L
OVERZICHT van het accres der Katholieken te Schiedam.
1880
1890
1900
1908*)
23.585
25.347
26.716
31.409
voor het grootste gedeelte aan verscheidene
anderen toevertrouwd en hunne belooning
zoowel als het salaris van den jongeling werden
door Goede op rekening der compagnieschap
gebracht, die daardoor al te zwaar werd belast.
Loke verhaalt dan verder
„Ondergeteekende, zonder uit te weiden
over zijne vermoeilijke reizen tweemaal
's weeks, dikwijls in het midden van den
nacht, van en naar Schiedam, hield verschei
den maanden lang een wakend oog op de
politieke stof van de courant en zamelde mede
alles in zijn vermogen tot deszelfs welzijn op,
zonder er iets voor in rekening te brengen."
Verder vertelt Locke dat Willem Goede en
de jongeling tegen hem samenspanden, zoodat
hij het raadzaam had gevonden „om aan de
heimelijke begeerte van den heer Willem Goede
te voldoen, door van de „Schied. Crt.", met
zooveel kosten, gevaren, arbeid en zorg door
hem in het licht gebragt en gehouden, af te
zien en de compagnieschap te dissolveeren,
hetwelk uit. Juny des verleden jaars (1806) ook
geschied is".
Adressant gaf verder te kennen: „dat meer-
gemelde heer Willem Goede, invreedzaame bezit
van alles welke hij naar haakte, met primo
July 1.1. gekomen zijnde, den 1 en January deezes
jaars tot het zonderling besluit (kwam) om de
„Schied. Crt." te laten varen, 't welk inderdaad
ook zou gebeurd zijn, zoo Willem Molenaar,
eerst door adressant als directeur van de courant-
drukkerij aangesteld, dit besluit door zijn tus-
schenkomst niet had opgeschort, waardoor aan
adressant de tijd verschaft werd om met ge-
melde W. Molenaar gezamentlijk maatregelen
te nemen om de „Schied. Crt." niet slechts in
stand te houden, maar ook allengskens te ver-
beteren en uit te breiden."
Locke vraagt ten slotte aan het gemeente-
bestuur, om Willem Molenaar en zijn zoon J.
Locke het privilege voor het drukken der courant
te willen toestaan met al de voorrechten die
J. Locke Comp. en F. A. Goede Comp.
voorheen bezaten.
Het privilege werd 22 Januari 1807 door den
Raad niet alleen toegestaan, maar Molenaar en
Locke tevens vrijgesteld van het betalen der
door de stad bedongen recognitie van f 200.
In de „Schied. Crt." van 29 Januari 1807
werd aan de lezers mededeeling gedaan van de
verandering van uitgever. Dit nummer droeg
voor het laatst den naam F. H. Goede en Comp.
Van 3 Febr. 1807 af vermeldt de kop der cou-
rant J. Locke en W. Molenaar als uitgevers.
Niettegenstaande de moeilijkheden sinds de
uitgave der courant ondervonden, was de onder-
nemingsgeest van Locke nog niet verflauwd.
In Mei 1807 begonnen Locke en Molenaar
met de uitgave van een nieuw blad, eigenlijk
meer het karakter van tijdschrift dragend. Dit
weekblad, Zaterdags vei schijnend, kreeg tot
titel „de Bijenkorf". Het gaf uitsluitend ont-
spannings- en wetenschappelijke lectuur van
allerlei aard. Sommige artikelen waren geïllu-
streerd.
„De Bijenkorf", sinds 8 Januari 1809 door
Molenaar alleen uitgegeven (doordat Locke zich
uit de zaak had teruggetrokken) hield 28 April
1810 op.
De „Nieuwe Bijenkorf" kwam daarvoor in
de plaats. 5
In April 1810 zag op de drukkerij van Willem j
Molenaar nog een ander blad het licht, nl. „De
Gezellige".
Dit blad, dat Dinsdags en Zaterdags ver
scheen, was in 8° formaat.
De Kon. Bibliotheek in Den Haag bezit er
eenige exemplaren van uit de jaren 1810
en 1811.
De kop van „De Bijenkorf" en van „De
Gezellige" vindt men mede in ons Feestnummer
verkleind afgedrukt.
Voor de courantiers waren de jaren 1808-1811
allesbehalve aangenaam.
De landsregeering zat de uitgevers geducht
achterna om te voorkomen dat voor haar
minder gunstige berichten zouden worden ge
publiceerd. De vrijheid der drukpers werd steeds
meer aan banden gelegd.
25 Juni 1808 gelastte de minister van justitie
en politie dat voortaan alleen berichten uit de
Koninglijke Courant", het officieele orgaan,
mochten worden opgenomen.
De uitgave van couranten werd door de
steeds strenger wordende censuur vrijwel onmo
gelijk gemaakt.
Toen in 1810 bepalingen in het leven werden
geroepen dat de uitgave van couranten voor
korter of langer tijd kon worden geschorst, werd
daarvan in tal van steden gretig gebruik ge
maakt.
De uitgifte der „Schied. Crt." werd den 22en
Augustus 1809, op last van den minister van
justitie en policie, van Hugenpoth, verboden,
wegens het opnemen van berichten uit Frankrijk
„strijdig met de bij herhaling gegeven verorde
ningen van politie op de nieuwspapieren."
25 September 1809 werd Willem Molenaar
ten stadhuize ontboden en hem mededeeling
gedaan, dat het verbod van publicatie niet toe
passelijk was „op berigten de tegenwoordige
expeditie rakende uit de Engelsche tijdingen
overgenomen, mits dezelve voor den koning of
het gouvernement niets aanstotelijks behelzen
(landing der Engelschen in Zeeland).
19 Dec. 1809 werden door koning Lo-
dewijk uitgevaardigd „Bepalingen naar welke
zich de courantiers en uitgevers van nieuws
papieren, dagbladen, journalen en wat dies
meer zij zullen hebben te gedragen".
De couranten werden in dit stuk bedreigd
met schorsing van 8 dagen, 6 weken of 3
maanden, ja zelfs met „finale suppressie."
De hoofdofficier B. J. Pielat van Bulderen
te Schiedam schorste reeds 20 Januari 1810
de uitgave der „Schiedamsche Courant" voor
den tijd van 8 dagen.
Aan denzelfden uitgever werd 10 October
1810 door van Bulderen voor den tijd van 3
weken het recht ontnomen om de „Nieuwe
Bijenkorf", te doen verschijnen."
In Februari 1811 moesten van „De Gezellige"
alle exemplaren, in Dec. 1810 en Jan. 1811
verschenen, naar den commissaris-generaal van
politie, Marivault, te Rotterdam, worden opge
zonden, die tevens op diens verzoek bericht,
ontving dat Adrianus van Waasdijk, te Rot
terdam, redacteur van dit weekblad was.
Zooals te verwachten was, volgde natuurlijk
een verbod tot uitgifte van de „Bijenkorf" en
„De Gezellige".
21 Febr. 1811 moest Molenaar zich zelfs
schriftelijk verbinden de weekbladen niet meer
te zullen drukken noch uitgeven.
Toen de sous prefet te Rotterdam 6 Mei
1811 aan den maire te Schiedam schreef, om
hem in te lichten welke couranten of periodie
ken alhier verschenen, werd hem geantwoord
dat „sedert de suppressie van de dagbladen
„de Gezellige" en „Nieuwe Bijenkorf gedaan
in de maand Februari op last van den com
missaris-generaal van politie te Rotterdam,
binnen deze stad geene dagbladen of periodieque
werken gedrukt worden".
Zoo eindigde dus in 1811 de verschijning
van alle nieuwspapieren in Schiedam.
Eerst in 1847 derhalve na een tijdsver-
loop van zes en dertig jaren kreeg Schie-
dam weer een courant. v
Op Vrijdag 26 Februari 1847 deed P.J. van
Dijk (die later secretaris, vervolgens burge-
meester van Oud- en Nieuw-Matenesse en in
1866 burgemeester van Schiedam werd) een
proefnummer van de „Schiedamsche Courant
het levenslicht aanschouwen.
Aan het hoofd der courant deelde hij mede,
I dat zij „met goedkeuring van het Edelachtb.
bestuur dezer stad" bij genoegzame deelname
zou worden uitgegeven.
2 April 1847 verscheen no. 1 en van nu af
i kwam de courant geregeld Vrijdags uit.
Aan het plaatselijk nieuws werd meer aan-
I dacht geschonken dan in de courant, die in
I 18041810 hier ter plaatse verscheen.
De firma H. A. M. Roelants deed 3 Januari
5 1853 hier ter stede no. 1 van „De Maasbode",
nieuws- en advertentieblad voor Schiedam,
i Vlaardingen, Maassluis, Rozenburg, Brielle en
Hellevoetsluis, verschijnen.
Dit weekblad, hetwelk meer de liberale po-
i) litiek voorstond, werd na de verschijning van
no. 52 (28 Dec. 1853) opgeheven en krachtens
een getroffen overeenkomst tusschen de beide
uitgevers met de „Schied. Crt." samengesmolten.
De „Schied. Crt." bleef bij P. J. van Dijk
verschijnen. Den 13en Febr. 1862 werd de naam
der uitgeverszaak veranderd in Van Dijk
Comp.
1 Januari 1873 ging de „Schied. Crt." over
aan J. Odé, die haar tot 1 Januari 1897 uit-
gaf, op welken datum H. J. C. Roelants de
uitgave ter hand nam.
Onder J. Odé kwam dó „Schied. Courant"
op alle werkdagen, behalve Dinsdags, uit. Na
de wisseling van uitgever verscheen de courant
voortaan ook op Dinsdagen, zoodat het van
1897 af volledig dagblad werd.
Na de afschaffing van het dagblad-zegel in
1869 werden in tal van steden in ons land
dagbladen opgericht.
Ook in Schiedam werd de behoefte aan een i
katholiek dagblad sterk geroeid. Men begreep
meer en meer van welk een onberekenbaar
gewicht het bezit van een eigen plaatselijk
katholiek orgaan zou zijn. In verband met den
strijd op politiek terrein de partijen begon-
nen steeds feller tegenover elkander te staan
beraamden de heeren Mr. W. IJ. Jansen,
Louis J. Jansen en C. J. Wouterlood om-
streeks 1878 plannen om tot de stichting van
een katholiek dagblad alhier te komen.
Door bizondere omstandigheden kon zeer
tot hun leedwezen aan de plannen nog niet
terstond uitvoering worden gegeven.
Inmiddels werd de drukkersfirma Van Steen-
berg Co. (firmanten J. C. Meelberg thans
wonende te Haarlem en J. F.v. Steenbergen) door
eenige Schiedamsche katholieken w.o. de hee-
ren T. A. J. Siemes, J. Bomans en Willem
van Gent, in staat gesteld hier ter stede een
I katholiek dagblad uit te geven.
Dat de verschijning van de „Nieuwe Schie
damsche Courant" als dagblad in 1878 een feit
van groote beteekenis mag genoemd worden,
zal duidelijk zijn, indien men weet, dat in ge
noemd jaar in Nederland slechts twee katholieke
dagbladen bestonden, n.l. „De Tijd" (sedert
Maart 1848 te Amsterdam) en „De Ge'derlan-
der" (sinds 1874 te Nijmegen).
Er bestonden wel eenige R. K. couranten
in ons land, welke eens of meermalen per week
uitkwamen, toen de „Nieuwe Schiedamsche
Courant" als dagblad het levenslicht aan
schouwde.
„Het Centrum" en „De Maasbode" om
eenige der grootere katholieke dagbladen te
noemen verschenen respectievelijk eerst in
1884 en 1885 als dagblad.
Schiedam's katholiek orgaan behoort dus tot
de drie oudste katholieke dagbladen van ons
land.
Den 6en Januari 1878 verscheen een proef
nummer van de „NieuweSchiedamsche Courant"
en sedert 2 Februari 1878 kwam de courant
des Zondags uitgezonderd dagelijks uit.
Onze courant anti-dateerde, zoodat b.v. de
courant, welke des Maandags gedrukt werd,
Dinsdag als dag van verschijning vermeldde.
Van de redactie van 1878 zijn thans nog in
leven de heer M. J. Vincent alhier en de heer
J. W. N. Melchers, die van 1878—1912 onder
den pseudoniem „Fidelius" als Parijsch corre
spondent werkzaam was. De 14-daagsche Pa-
rijsche brieven werden hier altijd met graagte
gelezen.
Van de voorpagina van het eerste nummer
der „Nieuwe Schiedamsche Courant" vindt
men in onze courant van heden een reproductie.
De firma Van Steenbergen Co. liquideerde
1 Mei 1879, waarna de heer J. C. Meelberg
de zaak verder exploiteerde.
De heeren Mr. W. H. Jansen,'Louis Jansen
en C. J. Wouterlood namen 1 Juli 1879 de
exploitatie van de „Nieuwe Schiedamsche
Courant" van den heer Meelberg over.
Zeer veel hebben zij er toe bijgedragen dat
de courant in haar eerste, levensjaren op de
heeneü kon worden gehouden.
Vrij spoedig nadat de heer Meelberg de
exploitatie had neergelegd, werd de „Nieuwe
Schiedamsche Courant" ingebracht in de N.V.
„Schiedamsche Boek- en Courantdrukkerij
opgericht met bewilliging van Z. M. Koning
Willem III, bij diens besluit van 22 Sept. 1879
no. 11.
Den 26 Juli 1879 waren inmiddels drukkerij j
en bureau van de „Nieuwe Schiedamsche Cou-
rant" verplaatst naar Boterstraat E 46 (ter
plaatse waar thans het bedrijf van den heer j
Fontijne is gevestigd). i
De huisvesting in bedoeld pand duurde slechts
eenige jaren, aangezien het bij ernstige over
weging wenschelijk bleek het drukken der cou
rant niet in eigen beheer te houden, maar het
drukken uit te besteden aan een der andere
hier ter stede bestaande drukkerijen.
Met de firma Gebr. van Noortwijk werd in
1883 een overeenkomst gesloten betreffende het
drukken der courant. Sedert 1883behoudens
een tusschenruimte van één jaar, toen de cou
rant bij den heer Chr. Rebers ter perse werd
gelegd is genoemde firma tot de grootste
voldoening der opvolgende directies met het
drukken onzer courant belast.
Was onze courant in 1878 slechts een klein
blaadje, de hoogere eischen, die gaandeweg aan
het dagblad werden gesteld, noopten 2 Aug.
I 1892 tot vergrooting der „Nieuwe Schiedamsche
i Courant" over te gaan. Den 23en October 1904
was door den drang der tijdsomstandigheden
S vergrooting van het formaat andermaal nood-
zakelijk gebleken. Van laatst genoemden datum
5 af is zij in dezelfde grootte blijven verschijnen.
Toen 1 October 1904 de „N. Schied. Crt."
wederom van uitgever was veranderd, ging
zij over aan de N.V. „Nieuwe Schiedamsche
Courant" (goedgekeurd bij Koninklijk besluit
van 14 Januari 1908), die haar thans nog
uitgeeft.
Een eigenaardige bijzonderheid uit de ge-
schiedenis onzer uitgeverszaak is wel deze
De Leidenaars hadden in 1879 groote
moeite om een geschikten drukker te vinden,
waar het R. K. „Leidsch Weekblad" ter
perse kon worden gelegd. Kapelaan Poelhekke
te Leiden later pastoor der parochie van
O. L. Vrouw Visitatie te Schiedam kwam
in genoemd jaar op een avond, vergezeld
van kapelaan Fit, alhier, onverwacht op het
bureau der „Nieuwe Schied. Crt. die toen
nog haar eigen drukkerij had.
I De drukker, die het „Leidsch Weekblad
zou drukken, had ter elfder ure de uitgevers
in de steek gelaten. En nu stond kapelaan
Poelhekke met de kopie in de hand voor den
op uitstekende wijze voor het drukkersbedrijf
ingericht.
De ruime drukkerij, de goed verlichte zet
terij en de daarbij aansluitende afdeeling voor
de zetmachines zijn van de nieuwste werk
tuigen voorzien. De verschillende machines
worden daar thans door electriciteit gedreven,
terwijl in alle lokalen electrische verlichting
is aangebracht.
De overbrenging van zetterij en drukkerij
ging met velerlei technische moeilijkheden
gepaard aangezien het dagelijks verschijnen van
de „Nieuwe Schiedamsche Courant" tijdens
de verhuizing verzekerd moest zijn.
Dank zij veler inspanning zijn die moeilijk
heden glansrijk overwonnen.
In het nieuwe pand zijn nu ook de ruim
F/2 jaar in Engeland aan boord van het ss.
„Maasstroom" vastgehouden zetmachines
Monotypes welke eenigen tijd geleden met
een Engelsch convoy zijn meegekomen, in
werking gesteld.
Hoewel deze nieuwe machines, welke met
verbluffende snelheid de letters voortbrengen,
die het zetsel vormen, hetwelk de lezers
onzer courant thans dagelijks onder hun oogen
I krijgen, nog niet geheel zijn „ingeloopen"
j zullen zij binnen niet te langen tijd het
vroeger verschijnen der courant des avonds
mogelijk maken.
De „Monotype", een der meest volmaakte
zetmachines, heeft o.m. dit voordeel dat het
I zetten op een afzonderlijke machine geschiedt.
I (het toetsenbord) en een andere zeer gecompli-
s ceerde machine de letters giet (de gietmachine).
I Deze laatste machine vormt automatisch de
regels op de gewenschte breedte.
Het zetsel bestaat uit losse letters, waardoor
bij correctie niet meer zooals totdusver bij
de in gebruik geweest zijnde „Typograph"-
zetmachines geheele regels behoeven te
worden overgezet.
Hieronder ziet men de „Monotype" afge-
1 beeld
Het Toetsenbord.
toenmaligen redacteur, den heer M. J. Vin-
cent, verzoekend hem althans voorloopig uit
de verlegenheid te helpen.
Niet zonder moeite werd het reeds vertrok-
ken personeel opgetrommeld een nachtje
werd er aan gewaagd en... den volgenden dag
kon het „Leidsch Weekblad" te Leiden wor- j
den verspreid.
Zoo hielp onze courantdrukkerij in 1879 de
Katholieken der Sleutelstad aan hun orgaan,
dat later (16 Augustus 1887) door „De Zuid-
Llollander" werd vervangen.
De Bibliotheek der gemeente Leiden bezit
van het „Leidsch Weekblad", courant voor
Leiden en omtreken, de nos. van 5 Juli 1879
(no. 1) tot 21 Maart 1885 (no. 299). De nos.
van 5 Juli 1879 8 November 1879 zijn op
onze drukkerij gedrukt. (Bibliotheek Leiden,
inventaris no. 8741).
De uitbreiding van Schiedam, alsmede de
daarmee samenhangende stijging van abonne
mentental en toename der advertentiën deed
ons bedrijf in de laatste jaren belangrijk
groeien.
Het oude bureau in de Boterstraat no. 50
I voldeed al lang niet meer aan de matigste
eischen, zoodat wij genoodzaakt werden naar
i andere, meer in het centrum gelegen, kantoor-
i lokalen om te zien.
j Het vorig jaar kochten wij de panden Koe-
j markt no. 4 en Lange Haven no. 2 aan. Naar
i eerstgenoemd pand verplaatsten wij in Augustus
S 1917 ons bureau, hetwelk in velerlei opzicht
uitnemend aan de verwachtingen beantwoordt.
Ook de drukkerij van de firma Gebr. van
Noortwijk zocht voor haar bedrijf een gunsti-
I ger gelegen perceel, vooral in verband met de
opstelling van nieuwe machines, waarvoor vol-
5 doende ruimte in het pand Boterstraat 50 ont-
brak. Zij kocht het fabriekspand Schie 21a
en 21b, hoek Breede Marktsteeg achter de
I firma Schlatmann en Co aan. Dit pand werd
De Gietmachine.
Zoo gaan wij dan, in de overtuiging dat
veler steun en medewerking ook in de toe
komst ons verzekerd zij, met nog grooter
toewijding voor onze moeilijke, maar schoone
taak een nieuw tiental jaren in.
Het is zeker een hoopvol teeken deze
nieuwe aera in te treden onder de omstan
digheid dat Schiedam, wier lief en leed wij
40 jaren hebben meegemaakt, duidelijke ken
merken draagt dat zij binnen afzienbaren tijd
een groote, verjongde en bloeiende industrie
stad zal worden.
rss/s/s'/*"""""
Totale be
volking.
31 Dec.
31
31
31
Roomsch-katholieken.
Mannen.
4561
4802
4861
5511
Vrouwen.
Totaal.
5115
5448
5589
6086
9676
10.250
10.450
11.597
Sedert 1908 is geen statistiek van de bevolking naar de godsdien
stige gezindten verschenen.
