tads- en fctewesteljjk Nieuw-,
III. De Katholiek en zijn ontspanning.
De namen der sprekers zullen later worden
bekend gemaakt.
Tot lid van het hoofdbestuur is benoemd in
de plaats van mr. J. M. J. F. Andreoli, die be
dankt heeft, de heer mr Th L. van Berckel,
te Scheveningen, die tevens als secretaris zal op
tieden. („St. Bavo".
De gevaren van geldruimte.
In j>De Vrjjrinnig-Democraat" schrjjft (Dr. D.)
B(os) een artikel, getiteld: Geldruimte, waarin
hij op de gevaren wijst van het vasthouden door
de Nederlandsche Bank van een goudvoorraad,
grooter dan welke in de geschiedenis dezer in
stelling is aan te wijzen. De schrijver constateert,
dat men goedkoop geld krijgen kan op betrekke
lijk korten termjjn, doch dat de rente voor lee
ningen op langen termijn, hoog blijft.
Dit is het geval met staats- en gemeenteleenin-
gen en ook met hypotheken Ondernemingslust is
er genoeg, maar de belemmeringen en onzekerheid
in den internationalen handel, de moeilijkheid om
grondstoffen te verkrijgen, de willekeurige ver
breking van overeenkomsten in het buitenland
aangegaan en ook de oeconomische maatregelen
hier te lande, maken berekeningen op den langen
duur viijwel onmogelijk.
Maar, zoo vervolgt nu de schrjjver, het is wel
eens gezegd, dat John Buil alles kan verdragen,
behalve een lage rente die toestand biedt ge
varen, ze bereikt een voedingsbodem voor gezon
den, maar ook voor zeer ongezonden onderne
mingsgeest. Ziet men dat de getdleeningen van
gemeenten sterk worden overteekend, straks wel
licht ook die van den staat, dan wordt de neiging
groot het te beproeven met obligaties van de
ondernemingen, die haar kapitaal willen uit
breiden.
Op zichzelt vaak een heuglijk verschijnsel Maar
als dan steeds de gemakkelijkheid groot blijft om
geld te krijgen, dan komt die gevaarlijke stem
ming, welke in de jaren 1871 en '72 zoo sterk is
geweest in Duitschland, waarin men de gelegen
heid aangrijpt tot hetoprichten (eründeu) van
allerlei ondernemingen, overbrengen in naamlooze
vennootschappen van bestaande zaken en dat
zonder te letten op de deugdelijkheid noch op de
juiste waarde.
Ofschoon er nog geen aanwijzingen schijnen te
zijn van een dergelijke stemming hier te lande,
is hetgeen men ziet op de maikt van de scheep-
vaartaandeelen toch niet zonder bedenking. Even
als in Denemarken schijnt ook hier de speculatie
zucht in het publiek weer levendig ie worden.
Het kwaad nu is voornamelijk dit, dat de
Nederlandsche Bank door de overvloed van mid
delen haar controle kwijt raakt Zij houdt haar
rente hoog, ofschoon in normale tijden zij al lang
deze zou hebben verminderd en doet dit zonder
twijfel met het oog op de zoo zeer benoodigde
kracht der centrale instelling, wanneer aan het
eiDde van den oorlog de toestand zoo gansch
anders wordt. Meer kan zij niet doen. Zij kan
papier weigeren, waarvan de herkomst haar niet
bevalt en scherper toezien dan vroeger, maar in
den tegen woordigen toestand baat haar dat
weinig.
Daarom is het van het grootste belaDg dat in
de pers deze toestand voortdurend de volle aan
dacht behoudt. Of er middelen zijn om de geld
ruimte door enkele maatregelen te beperken en
toch op het oogenblik, dat onze handel en nijver
heid de gelden behoeven, deze volledig tot haar
beschikking te hebben, valt te betwijfelen. De
gedachten wisseling daarover is ter nauwernood
aangevangen. Voorshands zal dat wel uiterst
moeilijk zijn.
Zelfbeheersching bij onze bankiers, aldus besluit
de schrijver zijn artikel, openbaarheid van de
prospectussen bij het vestigen van ondernemingen
en vooral een kalme critisch beoordeelende persi
zijn thans de beste waarborgen.
Oorlogsleening en heffing in-eens.
Gisteravond zijn de wetsontwerpen versche
nen, tUe, in zake de dekking der crisis-uitgaven,
de voorstellen bevatten van minister Van (rijn.
Zij zjn: le. een ontwerp tot bet aangaan van
c-en geldleening van 125 millioen gulden, en 2e.
twee ontwerpen tot hetfen van buitengewone be
lastingen (heffing ineens), gedurende het jaar
Mei 1916 tot Mei 1917, die gezamenjjk onge
veer 80 a 85 miilioen gulden zullen opbrengen.
De minister heeft deze voorstellen blijkt aar onge
wijzigd van zijn voorganger overgenomen. Laat
ons er direct bijvoegen, dat hij, volgens de Me
morie van Toelichting, rekent, dat een oorlogs
winst-belasting hem bovendien nqg 40 a 50 mil
lioen zal opbrengen. Hieromtrent worden echter
geen nadere mededeelingen gedaan
Thans de bijzonderheden van de ontwerpen,
die wij hier slechts in enkele gpooie lijnen aan
geven.
Eeist de leening;.
Zij bed raagt 125 millioen, tegen een rente
var. 41/2 °,o (de eerste leening was 5 0/0). Wan
neer de inschrijvingen minder bedragen dan
100 millioen, zal de vrijwillige leening in een
gedwongen ieenins worden veranderd, waaraan
de veimogens van f75,000 en hooger moeten
deelnemen. De gedwongen leening ge? slechts
31/2 °/o rente. Het is hetzelfde systeem dus
als in de eerste leeningwet.
Nu de heffing ineens. Deze draagt den naam
„verdedigingsbelasting" en loopt in net jaar van
1 Mei 1916 tot 30 April 1917.
Zij wórdt geheven:
Ton eerste: van allen, die in de vermogens
belasting zijn aangeslagen, en is geiijk aan het
bedrag der vermogensbelasting van t oogenblik
zij is dus eenvoudig een verdubbeling der be
staarde vermogensbelasting
Ten tweede: van allen, wier vermogen hoo-
getr is dan f50.000, en Bedraagt een progres
sief bedrag van minstens 0.2 o/0 en hoogstens
6 0/0 van het vermogen; deze belasting wordt
geheven naast en behalve die onder punt 1
genoemd
Ten derde: van allen, die aangeslagen zijn
in de bestaande rijksinkomstenbelasting1, dus be
ginnende met een belastbaar ink men van f 650,
en bedraagt een uiteenloopend bedrag; ste k pro
gressief naar de gr ootte van het inkomen Zoo
moet over f650 belastbaar inkomen worden be
taald f 1, voor f 1000 bedraagt zij f 8, voor 12000
bedraagt zij f 22.50, voor f 4000 bedraagt zij f 100,
-r [8000 bedraagt zij f255 en zoo voorts.
Men ziet hieruit, dat de voorstellen niet al
ken zijn een heffing ineens van de verm, gens,
maar ook van de inkomens. De minister schat
de opbrengst van deze drie belasting ;n op 80
a 85 millioen gulden (waarvan 50 miU'oen al
leen van de belasting' onder punt 2 genoemd).
Thans nog enkele algemeen© zaken.
Be crisis-uitgaven zijn tot bijna 350 millioen
gulden gestegen. De minister schaf, dat ze ojp
f. .Augustus a.s. zullen bedragen 450 millioen.
Voor de dekking: hiervan zijn beschikbaar 275
millioen van de eerste leening. Blijft over een
bedrag van 175 millioen, dat nog' gedekt moet
worden. Hiervoor zal de heffing' ineens brengen
8f: millioen en de oorlogiswinstijelasiing 45 luil
aken, samen 125 millioen. Blijft over 50 millioen
gulden. Hiervoor nu stelt de minister een lee
ning van 125 millioen voor. Met liet restant
daarvan (75 millioen) zal hij. dan de vlottende
schuld consolideeren over de jaren 1911, 1915
en 1.916.
Intusschen mag' er de nadruk op Worden ge
legd, dat deze becijfering slechts slaat op de
dekking' der crisis-uitgaven tot 1 Augustus a.s.
Als deze uitgaven ooik na dien datum blijven
beslaan (wat vrij zeker schijnt), dan zal de 75
millioen, die van de' tweede leening1 overh]ijft( I),
wel voor de dekking van die verdere uitgaven
bestemd dienen ie wenden in plaats van voor de
consolidatie der vlottende schuld. Laai ons maar
hopen op een verrassing me. de opbrengst dei
ooïlogs winst belas ting.
Eerste Kamer.
Het moet in de bedoeling liegen, dat de Eerste
Kamer, wanneer het comité-generaal, dat beden-
middag een aanvang neemt, heden nog tijdig
mocht afloopen, nog een begin zal maken met
de behandeling van de staatsbegrooting.
Mr. Troelstra
Mr. P. J. Troelstra zal einde April naar Neder
land terugkeeren en is voornemens, al zijn functies
te hervatten.
Watersnood.
De algemeene vereeaiude commissie ter leniging
van rampen door watersnood in Nederland bad
gisteren in totaal f2.080 890.14 ontvangen.
Watersnood in Oost-Indië.
Gisteren was voor het Watersnood Comité voor
Ned. Oost-Indië bijeengebracht te Amsterdam
f76 801.50, te Rotterdam f50.180, in Den Haag
f40.000. Totaal 1166.981.50.
Aanhonding Nederlandsche mail.
De mail van het stoomschip »Noordam" dat
gisteren uit New York te Rotterdam binnenkwam
is te Falmouth op last van de Engelsche autori
teiten gelost.
De post, welke zich aan boord bevond van
het 15 dezer uit Rotterdam naar New-York
vertrokken stoomschip sOosterdjjk" is te Deal
ontscheept.
In antwoord op de vraag van Joseph King, of
de briefwisseling met de Nederlandsche regeering
inzake het aanhouden van de Nederlandsche
mails spoedig zou worden openbaar gemaakt, heeft
Cecil in het Engelsehe Lagerhuis geantwoord,
dat die briefwisseling nog voortduurde en dat
openbaarmaking moest wachten, tot die beëindigd
was.
Op een tweede vraag, of de Britsche regeering
bereid zou zijn de kwestie aan arbitrage te onder
werpen, werd geantwoord, dat zulks zou worden
overwogen met de bondgenooten.
Majoor Hunt vroeg, of het departement van
buitenlandsche zaken eenig bericht had ontvan
gen over het aantal schepen met dubbelen bodem,
die op Rotterdam varen en voornamelijk voor
rekening van Duitsche kooplieden en of goederen
voor Duitschland bestemd met deze schepen ver
voerd werdeD, onder den dubbelen bodem ver
borgen, waardoor de blokkade ontdoken wordt.
Cecil antwoordde, van een zoodanigen handel geen
bericht te hebben, maar als majoor Hunt eenige
feiten te dier zake kon meedeelen, zon een volle
dig onderzoek worden ingesteld. De onderstaats
secretaris legde er den nadruk op, dat, wanneer
zulke berichten gegeven konden worden, het lands
belang beter gediend zou zjjn, wanneer zij aan
het departement werden gegeven dan wanneer zij
in den vorm van een vraag werden meegedeeld-
Ingetrokken.
Ingevolge machtiging van de Koningin heeft
de Minister van Financiën ingetrokken de wets
ontwerpen betreffende de grondslagen van het
stelsel van 'sRijks belastingen en tot verhooging
van den accijns op den w(jn en tot verhooging
van den accijns op het gedistilleerd.
Gemeenteraad.
De gemeenteraad is in openbare vergadering
bijeengeroepen op Dinsdag 22 Februari, des na
middags ten 2 ure.
Kamers van Arbeid.
De nieuwe saamgestelde kiezerslijsten voor de
Kamers van Arbeid te dezer stede bevat voor die
van de Kamer van de Bouwbedrijven de namen
van 110 patroons kiezers en 1011 werklieden, eD
voor die van Kamer voor de Voedings- en Genot
middelen patroons 92, werklieden 695.
Volksbadhuis.
In de week van 13—19 Februari 1916 werden
genomen 524 baden.
le klas kuipbaden 32, regenbaden 452e klas
kuipbaden 97, regenbaden 339; 5 ets. kinder
baden 11.
De Viaamsche Beweging.
Voor de Literair-Historisch Pbysische vereeni-
ging sprak gisteravond professor Frans van Cau-
welaert over »De Viaamsche Beweging voor den
oorlog."
De Viaamsche Beweging heeft ten doel, aldus
professor van Cauwelaert, niet voornamelijk het
herstel van de Viaamsche taal, maar voornamelijk
de herleving van het Viaamsche volksbewustzijn,
het verschaffen van de levensmogelijkheid aan
het Viaamsche Volk, tot uiting brengen de schep
pingskrachten, die in het Viaamsche Volk slui
meren. De gelegenheid scheppen tot zelfontwik
keling van ons volk is het directe doel van de
Viaamsche Beweging. Het noodzakelijke middel
tot verheffing van het Viaamsche Volk is het
onderwijs. De Vlamingen willen niet een intel-
lecjueele afzondering, zij willen slechts het onder
wijs van het volk in zjjn eigen taal. Spr. schetst
de treurige gevolgen van het tweetalige onderwijs,
waardoor het volk zjjn eigen ,taal slecht leert.
Voor gewone alledaagsche gesprekken kunnen
zij zich uitdrukken in slecht Vlaamsch, maar
voor wetenschappelijke voor hoogstaande gesprek
ken moet men zich bedienen van een vreemde
taal. Hoe is het mogelijk vraagt spr. een volk
te ontwikkelen als zijn leiders op politiek, sociaal
en godsdienstig gebied zijn taal niet verstaan-
Sinds 1830, zegt spr. is het lager onderwijs in
België met anders geweest dan een geestelijke
misvorming. Tot voor weinige jaren had Vlaan
deren geen enkele middelbare school, met een
gymnasium waar het Nederlandsch de voertaa'
was. Een land dat 4| millioen Vlaamsch spre
kende Belgen telt, had tot 1840 geen enkele
school waar het Nederlandsch behoorljjk werd
onderwezen. In 1891 werden aan de hoogescholen
te Gent en te Leuven leergangen in de Nederl.
Letteren gesticht, die een grooten invloed heb hen
gehad op de ontwikkeling van de Viaamsche
Beweging Hoe konden de hoogergeplaatsten be
langstelling voelen voor de Nederlandsche taal,
daar zij dien niet kenden Het onderwijs heeft
Vlaanderen gebracht aan boord van den afgrond,
het onderwjjs moet Vlaanderen weer opheffen.
Spr toont vervolgens aan hoe na 1830 de Fran-
sche vloed over Vlaanderen kwam, hoe van
hoogerhand op alle manieren getracht werd het
Vlaamsch tot in den grond uit te roeien. Doch
eeuwen van verdrukking vermochten niet het
Vlaamsch gevoel te dooden omdat een volk niet
gedood kan worden. De volksgeest kan sluimeren
maar niet sterven. Uit de verdrukking zou juist
geboren worden de groote kracht, die het volks
bewustzijn weer zou wakker schudden.
Vlaanderen kan niet gered worden door politieke
maatregelen, Vlaanderen kan slechts gered worden
door een herleving van zich zelf. Spr. zegt hoe
door de korte vereeniging van Vlaanderen met
Nederland de Viaamsche beweging zeer is bevor-
derderd, omdat de grondleggers van deze be we
ging leerlingen waren van de Hollandsche pro
fessoren aan de Belgische universiteiten. Eenmaal
het bewustzijn opgewekt liet de Viaamsche be
weging zich ook spoedig gelden in de politiek.
Dit kon met uitblijven, al moet in de politiek
niet bet hoofdbelang der Viaamsche beweging
worden gezocht. Heel het Viaamsche volk werd
onrecht aangedaan. In de rechtspraak, waar rech
ters over hen moesten oordeelen, die hun taal niet
verstonden, in het leger waar de Viaamsche jon
gens zelfs nu in dezen vreeseljjken tjjd nog
staan onder commando van officieren, die hun
taal niet kennen.
De onbillijke behandeling in het openbare be
stuur. De grievende^ behandeling door de amb
tenaren, die Vlamingen wier taal zjj niet ver
staan, als paria's behandelen. De hoogere amb-
t*>D, die niet bereikbaar zjjn voor den Vlaming,
die geen Fransch verstaat maar wel voor den
Waal, die de Viaamsche taal niet kent.
Spr. wijst op den economischen achterstand,
die daardoor in Vlaanderen ontstond. In 1840
stelde Jan Frans Willems het volkspetitionnement
op, dat onderteekend werd door 142 gemeenten
en waarin werd gevraagd om de Viaamsche taal
verplichtend te stellen in de Viaamsche gemeen
ten en provinciën. Het verzoek werd evenwel af-
eewezen. Alleen de provincie Antwerpen stelde uit
eigen beweging het Vlaamsch verplichtend. Maar
langzamerhand begon de Viaamsche beweging
meer veld te winnen. Jules de Dekker de eerste
Vlaamsch gezinde minister siehie een commissie in
om de zaak te bestudeeren. Maar toen deze com
missie in 1856 verslag uitbracht werd dit door den
intusschen opgetreden Walen minister terzjjde ge
legd met de woorden»Er zijn geen Viaamsche
grieven meer."
Tot in 1870 Eduard Gooremans, de voorvechter
der Viaamsche beweging op politiek gebied, mi
nister werd. Dra werd het Nederlandsch in de
rechtspraak verplichtend gesteld, in 1880 werd de
wetCooremans op het middelbaar onderwjjs
uitgevaardigd waarin werd bepaald, dat op de
middelbare scholen 2 vakken in bet Nederlandsch
moesten worden onderwezen in 1890 volgde de
wet op deVlaamscfee bevelvoering voor de schutterij;
en eindelijk in 1898 de gelykheidswet.
Maar helaas de wetten waren er maar we had
den er niets aan. Er waren niet voldoende rech
ters die onze taal verstonden, noch officieren, noch
ambtenaren, noch leeraren. Van hoogerhand werd
de hand niet gehouden aan die wetten. En bo
vendien was het Viaamsche volk nog niet rijp.
Het volk had nog niet de ernstige wil zich zelf
te zjjn. Eerst moest men nog het volk leeren,
dat het niet alleen em zjjn taal maar ook om zyn
welvaart ging. De Viaamsche beweging is een
beweging naar het leven. Uit het zaad ontkiemt
de stam en daaruit de takken, de bladeren, de
bloesem en de vruchten. In het tweede deel vaa
zijn voordraebt zet spr. uiteen boe de studenten
beweging de oorzaak kon worden van de alge
meene opleving van het Vlaauascbe bewustzijn
van den oorlog.
Professor van Cauwelaert sprak met den gloed
der overtuiging en met enthousiasme over dien
strjjd der studenten, dien by een kinderkruistocht
noemde. Eea kinderkruistocht van groote idealen,
onder leiding van den gemalen organisator Roden-
bach. Van den beginne onderdrukt groeide die
beweging in stilte. Daar weiden de mannen
gevormd, die hun taal liet hadden, de taal die zjj
nog moesten gaan beluisteren by het volk. Van
de studentenvereenigingeu kwamen de studenten-
gilden en van deze weer de organisaties der ge-
neesheeren, rechtsgeleerden, letterkundigen enz.
Zoo verspreidde zich geleidelyk over Vlaanderen
een groot aantal weteuschappelyke mannen die
ieder in bun eigen kring de Viaamsche beweging
bevorderden. Zoo zien we dan ook onder dien
invloed scholen verrijzen waar net Nederlandsch
de voertaal is. Maar nog tientallen van jaren
zullen noodig zyn om de atmosfeer te zuiveren
van vreemde invloeden. Eenmaal net volk ont
waakt Voor hei beset dat het moet hebben een
eigen geestesleven, dan is de Viaamsche kwestie
geen kwestie meer. Zal deze rampzalige tijd onze
Viaamsche beweging met hebben,vermengd? Spr,
heeft vertrouwen in de Viaamsche toekomst.
Alleen wanneer de sehoone kraent, van het volks
gevoel zich tegen ons zou keeren zegt spr.
zou de Viaamsche beweging voor lange jaren
machteloos zijn. Maar SLerveu zal de Viaamsche
beweging niet, omdat een volk met sterft. De
oorlog heelt in ous volk meuwe krachten wakker
geroepen. Het nationaliteitsgevoel is sterker dan
ooit ontwaakt. En bedroevend is het, dat men
nu vau sommige zyde het Viamiug zyn wil stel
len tegenover het Belg zyn, terwyl onze beweging
juist ten doel heeft het volk te leeren Viaamsche
Belgen te zyn. België is mets zonder Waalsch en
Vlaamsch gedeelte. Waarom zou dan een goede
Vlaming met een goede Belg zyn? Als wjj werken
aan de verheffing van Vlaanderen, dan werken
wjj aan de verheffing van België. De Viaamsche
beweging zou m strijd met de nationale beweging
zjjn als zjj opstond tegen de regeering. Maar hoe
is dat mogeljjk zegt spr., daar wy zelf onze re
geering kiezen. De Viaamsche zaak is een nationale
zaak. Het is daarom zoo treurig dat de Duitsche
bezetting onze Viaamsche beweging gaat compro-
mineeren. Ook van uit Nederland is in den laat-
sten tjjd een zeer eenzijdige belangstelling getoond
voor België. Nederlanders zegt spr. neemt
ook in uw belangstelling op het Waalscbe ge
deelte van België, voedt niet dat misverstand, dat
onze toekomst dreigt te verwoesten. Haalt met
uw sympathie heel België naar u toe. Wjj zullen
ons na den oorlog laten gelden, maar laten
vreemden zich dan niet bemoeien met onze taal
kwestie. Dat is een zuiver interne strjjd, die niet
door hulp van vreemden maar slechts door het
volk zelf kan worden beslecht. Steunt ons zegt
spr. door uw voorbeeld, door in Vlaanderen
Nederlandsch te spreken; bewjjst ons volk, dat er
een krachtige Nederlandsche stam bestaat. Helpt
ons tot wederopbouw van het Viaamsche volk,
maar meent niet, dat wjj de Viaamsche belangen
ten koste van de Belgische willen dienen.
De heer Horn dankt den spr. voor zjjn onder
houdende rede en spreekt den wensch uit, dat
professor van Cauwelaert spoedig moge terug
keeren in een geheel vrjj België.
Bjj Kon. Besluit van 12 Fe br. 1916
zjjn goedgekeurd de statuten van de vereeniging
«Roomsch-Katholieke Bouwvereeniging »St. Jozef',
gevestigd te Schiedam.
Naar wjj vernemen, zal de directie
der P. ov. Crediet en Spaarbank alhier, aan aan
deelhouders voorstellen, het dividend over 1915
te bepalen op 12°/0.
