is gesticht. s)
van Blei» -J1" nverlijden van Heer Adriaan
vicarie o b recbt van vervalling, werd de
Boudewijn begeven aan
kerk in 1579^ 1S zaker' dat., terwijl de St. Jans
genomen in"l57fir Protestanten in bezit werd
begeving Ju I 7~ US 4 jaar later n°g de
van St°P Van de vicarie °P bet altaar
Petrus en Ursula.
nisteV een estukn8aann<le het ai'Chief der Janse-
An toni ut; gedagteekend 2 Januari 1576.
Utrecht verleent inTl TT* aartsdiakeE van
aansz. Broers/ TTt v aan Johannes Adri-
°P het altaar van sl piï f ViCari6 °P
--bt. I 'eter en Ursula in de Pa-
AanSek- der stad Schiedam 16e eeuw.
eeuw. xRechKnnen^blz61Q^dsklerk uit de
v. Heussen en v. Rhijn.
rochiekerk van Schiedam, vacant door den dood
van Cornelis Willemsz., met bevel tot inbezitstel
ling.
Toen ingevolge de resolutie van de Staten van
Holland d.d 23 Mei 1577, tot algemeene seques-
tratie der kerkelijke goederen was besloten, wer
den te Schiedam de volgende vicarieën geconfis-
ceerd van de 40 Martelaren, van St. Johannes
den Dooper, van St. Obertus, van St. Franciscus,
van St. Jozef, van St. Christoffel, van St Quirinus
en van St. Eloy. Terwijl bovendien nog een en
ander in beslag werd genomen, bestemd voor de
Zeven Getijden, die dagelijks in de kerk gezongen
werden.
De inkomsten der Zeven Getijden (er staat in
het rentenboek van Schiedam een acte over een
rentebrief reeds van 18 Febr. 1539) waren waar
schijnlijk ten voordeele van de getijden- of zang
meesters.
Uit de stukken der gesequestreerde kerkelijke
goederen putten wij nog de volgende bijzonder
heden
I. De vicarie op het altaar der 40 1111.
Martelaren (van Sebaste) werd 6 October '1578
aangebracht door Wouter Adriaensz. Swaen, wo
nende te Rotterdam Zij was gefundeerd door Bar-
thout Claess., met Cathai ina Willemsdr., zijn huis
vrouw.
II. De vicarie op het altaar van den II. Jo
annes den Dooper werd 27 Januari 1579 aange
bracht door Aeltgen Cammemaeckers, weduwe
van Joost van Colster in Den Haag. Zij was ge
fundeerd door Pieter Jacobss. Vee(njland in 1514.
De laatste bezitter is geweest Louris van
Heemskerck.
III. De vicarie op het altaar van den H.
Obeitus werd 26 Maart 1579 aangebracht door
Haesgen Huygendr. als moeder en voogdes van
Adriaan Cornelisz. Miserabel, wonende te Schiedam.
IV. De vicarie op het altaar van den II. Fran
ciscus werd 26 Maart 1581 aangebracht door
Jacob Aelbrechts., wonende te Delft. Zij stond
ter collatie of begeving van de H. Geestmeesters
te Schiedam.
V. De vicarie op het altaar van den 11. Jozef
werd 16 November 1586 aangebracht door Cor
nelis Claesz. Caescooper, zeijlmaker, wonende te
Schiedam. Zij was hem aangekomen van zijn
moeder, Anna Cornelisdr.
VI. De vicarie op het altaar van den H.
Christoffel werd 21 Juli 1587 aangebracht door
Andries van Medenblick. Het bezit kwam toe
Jan Cornelisz. van Buytenwech.
VII. De vicarie op het altaar van St. Qui
rinus werd aangebracht den len October 1615
door Wiilem Melchiorss. Welhouck te Schiedam,
uit naam van Arent Willemss. Welhouck, zijn
zoon, wegens het overlijden van de laatste be
zitters, Adriaan Winter en de erven Pieter
Adriaenss. van den houck.
VIII. De vicarie op het altaar van St. Eloy.
Hendrik Niclaess. van Wout, wonende te Delft,
ontving de collatie (begeving) van zijn vader, Ni-
colaes van der Wout. Zij was gesticht door Heer
Nicolaas Gerritss. van Schiedam.
De vicarie op het altaar van den 11. Joannes den
Dooper werd later voor de tweede maal aange
bracht. toen de familie Van Muylwijck, in het
bezit er van was.
Van de Zeven Getijden is een losrente gecon-
fisceerd, die in het bezit was van de erfgenamen
van Willem Jacobss. Voorburg sin de Spiegel,"
burger te Delft.
PRIJS DER
ADVERTENTIëN:
Van 1 6 regels f0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil
I jj k e overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85. Postbus no. 39.
ze uit het Oostelijke gedeelte van Europa naar
Midden- en Zuid-Europa zijn overgewaaid, wordt
intusschen als zeker beschouwd.
Hoe algemeen de wilg ook is, toch kennen de
meesten hem alleen in den verminkten toestand,
waarin men hem in de lagere landen allerwegen
langs wei- en teellenden aan de slootkanten ziet,
maar deze z g. ^knotwilgen" zijn geen goede ver
tegenwoordigers van den rijzigen beom, die hij
van nature is. Men mag hem gerust niet alleen
tot de snelst groeiende, maar ook tot onze hoogste
boomen rekenen.
Het is nu ruim een halve eeuw geleden dat ik
in het Zuidelijk gedeelte van den Leidschen Hor
tus aan den steilen Singelkant eenige mij toevallig
in handen gekomen knuppels zonder meer, van
plm. een meter lengte en 4 a 5 Mc. dikte, in
den grond stak. Dat die zouden wortelen en
groeien, hieraan twijfelde ik niet en zoo ging het
dan ook. Dit zou men met geen onze andere boomen,
behalve de populier, die zoo na aan den wilg
verwant is, behoeven te probeeren maar met de
wilgen kan men alles. Welnu, deze snel op
groeiende boomen bleven ongestoord doorgroeien
en hebben nu stammen van niet veel minder dan
een meter dikte, 't Is een mooie groep. Het
zijn slanke tot van ondeien toe vertakte boomen,
daar deze wilg de eigenschap heeft van ook de
lagere takken te behouden, waardoor hij een min
of meer piramidalen vorm verkrijgt.
Vergelijkt men nu deze kloeke boomen met de
knotwilligen, dan zal het den leek moeilijk vallen
daarin één en dezelfde soort te herkennen,"
de nieuwere ovens in de oudere en nieuwe fa
brieken de huidige ovens zullen vervangen, zal
de zwajrte rook nog enkel in die herinnering der
stedelingen blijven bestaan. Men heeft ajle reden
om te ge loeven, dat de fabrieken tot dezen maat
regel spoedig zullen overglaan, daar zij 10 pet.
van hun verbruik aan steenkool mot deze rooke-
loioze otvens kunnen uitsparen.
Willigen. H. Witte schrijft in sBuiten"
over wilgen. Wij ontleenen er het volgende aan
'Daar de wilg zeker een der hier meest ver
spreide boomen is en dus met het volste recht
een onzer boomen mag genoemd worden, is men
allicht geneigd hem als in ons land oorspronkelijk
thuis behoorende te beschouwen. Toch is hij wel
zeer zeker van vreemden oorsprong, maar waar
hij oorspronkelijk thuis behoort is een open vraag
en zal dat ook wel blijven. De gewonen wilg
komt in verschillende landen in 't wild groeiend
voor, wat zich, lettende op de gemakkelijke ver-
spieiding der zaden, licht laat begrijpen, zoodat
het nu niet meer is uit te maken uit welk land
die zaden oorspronkelijk afkomstig waren. Dat
Sleden z 0 n d e r r oo k. In teen Amenkaansch
tijdschrift handelt M. K. E. Mitchel ovter den
voorraad steenkool, welke de verschillende mij
non der Vereen igde Staten bevatten en .over hét
zaa dikwijls aangeroerd» vraagstuk der uitput
ting der steenkoolmijnen. Hij berekent, dat in het
jaar 2040 Amerika geheel en ai uitgeput zal zijn.
Immers, zegt hij, in geen geval kan het in 1908
aangeteekend verbruik van twee millioen ton
steenkolen meier dan 130 jaar blijven aanhouden
zonder* het mogelijk verheugen van het gebruik
in overweging 'te nemen. Thans iwtoddit in Amerika
30 0/0 vain den voorraad benut voor do spoorwegen
en stoomschepen, 30 -°/o voor huishoudelijk ge
bruik en verwarming en het overige voor andere
doeieandten.
'Dat brengt den schrijver tot hiest bestudeer en
van een menigte besparingsmiddelen, ten einde
onze kindskinderen ten minste zoolang mogelijk
van bevriezen te behoeden. Volgens een schrij
ver is het mogelijk den steenkool langer te doen
branden daar thans de steenkool onvoldoende
wordt uitgebrand. De zwarte rook der brandende
steenkolen Is brandstof, die ön verbrui kt vervliegt.
Het middel is gevonden oim deze brandstof te
besparen, waardoor de zwarte roiok dus geheel
onbekebd zou worden.
IDe schrijver 'noemt het zelfs zeer gemakkelijk
om die uitsparing te doen en tevens van dien
vuile,n, zwarten rook verlost te zijln. Een stad
zonder nook zal niet lang méér onbekend blijven
en schrijver noemt zulks, en wij willen het wel
getoovem, een ideaal. Het stadsbestuur van Chi
cago berekent, dat niet minder dan 50.000.000
dollars jaarlijks worden benoodigd om de ver
woestingen te verhielpen, welke door dien rook
worden veroorzaakt. Men schat v-ol'geins <l'e re-
g'eoringsaplgaven .da t van de 30 o/0 nijverheidsplan-
ten er minstens 10 pet. zullen kunnen worden
gered idli-e anders gedood worden onder den in
vloed van den vernielenden sleenkoClenrook. Doch
nog andere voördaelen van anderen aard plei
ten VoorTdte'ze merk Waardige verandering. Het zal
voortaan hogelijk worden, den steden een gansch
ander uitzicht te geven: New-York, Chicago-, Pitts
burg .zullen welhaast uit gehouwen kunnen ge
trokken worden van wit marmer, die immer zui
ver wit zullen blijven.
'Rooklooze fabrieksschoorstcenen zijn niet en
kel mogelijk in theorie, maar ook in werkelijk
heid en zullen daarbij veel voordeeliger zijn dan
de huidige rookspuwende torens. Zeker zullen
er eenige jaren verToopen eer men er toe komen
zal dé steenkolen geheel on al te verbranden,
zoodat zij geen rook meef geven zullen, daar het
niet mogelijk is a'gehieiele verbranding te verwe
zenlijken in de huidige ovens, doch wanneer eens
Een koffiepraatje. Talleytands gezegde
„De koffie moet zwart zijn als de duivel, heet
als de hel, zoet als de liefde", bevat nog altijd
waarheid, doch niet de géheelte waarheid. Het
dioo-f oris gebruikte koffie-aftreksel toch moet wel
zwart zijn, doch niet, zoo als zoo vaak gebeurt,
tengevolge van meestal waardélooze surtogkrten of
van vervajisching met allerhande bedrieglijke kleur
sels. In diez-e laatste gevallen zal de hitte of
de zoietheid van het brouwsel geen goede koffie
maken. En alleen van goehe koffie wensch ik
ihier te spreken.
'Alvorens te worden gebruikt, worden de boo-
nen onder een>e bepaalde temperatuur geroos
terd of gebrand, eene handeling, welke vroeger
meestal dioor die huismoeders zelve plaats vond,
doch thans aan den leverancier wordt overgelaten.
Bij dit branden worden zij 15-'25 0/0 lichter
en veranderen zij in belangrijke mate van sa
menstelling, doordien onderscheidene telemelnten
verdwijnen of in hoeveelheid afnemen, voorts
omzettingen plaats grijpen en ten slotte nieuwe
producten z.g. van 'droge destillatie ontstaan, die
van wezenlijke beteckenis zijn voo-r het aroma,
voor den smaak en waarschijnlijk ook voor de
werking.
Om koffie te zetten, d. w. z. om de oplosbare
bestanddeelten uit de koffie in het water te doen
overgaan, wordt dit laatste (het best regenwater)
•op eene temperatuur Van 100 gr. C. met de ge
malen boonen in aanraking gebracht en eenigen
tijd gelaten. Daarbij gaan de eerste maal 2030,
later 40 <y0 oplosbare stoffen mede over. Op
één kop koffie gebruikt men in tien regel 15 gram
gebrande boonen; deze leveren dam 0.26 gram
caffeine en 0.78 gram 'chipyrcumatische (welrie
kende) o lie.
Juist aan deze beide stoffen ontleent de koffie
hare eigenaardige werking bp het lichaam. Het is
vooral het zenuwstelsel, dat er door wordt aan
gezet, met name de zenuwen der 'bloedvaten en
der willekeurige spieren. Daarom verdwijnt door
het gebruik van koffie hét gevoel van vermoeie
nis, neemt de behoefte aan slaap af en stijgt de
lust tot arbeiden.
Het kan derhalve geen verwondering baren,
dat wij 's morgens met graagte onzen kop koffie
(of {hee, die, zooals wij' zullen zien, gelijksoor
tige werking heeft) drinken, om onze zenuwen
en onze geesteswericzaamheid tot frisschen arbeid
aan te zetten. Ook 'de- reden, waarom wij 11a het
gebruik van een rijkelijken maaltijd, waarbij het
grootste deel Van ons bloed voor de spijsverte
ring wordt in beslag genomen, een kop koffie
drinken, om den geest levendig te houden, laat
zich na het aangevoerde gereedel'ijfc verklaren.
En als wij in den laten avond eenige. uren tenger
diain gewoonlijk onzen geest Willen bezig houden,
ook dan nemen wij, om dezelfde oorzaak, onze
toevlucht tot een kop koffie.
Mij dunkt, ik hoor menige lezer hier beweren:
Maar dan heeft koffie in hare werking dezelfde
eigenschappen als alcoholVolkomen waar, ech
ter sHechts tot op zekere hoogte. Terwijl toch bij
laatstgenoemden diank na de uitwerking eene be
langrijke mate van depressie in het zenuwstelsel
ontstaat, laat koffie in den regel geen nawer
king in het zenuwstelsel achter. Bovendien zijn
er nog meer punten van overeenkomst en ver
sohit, die wij nader zullen 'loeren kennen, als
v ij de werking van de koffie nog in meer bijzon
derheden zullen nagaan.
Uit het voorafgaande zal men hebben gezien,
dat men met het gebruik van koffie voorzich
tig moet zijn bij menschen, wier zenuwstelsel
in staat van overprikkeling én opgewondenheid
verkeert. Ook personen, die aan slapeloosheid
lijden, dienen het koffiedrinken achterwege te
laten.
Afgezien echter van de in het vórige artikel
beschreven physio logische invloeden van koffie
•op ons lichaam, zijn er' nog andere werkingen,
