Kerknieuws.
Kunst en Letteren.
Laatste Berichten.
De oorlog op <len Balkan.
Burgerlijke Stand,
Scheepvaart.
Handelsberichten.
panning is 164.7 M. lang en wotrdt geflankeerd
dorr twee spanningten van 128.1 M do negcin
overspanningen (1 aan den zuidkant, 8 aan den
noordkant) boven de uiterwaarden zij'n elk 91.8
M. Daar dte' Hoanig-ho. veel water en slib afvoert
en de stroomsnelheid aanzienlijk is; leverden .le
funQteerinigöweAen voor den pijlcrbouw groote
me ei lij kb eden op.
Draadlooze verlichting. Tèsela
beweert het middel gevonden hebben, om energie
te vervoeren over willekeurigen afstand, en wel
zonder eenig verlies. Hij werkt hier op de ver
onderstelling, dat de aarde zekere trillingsperiode
bezit, 't Aantal trillingen kan men doen toenemen
tot iederen graaddoor deze te laten samen
werken met electrische trillingen van
denzelfden trillingstijd daarmee overeenstemmend,
kunnen slingeringen te voorschijn geroepen wor
den, welke zoo nauwkeurig mogelijk de bepaalde
en vooraf besproken verschijnselen te voorschijn
moeten brengen. Heeft Tesla gelijk, dan is het
slechts een kwestie van tijd, maar zeker is 't,
schrijft de heer A. Dufour in het »Electr. en
Werktuigk. Wbld." dat electrische energie draad
loos over te brengen is.
Draadloos overbrengen van energie zal groote
moeilijkheden opleveren, maar die moelijkheden
zullen zich nog sterker doen gevoelen bij delam-
penfabricage. 't Geldt hier een lamp te constru-
eeren die een lichaam bevat, hetwelk onder in
vloed van energie daarbuiten, zal gaan gloeien.
Wel is waar heeft de lampen-industrie een zoo
danige lamp gekend ik doel hier op de lamp
van Diehl. 't Was toch in de opkomst van de
lampenfabricage een groote moeilijkheid, de ge
leidingsdraden voor den stroom luchtdicht in het
glas vast te smelten. Diehl ging dat bezwaar uit
den weg, door in 't geheel geen draden door den
wand te steken.
Men kan zich echter voorstellen, welke groot
stroom verliezen deze lamp opleverde. Toch komt
men thans weer op dit oude, reeds lang vergeten
systeem terug, nu echter voor Tesla's uitvinding
ingericht. Men zou dan twee gesloten stroomge-
leiders in de lamp hebben, waarbij de eene in
ductief op den anderen zou werken, terwijl
dan de laatste 't gloeilichaam zou bevatten. De
«niet brandende" hulpgeleider is zoo opgesteld,
dat hij het magnetisch veld kan opnemen en in
hoofdzaak dient voor magnetische inductie met
een klein verlies.
Om de krachtlijnen een gemakkelijken weg te
geven, i? boven de lamp een hoefvormiggelamel-
leerd stuk ijzer aangebracht. De tijd zal leerem
of ook ditmaal Tesla's nieuwe vinding een even
nuttige practische toepassing zal vinden als het
Moorelicht.
Uit de geschiedenis van het rij.
w i e 1. In het «Tijdschrift voor Economische
Geographie" publiceert dr. H. Blink een artikel
over «de opkomst der rijwielen en van de rijwiel
industrie", waarin hij o.ra. iets uit de geschiede
nis van het rijwiel mededeelt. Betoogd wordt hoe
lang de mensch zelf als individu bij het verplaat
sen achterlijk is gebleven tegenover den op elk
gebied blijkende vooruitgang van wetenschap en
techniek.
Eeuwen bij eeuwen zijn voorbijgesneld, voor men
het juiste middel vond, de beweging van den
enkeling te vergemakkelijken, en het verkeer aldus
te democratiseeren. Men had groote pyramiden
doen verrijzen, trotsche kathedralen en torens
gebouwd, schepen geconstrueerd om de groote
zeeën te doorklieven, werktuigen gevonden om de
zwaarste lasten te verplaatsen, maar de mensch
had tot het begin der negentiende eeuw slechts
een staf tot steun op zijn pad, het meest primi
tieve hulpmiddel der oudste tijden, om zijn be
weging iets te verlichten.
Eerst de negentiende eeuw zou ook hierin
verbetering brengen. Wel waren er vroeger po
gingen gedaan, om klein wagens voor persoonlijk
gebruik, mechanisch tot beweging door eigen
kracht geschikt te maken, zooals in de 17e eeuw
te Neurenberg gescheidde, door een vierwieli-
gen wagen, dien men in het Germanische Museum
aldaar kan vinden, maar deze toestellen bleken
niet geschikt voor het doel. Eerst in 4817 vond
Vrijheer Drais von Sauerbronn, in Baden, een
tweewielige loopmachine uit, die het loopen kon
vergemakkelijken. Zij had ongeveer den vorm
van de tegenwoordige rijwielen het zadel was
boven tusschen de beide wielen aangebracht, maar
er waren geen pedalen, enz., aan. Men plaatste
zich op de loopmachine en de voeten moesten den
grond kunnen raken, om zich in evenwicht te
houden en voert te bewegen. Door stuwkracht
met de voeten werden deze loopmachines in be
weging gebracht, waardoor verplaatsing veel ge
makkelijker en sneller ging. Hierdoor kon men
zonder buitengewone inspanning zich met de vier
voudige snelheid van een gewoon voetganger be
wegen langs harde wegen. Doch het loopen
daarmede was niet zonder gevaar, beenbreuken,
enz., kwamen er wel by voor. En hoewel enkelen
het van tijd tot tijd waagden hiervan gebruik
te maken, voor een halve eeuw zag men ook in
ons land nog enkelen dier loopmachines, zij
werden niet algemeeft.
In 4853 verbeterde de mechanicus Fischer van
Schweinfurt dit toestel, door aan beide zijden van
het voorwiel pedalen tot beweging aan te brengen.
Deze nieuwe vinding bleef echter door de onge
lukkige politieke en sociale toestanden in het
toenmalige Duitschland onopgemerkt,
In 1860, den tijd toen onder Napoleon III
Parijs tot wereldhoofdstad der beschaving werd(
namen de gebroeders Michaux aldaar, het vraag
stuk om een verbeterd rijwiel te construeeren,
ter hand. Het eerst werd een zadel met veeren
aangebracht, en op de tentoonstelling van 4867
te Parijs, trokken de rijwielen, ruw bewerkte
tweewielers, deels van hout gemaakt, waarmede
geoefende rijders zich door de stad bewogen,
groote bewondering. Op effen plaveisel ging 't
daarmede goed, maar op oneffen straten waren
zij bijna niet te gebruiken, en daarnaar verkregen
deze voertuigen van de Engelschen den naam
»beenschudders". Toch werden zij zoo hier en
daar ingevoerd. Burgers te Deventer, een smid
aldaar, maakte spoedig die rijwielen na, geheel
van houten wielen, met ijzeren banden en peda
len aan het voorwiel. Op de grintwegen in Gel
derland waren deze vrijwel te gebruiken. Om
streeks 1868 herinnert zich schrijver dezes een
rijwiel van genoemd maaksel te hebben gezien
het wekte algemeen verwondering, dat op een
dergelijk tweewiel het evenwicht bewaard en met
groote snelheid gereden kon worden, zij het ook
nog met vreeselijk stooten en geraas.
Toen de Fransch-Duitsc'ne oorlog de uitvindingen
in Frankrijk en Duitschland eenige jaren tot
stilstand bracht, en ook de firma Michaux ten
val richtte, namen de Engelschen de verdere
ontwikkeling van het rijwiel, dat zij vroeger
bespot hadden, ter hand. Zij maakten het eerst
het stalen rijwiel, waardoor de machine lichter
kon zijn en sierlijker vorm bekwam. Om de
snelheid te bevorderen werd het voorwiel, waar
aan de pedalen zaten, zoo groot mogelijk gemaakt.
Zoo ontstonden de hooge rijwielen, met een hoog
voorwiel en klein achterwiel, de pedalen aan het
voorwiel en het zadel een weinig achter de as
van het voorwiel. Het waren gevaarlijke toestel
len, daar de rijder bij den geringsten weerstand
van het wiel er overheen vloog.
Een groot aantal verbeteringen werden vervol
gens aangebracht. Eerst in 4884 brachten Starley
en Sutton rijwielen in den handel, die in vorm
de tegenwoordige vrijwel naderden, en hierbij
werden ook de rubberluchtbanden in toepassing
gebracht, die in 4888 door den Schotschen4tana-
arts Dunlop waren uitgevonden, toen hij in plaats
van het scheepstouw om het wiel van het rij*viel
zijns zoons een gasslang aanbracht, wat hem
verder op de gedachte deed komen om deze met
lucht op te persen en aldus veerkrachtig te maken.
Die vinding schijnbaar, zoo eenvoudig, was van
grooten invloed op het succes van het rijwiel.
Zoo was de ontwikkelingsgeschiedenis van het
rijwiel in hoofdlijnen voltooid, en sedert werden
er wel vele verbeteringen bij aangebracht, maar
deze veranderden den hoofdvorm niet. Tot de
wijzigingen behooren vrijwielen versnellingsnaven,
kettinglooze rijwielen enz., waarvan enkele stand
hielden, andere weer verdwenen.
Het verdere van het artikel biedt dan be
schouwingen omtrent de industrie en den handel
iff rijwielen in verschillende landen.
In den ziektetoestand van den zeereerw. heer
J. H. Eeuwens, pastoor te Soetermeer, onlangs
door een beroerte getroffen en voorzien van de
H.H- Sacramenten is tot nog toe geen gunstige
verandering gekomen, integendeel, de verlamming
duurt voort en Zijneerw. lijdt erg aan hoofdpijn,
terwijl hij steeds minder, zoo goed als geen voed-
sol meer tot zich neemt, zoodat een spoedig einde
te verwachten is. (Msb.)
4 913. Men meldt uit Den Bosch De Raad
dezer gemeente besloot gisterenavond bij accla-
matio en onder applaus om namens de gemeente
voor een som van f 16.ÖÖÖ deel te nemen in het
te stichten garantiefonds door het comité voor
de totstandkoming eener nationale tentoonstelling
van kerkelijke kunst te 's-Hertogenbosch in 4913.
\len seint ons uit Hi 1 legomHet stoffelijk over
schot van het knaapje Jac. Huigen dat Donderdag
jj. in het Academisch Ziekenhuis te Lei Jen is
overleden, is gisteren te Hillegom ter aarde hef
steld. Het onderwijzend personeel van de school
welke hij heeft bezocht, lag'de een krans opt het
graf van den zoo jong gestorvene.
BERLIJN, 21 Nov. Aan de „Lokal Anzeiger"
werrit Uit Konstantinopel gleseind: Dinsdag wcul
den ganschen dag op dte gehoede Tsjataldzja-linre
voortdurend en hard gevochten. Door göein der bei
de partijen werden belangrijke: voordeelten behaald.
Belangwekkend is het te vermelden, dat de Bul-
git&rsche artillerie, nadat zij1 verstrooid werd, bet
geschut achterwaarts richtte, teneindei zich te v ij-
waren tegen vermeende aanvallen van Turksche
reservetroepen, die zich achter hen verscholen
kon-en hebben. Dit is te opmerkelijker, omdat
zij toch eigenlijk weten moesten, dat zich daar
gteen Tnrksche reseiYetroepen konden bevinden.
Verklaard worut, dat •indien de Bulgaarsche
troepen, na dezen dag van strijd waren doorge
gaan met schieten er bij1 de manschappen gebrek
aan ammunitie zou zijn ontstaan. Voor <ie mo
raal en den geest, welk© onder de Bulgaarsche
troepen heerscht, dient vermeld, dat zij onder bet
snelvuur eter Turken even stram stonden als 'op
bet exercieieterrein. De berichten, dat de Turken
op ue Tsjataldzja-linie over 256.666 map beschik
ken zijn onwaar, eveneens dte bewering, aat de
Bulgaren 6 forten zouden hebben vermeestera
De Tu.rksche strijdkrachten bedragten niet meer
dan 106.666 man, doch hieraan dient te worden
toegevoegd dat zij in elk geval bestaan uit uitne
mende, dappere en heldhaftige manschappen.
BUDAPEST, 21 Nov. Keizer Frans Jozef ont
ving heden den Italiaanschen gezant in Ween en
en den Duitschen gezant in particuliere audiëntie.
KEULEN, 21 Nov. Aan de «Kölnische Zeitung"
wordt uit Constantinopel geseind, dat de beslis
sende slag sedert Maandag voortduurt zonder dat
gezegd kan worden voor welke partij de strijd
gunstig zal zijn. De Turken bieden hardnekkigen
weerstand en worden op een der vleugels door het
vuur der scheepskanonnen van de in de Zwarte Zee
liggende Turksche oorlogsschepen ondersteund. De
verliezen zijn aan beide zijden zwaar. 1300 gewon
den zijn hier reeds aangekomen. De uit Anatolie
aangekomen versche troepen strijden met ware
doodsverachting.
Maarschalk Puad Pasja en andere Turksche gene
raals worden meer en meer van de noodzakelijk
heid overtuigd om den strijd tot het uiterste voort
te zetten. Zij verheugen zich er over dat de eer
van het Ottomaansche leger gered is. De over
winningen, die volgens de Turken door het Turk
sche leger bij Monastir en Skoutari behaald
zijn, verhoogen deze goede stemming. Dit
en andere gunstige omstandigheden maken,
dat men in die kringen nog niets van vredesonder
handelingen wil weten. De bezetting van Con
stantinopel door de Bulgaarsche troepen schijnt
zeer zeker afgewend te zijn, vooral ook door het
uitbreken van de cholera welke in de beide legers
woedt. Aan de zijde der Turken zijn reeds 4
generaals aan de cholera overleden.
BERLIJN, 21 Nov. De Turksche gezant is heden
naar Constantinopel vertrokken.
UIT ROEMENIË.
(Van onzen specialen correspondent).
Boekarest, 18 November.
Zooals men uit den vloed van telegrammen,
welke van het oorlogsterrein komen, bemerkt,
duurt de oorlog op den Balkan nog steeds met
onverminderde hevigheid voort. Telegrammen uit
Constantinopel melden voortdurend belangrijker
gebeurtenissen, zoo ook die uit Sofia. Ongetwijfeld
weet men over de laatste voorvallen reeds tal van
bizonderheden uit de Fransche en Duitsche bladen,
welke zeer goede correspondenten op het oorlogs
terrein hebben. Maar in de talrijke berichten
ziet men vaak de meest zonderlinge tegenstrijdig
heden.
Uit Constantinopel meldt men de overwinningen
der Turken en uit Sofia die der Bulgaren.
Betreffende den vrede weet men nog niets naders
mede te deelen.
Een feit is het echter, dat totnogtoe de Turken
de overwonnenen zijn. De oorzaak van hun neder
lagen komt niet door het volk, maar is veeleer
te zoeken bij de Turksche regeering zelf, welke
het volk slecht op de hoogte houdt van zijn wer-
kelijken toestand. Men liet het volk, bij het grootste
gebrek aan eigenwaarde, in onbeschaafdheid en
verwilderden staat voortleven.
Stelt daartegenover het Bulgaarsche volk,
waarover men, in 't algemeen genomen, niet veel
weet. Het leeft in geheel andere omstandigheden.
Een eerste groote school, middelbare scholen en
gymnasia vindt men in geheel Bulgarije. Er zijn
daar veel meer scholen dan in Roemenië. De
Bulgaren bezitten geen groote universiteiten of
soortgelijke hoogescholen, maar in dé drie ge
noemde soorten van scholen onderwijst men het
volk. Zoo bereikten de Bulgaren dan ook, dat
slechts 25 der bevolking analphabeten zijn,
daarentegen telt men in ons land op de bevolking
76 °/0 analphabeten, terwijl in Turkije dit cijfer
natuurlijk nog veel aanzienlijker is.
De algemeene verwarring en de steeds v jur:
durende oorlog drukken zoer op d© Roemeen sche
bevolking, niettegenstaande de 'geruststellende ver
klaringen van den minister van Handel, den h- et
N. Xenopol, wélkte ik onlangs heb médiegeueeld.
De vterontnuchtering! der menschien is dels te gïoo-
ter geworaen waar men bemerkt, dat er bijzon-
deie maatregelen voor dei schatkist zijn getroffen.
7oe hebben b.v. zoowel bij den publiekan dienst
als bij ere spoorwegen de werklieden en de amb
tenaren 'aanzegging 'gekregen Waar, wan
neer en bij welk regiment zij in dienst zullen
worden gesteld. Rij de spoorwegen heeft men
de regeling reeds gereed' gemaakt voor' den spoor
wegdienst in geval van oorlog, maar die is niet
openbaar gemaakt. Alltes wordt in het grootste
geh e i m v ooirlberei d.
Men zegt, dat op het oogenblik Roemenië nog
niet tot mobilisatie kan overgaan, want het uien-
wie Parlement is nog; niet gekozen.
Over eenigte dagten begint d© verkiezing, voor
het nieuwe Parlement, 'hetwelk den 9 en December
zal gteopend worden.
Verondersteld wordt, dat dan ook de mobilisatie
van het Roemeensche leger zal worden gelast,
vooral als men niet gemakkelijk tot den vrede
zal kunnen geraken.
In verband met den vrede wordt druk gespro
ken over de houding welke Oostenrijk zal aanne
men. Slechts van Oostenrijk zal alles afhangen.
Roemenië is in zijn politiek zeer gebonden door
een geheim verdrag met Oostenrijk. Wat dit ver
drag behelst weet men niet, maar men zegt, dat
het zeer ongunstig voor Roemenië is.
Eenige politici beginnen reeds het denkbeeld te
behandelen, dat Roemenië voor de bewaring van
zijn neutraliteit een deel ten zuiden van Dobrodga
moet hebben, onder voorgeven dat de grens zal
moeten geregeld worden. Maar dat is slechts een
voorwendsel, hun ingegeven, ook op aansporing
van Oostenrijk. In dit deel wonen geen Roeme-
niërs en de bodem is daar ook niet vruchtbaar.
De economische toestand in ons land lijdt nog
zeer onder den oorlog. Groot is in den laatsten
tijd het aantal faillissementen. De nationale bank
heeft de rente voor discontos van 5 op 6% gebracht.
Eenige fabrieken zijn weer gesloten en een
groot aantal werklieden is daardoor zonder werk
gekomen.
In ons land beschouwt men het gevaarlijke in
den huidigen toestand, dat de Bulgaren bij hun
voornemen zullen blijven om Constantinopel te
bezetten en de Turken uit Europa te verjagen.
Vrede sluiten is op het oogenblik niet gemakke
lijk. Men kan echter niet doorgronden wat er
na den dag van heden zal gebeuren.
Em. N.
Geboren 49 Nov. Johanna Petronella Lau-
rentia, d. v. W. H, v. d. Toorn en M. J. P. Reher-
man, Schie.
Overleden: 48 Nov. Jan Gerrit van Vernde,
oud 2 mnd., Gasstraat.
Vertrokken schepen.
24 Nov. Zeetjalk «Zwaluw", kapt. L. van der
Veen, naar Rotterdam.
Zeilklaar.
Z.s. «Herman", kapt. H. Schier, voor Londen.
DELFZIJL, 20 Nov. Gepasseerd zeetjalk «Drie
Gebroeders", kapt. D. Hartman, van Schiedam
naar Holtenau.
BEURS VAN SCHIEDAM, 24 Nov. 4942.
Montwijn.
Officieele noteenng van de Commissie uit ds
Jvamer van Koophandel voor de Bettra.
24 Nov.
f 133/4
oer Hectoliter zonder fust en zonder belasting,
a-mens de Committee voor de
nattering
S. A. 1. WITTKAMPE
Bond van DistiUatenra i
18 Nov.
19 Nov.
20 Nov.
20 Nov
441/s
48.50
20.—
2.—
24 Nov.
141/2
48.50
20.-
2.—
Graanspiritus
Melasse-spiritus
Ruwe spiritus
Moutwijn:
Jenever:
Amsterdamse he proef.:
Spoeling:
Stemming op hedenvast.
Bpiritns.
20 Nov. 24 Nov.
f23'/, a f 24V4 f 231/2 a 124-
f 49'/4 a f 49i/2 f 49>/4 a f 49«/a
f44— a ff44— a f
Stemming op heden: prijsh.
PARIJS, 20 Nov. per hectoliterper Nov.
fr. 46 betaald, per Dec. fr. 45 betaald, per 4
eerste md. fr. 45.25 betaald', per 4 md. van Mei
fr. 47.50 a 46.75, stemming kalm.
Granen.
NEW-YORK Mais: Western Dec./Maart. 20
Nov. 53'/4 49 Nov. 523/4.
CHICAGO Mais Dec. Mei Juli Sept.
20 Nov. 47i/g 476/g 48!/g
49 Nov. 473/g 471/4 481/a
Rogge ffauw. Loco
20 Nov. 60
49 Nov. 64i/g
VEEMARKT TE DELFT, 21 Nov.
Heden waren de veeprijzen als volgtvette
koeien lste kw. f220 a 375, dito 2de kw. f450
a f 220 Kalf koeien 4ste kw. f200 a 325, dito 2de
kw. 450 a '200 vaarkoeien 4ste kw. f'460 a '250,
dito '2de kw. f90 a 460, vette kalveren 4ste kw.
f75 a f420, dito 2de kw. f50 a 75, vette schapen
4 ste kw. f a dito 2de kw. f a lam-
schapen 4ste kw. f a dito 2de kw. f
af. vette lammeren f 48 a 23.— weilamme
ren f a magere varkens f46 a 42
biggen f 7 a 45nuchtere kalveren f 7 a 35;
paarden f50 a 450; stieren f a veulens;;
f a rundvleesch 90, 82 en 74 c., vet kalfs-
vleesch f 4.45 1 4.05 a f95 c.^schapenvleesch
a c., lamsvleesch a calles per kilo.
Op de veemarkt waren aangevoerd 271 runde
ren, 4 paarden. 42 vette kalveren 401 magere
dito, 641 schapen of lammeren, 185 varkens,
386 biggen, 4 geiten of bokken.
Botermarkt te Delft.
De prijzen der boter waren heden: 4e kw.
64, goede f57, per '/4 vat van 40 kilo. Aanvoer
pot 196/8 en 49 16 vaten, wegende te zamen
4410 kilogram.
Amstnrdamsche Beurs. 24 Nov. 2|° Ned.
W. 6613/1S; Oostenrijk Juli 85s 3°„ Portugal
628/4 Vorstenlanden 1577/g; Deli-cult. 437; R'd.
Deli 400: Kon. Petr. 546Vs Moeaza Enim 229
Sum Palemb. 198'/ Steels 75 Atchisons, 408s 4
Rocks '263/g Denvers 22?/,Eries 34'/, Missou-
ris 263/eSouth. Pac. 441'/»; S. Rails 293/4
Kansas 277/gUnions 172i/s Prolongatie 4.
f 133/4,
CO
vÜB
f 133/4
