Wederom staat die wereldgeschiedenis topi ejeuii
keerpunt Wedénolm gaat beslist wondjen, of haar
loop izal wiezen steed's vorder van djein Christus
af, dan wjel of het haar gelukken mag1 terug te
grijpen den Iwaran nieuwen fcoieiits, djiie eenmaal
•op Calvarië gewezen weridL
Groot, ovërgqoiot is dan wijl gevoelen het
de verantw'oordblïjkheid der kathobekbln, iul
gansch de wereld!, wier niood'zakelijfke internatte!
nale invloed' zoozeer afhankelijk i& van! 'die stförkkf
der positie, in elk landaf zonder lijk bereikt.
Begjijlpielijk diethalve, dat juist nu déze santen^
'komst gehouden wopdt Gat ze doeltreffend zal'
wiezen, mag' met grond1 Verwacht, waar jaren
lang toen zich in Diocesane en gewestelijke KaJ
tholiekendagen heeft voorbereid; waar tevens j
gelukkig sarr/onvallan 1 na een arbeid vanj
meier 'dan 25 jaren We op sociaal terrein ieled
aanzienlijke hoogtè hebben bereikt, waar de ka-'
tholieke staatspartij! zooeven werd g-erieorganiseerdj
en steviger bevestigd, en waar dje hoop ge
grond is, datde godsdienstige v'eieenigingen wel
dra daarmede gelijken tred zullen hooiden, daar-,
door onze polilieke en sociale actie haar ka
tholiek karakter in de toekomst te beter waar
borgend.
Maar alvorens verder te gaan, past het ons met
groote waardjeering te herdenken de zoovellen,
die het mogelijk getmaakt hebben, dat wij als;
katholieken hier te lande den nieuwen tijd kun
nen tegemoet gaan, gelijk wij1 hopen het te zul
len doen- Wanneer wij dén toestand van heden
vergelijken met dien van hiohderd jarjen terug',
dan fcoimt ons vdor den geest die lange, lange rij
van kloeke mainnen, die, op verschillende wij»
ten in de verschillende tijdsomstandigheden, ali
len nochtans met hetzelfde doel voor oogen
in taaie volharding, met onuitputtelijk geduld,
met groot Godsvertrouwen hebben gearbeid aart
de emancipatie der katholieken' Van Nederland
en is het dure en zoete plicht dietr thans leven-'
d^to pp' dezen eersten Nederlandschen Katholflef
kendag aan het voorgeslacht te brengen .otnzcj
eerbiedige hulde en meest diepgevoelden dain'kv
En de kennis van dien arbeid in hejt verleden,
die steeds mieter, onder de onzen moge verbreid
worden, zal hert heden beter dolen begrijpen, ju,isi-
ter doen inzion., hoe in die toekomst gawei'kC
worden moet
Tpoh blijft het bij 'die ontzettende gees tesver
warring onzer dogen o zoo moeilijk in ware
richting koers te houden.
Dank daarom, hulde en dank aan den Paus,
die gelijk steed's in die historie, opk thans wieder-
om, na d'e wereld overstethpuWd te hebbiein,
aan die wereld voorhield, langs welken Wejg!
zij! zoude terug bekomen den! vrede, die verid-
ren ging die in de heerlijke YTedesencyclid?
het ziektebeeld van Staat en Maatschappij! vol
komen schetste, tevens de middelen ter g|ëine-:
zing gaf.
Wat beters zouden wij! dan kunnen verrichten
in deze dagen dan diep[ ons te doordringen van
de wijze voorschriften, van de vaderlijke vlejr-
mainingen daarin neergelegd', opdat ze straks; door-
leder onzer in.' 't bijzonder en doioir allen geza
menlijk worden in praktijk gebracht.
Dank aan de velen, die de uitrioodiging', tot
hen jericht, aanstonds hebben aanvaard, om in
algemjecne en in' sectievergaderingen dolor hurj
'woord medte te werken tot dat doel.
Vóór aJes het is de grondtoon dier ganscha
Encycliek mpet hersteld de Liefdet
„Gij ziet aldus de Paus hoe noodzakelijk
het is met allen ijver er naar te streven, d!at
de liefde van Jezus Christus weer heersche ;on-
der de menschen. Dit zullen wijl, in waarheid',
ons aitijd voor oogen houden als' den bijzonderen
arbeid van ons Pontificaat."
Daarmede is pok ,ons getoond _de hoofdzaak
onzer werkzaamheid. Liefde, steeds meer jilefdjei,.
vóór alles in eigen kring. Mieer liefdei v,oor en
tot elkander, zulks moge mede het resultaat
wezen van dezen Katholiekendag;. Meer liefdtej
zij er, gekweekt doolr het steeidis levendiger W|Or-l
dend besef, dalt we allejn zijd kinderen van een,-
zelfden Vader int dien hémel, van etenjzelfdel liov.ej
en geliefde Moederkerk. Dap zal het kai|
niet andeis d'e zoo alom met den m|o>nd beliel-
den solidariteit, meer efn méér ook' metterdaad
beoefend 'wordien; dan zal dia Christelijke! De
mocratie dóór allen' Worden betracht; dan zal
onder d'e otnzen van standenstrijd geen' spraklej
kunnen wezen, en waar die helaas reedis moohtj
zijn uitgebroken, die tieëindigd worden en wèi
v:oor goed. Gansch onze actie, giansch onze ar
beid zal ook doer andjerem ^qoivletel béter wor
den begrepen en gewaardeerd, jvellei onzter wefn-i
schen en vetlarp;etis, die 'wij moetetnj 'stellen iep!
blijven stellen, zullen zooveel' beter wordtin ver
staan, wanneer naar buiten duidelijk zal blijken,
hoe het gropte gebod van liefde tot God; iep;
liefde tot den (naaste ernstig door ons ter vtetr-
vulling wordt nagestreefd
Liefde jmoge er uitgaan 'meer en meer opk
tot onze niet-katholieke landgienooten.
Wellicht zullen sommigen onder hen miet ziekere,
vfoeze deze katholieke demonstratie gadeslaatn;
met angst ontwaren de toename van onzen in
vloed' en onze macht.
De zcodaoieen mogten aanstonds tën eenehma-'
Ie worden gerustgesteld-
Neen, wij zullen niet groot gaan op' het getal
der Nedenandsche katholieken, op heden vast
aaneengoschaard, teneinde den schij'n zelfs te
mijden, als golden bij ons overwegingen van.
macht.
Geien groote scharen werden door djein Zalig
maker de wereld ingezonden om haar tiet brein-!
gen de leer des heils, nip ar ;ejen kleine gTfoep
van jmainnein slechts, toegerust, echter miert ide
ga!vën van 'den H. Geest, en zjji, die aan deze
landen het Geloof kwamen verkondigen, stjetum
den allerminst op hun getal, maar al'leen op
groote, zedelijke kracht.
Zoo zijl ook thans alle vrees, die onze getal
sterkte zou kujnnen wekken, als: ijdel ter zijdie!
gésteld.
Maar wel zijn wij, juist uit ware Christelijke
liefde jegens Onze niet-katholieke landgenoot,en,
verplicht, mede door onze actie, doom het ioto|j
verschrokken openhaar belijden en openbaar be-,
téven onzer katholieke beginselen, steeds mjetea'
en meer bij hen dë aandacht op het katholicismle)
te vestigen, steedis meer en metefr hen in de gje-^
legenheid te stellen door onzen arbeid, diootj
onzen levenswandel kennis te nejme(n vajn die
Kerk en hare leer, opdat zij, als God het wil,
zich zelve eenmaal deelachtig, maken, aan de
hoogste gave, ons geschonken, ons H. itoomsch
Geloof.
Liefde moge er uitgaan opk tot hén buiten onz,a
gitenzen (tot de miilioenen die nog steeds rond-
djoten in de schaduwen des heidendoms.
Dankbaar herdenken wij' den viooruitgang' dtjr
'katholieken hier te lande de laatste eeuw. Zop|
gaarne wijzen JwSj iop' dë vrijheid die die Keptk
hier geniet; met groote dankbaariieid' wijziein we
op het steeds toenemend1 aantal onzer kerkgle^
bouwen, op djen btaei onzer religieuze) Ojdénj
en Congregaties; met groote voldoening kunnen
we, op dézen eersten NieiderlandsChen Kath.ollifen
kendag 51 jaren na dé verschijning van het
Bisschoppelijk Mandement het verklaren, dat
weldra, na een zóó langën, goed vtolbrachtenl
strijd, het vrij'wtel van onize eigen werkzaamhetiid
zal afhangen, ,of ons idéaal„het katliolieke kind
Pip1 de katholieke school" zal verwezenlijkt wo|ru
d'en van bewaarschool tot Universiteit.
Maar als dan O'pze blik gaat naar dé tiental
len millio|enien mjenschem, die in vwliouding fcoiH
heigeen hier ,olns debl is, schier niets bezitten,
en de smeekbede wordt vandaar vieffyioïnen prifl
meer priesters, nteter iteiligöuzen, infeler schplefe:
en als nooid'zakelijk middel daartoe, om meep
geld, dan zal djie bede iniet onverhoprd blijt
ven, én zal, naar wie vertrouwen, eenmaal dé
geschiedschrijver kunnen vekfmeJ'dlen, hoezeer djee'
ze Katholiekendag, waar 's Pausen Liefdes,ency
cliek behandeld' werd', krachtig heeft bevorderd,
dat het land', door Gpd zon genadig] gespaard v:oor
den loorlog, God' zijb dankbaarheid ging tooneo
door groote, daadweijkelijke liefde jegens' de mil-i
lioenen in de Missiegiebiiieden, opk vrijgekocht!
dopr Christus' kostbaar Bloed.
Zpo staan wij dan thans pp deze plaats, gpi-
rped onzen arbeid aan te vanglen teneinde bfef;
ter in ons op te nemen 's Pausen Liefdes-En
cycliek; zoo staan we hier in, de stad van den
zetel van dén H. jWillibrcrd door Gods goedheid
nog heden zop waardig bezet; in het bewust
zijn van onzen plicht alles dlaax te stellen, ten
einde, Wat eenmaal gebracht, de eeuwen Idfaok,
niettegenstaande rampspoed, druk en tijdteh, ist
bewaard geworden e!n ons nagjelaten, dpor ons
worde behouden om het ongerept en ongeschon
den ovtei te leveren a,an hen, die na ons komen
ons H. Rpom'sch Geloof.
Geweldig is dé strijd twe weten het die
nog heden, wellicht juist heden, teg|e|n dë Kerk
en Haai richtbaar Opperhoofd' word't gevoerd,
P'peinlijk, 'tin niet het minst v'innig en gevaarlijk,
in 't geheim.
Welnu, bet mag géwietem woidën, en wij stel
len er prüs pp het openlijk te verklaren, tdlat
het ons steeds een eëre zai' vvbzjen te topnejnj
dat wij weten, wat kinderen der Moieder zijlnj
verplicht te topnen h:oie groot onze liefdlel isi
v or dén Raus, (openlijk te verklaren, dat
wij! onze beste krachten steeds zuilen biijjvep
gjeven to,t den toeneinéndén blpei en gpoiei d^r
katholieke kerk van Nederland'. En teneinde daarr
bij steeds den whren weg: te bewandelen, zij' in dit
pieehtig uur naméns Nedérland's Katholiékën,
jegens de hoogwaardige Bisschoppen, Wier te
genwoordigheid hier pp den hoogsten prijisi wordt,
gesteld, afgelegd de meest stellige Verzekering)
van hartelijke liefdé, onkreukbare trouw len kin-,
deri'ijlke gehoorzaamheid.
ZiOto staan we hier als burgers van dén Neder-
randschen Staat, bewust van de plichten, die
we jegens den taat te vervullen hebben. MfcrtJ
blijdschap' zij! geconstatejerd, d!at onze eerste Ne-
dierlandsche Kathioliekeindag plaats heeft onder
ons vierde Christelijk Ministerie, wieiks vier kajt
tholieke leden, hier aanwezig', Van g|anscher haXf
te het welki'om toegeroepen zij, ojndèr veikl'aring}
dat ons katholieke vjolk dit Ministerie, juist als
Christelijk Ministerie, zoo vodgaarpe zal steu
nen, steunen door Zijn gebed, steunen in qn)
door zijn Vertegieiawloioirjdiging, waarvan de aan
wezigheid' Van haar katholieken; Voorzitter te
dezer plaatse móge strekken tot levend bèwïjjs'.,
Wanneer Iwe met dankbaarheid wijlzen iop de|
emancipatie der kathojieken v'an Nederland', daW
gévoelen we ook, dat, (naarmate ons meier vrij
heid, /mjeer inVtaejd' :te(n deel gaat vallfen, 'wei
die mede dienstbaar hebben tei maken' aan het
heil van Staat 'en Maatschappij. En met trots
mogen vlo "ip herinnering' biengen', dat in 't
verleden die les reieds i|n praktijk gebracht is.
Neen, de juistheid van het fiere woord „de
Koningin kan wel even trouwe, niet nog trou
wer onderdanen hebben dan de Katholieken zijn,"
behoeft niet meer bewezen, is bewezen door
tallooze roemvolle daden, in 't verleden gesteld.
Of 't in de toekomst zóó blijven zal 't Zal
afhangen van de mate, waarin het gelukken zal
de katholieke beginselen steeds meer en meer
te doen doorwerken en in praktijk te zien ge
bracht. Maar dan zal men het ook verstaan,
dat we als goede burgers van den Staat, ge
dreven doorliefde voor bet Vaderland, krachtig
arbeiden en blijven arbeiden, opdat door de
onzen ook in het openbare leven in Staat en
Maatschappij ten volle als katholieken wordt
geleefd Duidelijk moet het worden steeds meer
en meer voor hen, die zien willen, dat bij de
Katholieke Kerk ligt der volkeren behoud, dat
men buiten en zonder Haar wellicht een wijle
de volkeren formeel met broederband kan sa
menbinden, ze samen houden zeker niet.
Diep daarvan doordrongen is eene op geloof
en rede steunende overtuiging, is het onze dure
plicht te zorgen, dat hier onze katholieke be
ginselen meer en ineer Staat en Maatschappij
bezielen gaan, opdat in de eerste plaats het
dierbaar plekske gronds, dat we ons vaderland
noemen, ga geven het geluk, dat een volk in
den waren Christelijken Staat vinden kan. Juist
als goede Nederlanders werpen we ons derhalve
op onze katholieke actie, wetend, dat hierin
waarborg ligt voor behoud van orde en rust
in de samenleving waarborg voor 't bewaren
van den inaatschappelijken vredewaarborg
voor handhaving van 't wereldlijk gezag waar
borg voor 't steeds steviger bevestigen van den
koninklijken troon, waarop God onze geliefde
Koninginne moge sparen jarenlang.
Slaan we een blik over de wereld, dan mo
gen wij, meen ik, zeggen dat nergens op heden
de mogelijkheid 's Pausen wenschen te verwe
zenlijken zoo groot is als hier, nergens de kans
zoo schoon Christus' Koningschap te herstellen
op elk terrein.
Of het in werkelijkheid geschieden zal, hangt
voor een overgroot deel af van ons katholieken.
Die gedachte is opbeurend, bemoedigend, ze is
ook bezwarend, wijl we beseffen dan onze groote
verantwoordelijkheid.
En daarom zullen we steeds krachtiger heb
ben te bevorderen onze politieke en sociale
actie, te bedenken echter, dat die ijdel wellicht
zelfs schadelijk zal blijken te wezen, als niet
vóór allés i; der van ons tracht zich zelf te ver
beteren, te versterken het inwendig leven, als
niet vóór alles ieder bij ziah zelf tracht aan te
kweeken edelmoedige liefde voor Christus, voor
Maria, voor de Kerk, voor den Paus, groote
liefde voor bet Vaderland
Het hernieuwen der wereld, het alles herstel
len in Christus is voor alles werk des geestes.
Dan maar ook dan alleen zal onze katho
lieke zaak, niet slechts naar den vorm, ook in
wezen in orde zijn, dan zullen onze steeds
in bloei toenemende organisaties blijken in we
zen te verschillen van die, welke tegenover haar
staan, als door ieder onzer als voornaamste
taak gevoeld wordthet streven naar eigen
zelfverbetering.
Die taak moge moeilijk wezen ze niettemin
aangevat met moed en met vertrouwen.
Wederom heersche de Liefde, wil de wereld
gelukkig wezen, zoo roept de Paus ons toe.
Welnu, telkens en telkens wordt ons de weg
gewezen naar de bron van Liefde, naar Jezus'
Goddelijk Hart
Eiken ochtend klinkt bij 't kleppen van 't
klokje uit elk onzer kerktorens ons de zoete
uitnoodiging tegen, vervat in Schaepman's heer
lijk woord
Hier is van 't Eeuwig Leven,
De Spijze hemelzoet.
Het Brood van God gegeven
Des Heeren Vleesch en Bloed.
Met de bede, dat God onzen arbeid mogen
zegenen, verklaar ik den eersten Nederland-
schen Katholiekendag geopend.
Als spreker trad in deze vergadering op
mgr. Dr. LI. Poels, die tot onderwerp van zijn
rede had gekozen
,,De vredesencycliek en hare leer over de
katholieke vrijheidsidee."
Spr. schetste allereerst de huidige wereld in
het licht der vredesencycliek vervolgens zette
hij uiteen wat de Encycliek ons leert over de
zoo vaak misbruikte en zoo vaak verkeerd
begrepen vrijheid van den mensch.
Dr. Poels herdacht in zijn slotwoord wat
zoovele kloeke mannen onder ons Nederlands
Katholieken tot stand hebben gebracht. Hij
huldigde het werk van Aalberse en Ruijs de
Beerenbrouck, wees op de beteekenis der ka
tholieke pers in ons land en de resultaten van
den arbeid van het Nederl. Episcopaat. Dan
meende hij dat de naam van dr. Schaepman
op dezen Eersten Nederl. Katholiekendag ook
niet vergeten mocht worden.
Ilij eindigde zijn schitterende rede aldus
Heel deze Katholiekendag staat in het tee-
ken des Veedesencycliek van Benedictus, den
Gezegenden. Heel deze rede is slechts een
zwakke echo van de stem, die, terwijl heel
Europa dreunde van het kanongebulder, van
uit het Vaticaan zich richtte tot den helaas, ah
om velgelen „mensch". Leve Paus Benedictus!
Hij i» voor ons de stedehouder van Jezus Chris
tus. Hij blijve steeds onze grootste glorie, dat
in het vrije Nederland de meeste onderdanige
kinderen van den Paus van Rome wonen.
De edele vorstin, die thans op den troon van
Oranje zetelt, kan op het katholiek gedeelte
van haar land bouwen als op een rots, omdat
in de rots van Petrus de bron van den eerbied
voor het gezag nimmer verzanden kan.
Leve Koningin Wilhelmjna I Wij hebben
voor haar ons bloed en leven veil,
Maar ook leve heel het katholiek Nederlandsch
Volk, dat aan den Paus zoo trouwe zouaven
en aan de Koningin zoo trouwe vrijwilligers
schonk
Stille, eerbiedige hulde aan den eenvoudigen
katholieken „mensch" die in Nederland nog
„vrij" voor het kruisbeeld van den „Heiland"
knielt en daarom in zijn medemenschen de
broeders van Jezus Christus, in de dragers van
het gezag de Stedehouders van God zeiven ziet,
Mededeeling werd gedaan van de ontvangst
van het navolgend schrijven uit Rome
Van het Vaticaan, 1 September 1919.
Aan den Heer A. I. M. J. Baron van Wijnbergen.
Utrecht.
Mijnheer de Voorzitter
Ofschoon Uw edel en dierbaar Land door
een bijzondere goddelijke bescherming bewaard
is gebleven voor de gruwelen van den oorlog
en zijn droevigen stoet van ellenden, hebben
niettemin de Katholieken van Holland het
edelmoedige voornemen opgevat, zich voor de
eerste maal in een algemeenen Katholiekendag
te vereenigen, kort na afloop van het ont
zettende Europeesche conflict.
In tegenwoordigheid der ernstige, en zooveel
besproken vraagstukken van onze dagen, tegen
over de nieuwe behoeften door de huidige
omstandigheden en gebeurtenissen geschapen,
met het oog op de gevaren, die de maat
schappelijke orde bedreigen, is meer dan ooit
de tijd aangebroken, dat de katholieken bij
het licht der onderrichtingen van het Evan
gelie, van de leer der Kerk en der leiding van
den H. Stoel, de geneesmiddelen bestudeeren,
die geëvenredigd zijn aan de hedendaagsche
behoeften, de middelen geschikt om, in d«
volle maat van hetgeen mogelijk is, de
kwalen te genezen, waaraan de maatschappij
in onze dagen lijdt.
De onderrichtingen, vervat in de Encycliek
over den Vrede, alsmede de onderrichtingen
opgenomen in de gedenkwaardige Encycliek
,-Rerum Novarum" en die nog heden haar
levendigste actualiteit hebben behouden, zooals
Z. H. Paus Benedictus XV onlangs getuigde,
zullen het onderwerp uitmaken der studie en
werkzaamheden van de plechtige vergadering
der Hollandsche Katholieken.
Aldus zullen, na zich bevestigd te hebben
in de liefde en de toewijding aan de Kerk,
in de verknochtheid en de onderworpenheid aan
den Persoon van den Plaatsbekleeder van
Jezus Christus en aan hun respectieve herders
meer en meer versterkt in den geest van
wederkeerige liefde en eendracht; voorgelicht
omtrent de maatschappelijke behoeften en de
plichten van den tegenwoordigen tijd, de Ka
tholieken van Holland naar hunne haardsteden
terugkeeren, bezield met nieuwe vurigheid om
aan den voorspoed en het geluk van hun volk
te werken, om rondom zich den goeden geur
van Jezus Christus, de kennis en de liefde
voor onze Moeder de H. Kerk te verspreiden.
Zijne Heiligheid, die met de levendigste vol
doening dit initiatief der Hollandsche Katho
lieken heeft vernomen, wenscht hen daar
mee levendig geluk, en Hij vereenigt zich, van
heden af, in den geest met hun Katholieken
dag. Den wensch vormende, dat die vergade
ringen met een volledig succes zullen worden
bekroond en overvloedige vruchten voor de
Katholieke zaak zullen dragen, zendt de
H. Vader van ganscher harte, als onderpand
der goddelijke gunsten, aan de deelnemers aan
den Katholiekendag, aan hun waardigen Voor
zitter in het bijzonder, en aan hun werkzaam
heden den afgesmeekten Apostolischen Zegen.
Het is mij een geluk mijne persoonlijke feli
citaties en wenschen te voegen bij die van
Zijne Heiligheid, en ik verzoek U, Mijnheer de
Voorzitter, de betuiging te aanvaarden mijner
oprechte genegenheid in Onzen Heer.
(w.g.) Kardinaal Gasparri.
De bestrijding der duurte.
Het dagelijksch bestuur van den Landelijken
Bond tot bestrijding der duurte had gister een
conferentie aan het departement van Land
bouw, waarbij gewezen werd op de nog steeds
stijgende prijzen der levensbehoeften en waarbij
krachtig werd aangedrongen op onmiddellijk
ingrijpen. De distributie van het door het Rijk
aangekochte vleesch werd besproken en krach
tige medewerking der consumentenvereenigingen
toegezegd. Gewezen werd op het teleurstellende
feit, dat de aardappelen thans op het land te
koop zijn voor f3.50 per mud en die prijs door
den minister is verhoogd tot f 5.25. Ten krach
tigste werd de meening verdedigd, dat deze prijs
niet mag worden gehandhaafd.
Sumatra-Tabak.
Aan het Persbureau Vaz Dias wordt mede
gedeeld, dat de tabaksoogst 1916 en 1917 thans
grootendeels verscheept is en vermoedelijk aan
het eind van het jaar nagenoeg geheel afge
voerd zal zijn.
Van oogst 1918 liggen naar schatting nog on
geveer 200.000 pakken op Sumatra, waaivoor
nog geen koopers zijn gevonden en waarvan
een klein gedeelte dit jaar nog aan de markt
zal komen, het overgroote deel echter eerstin
het volgende jaar. De beste soorten zijn reeds
verkocht, in hoofdzaak aan Amerika dat onge
veer 30.000 pakken afnam.
Liquidatie oorlogsinstellingen.
De aardappeldroogfabrieken der firma Vles-
sing en Go., welke tijdens den oorlog zijn op
gericht om de broodvoorziening te verbeteren,
zullen binnenkort openbaar verkocht worden.
De te Coevorden staande fabriek komt 2 Oct,
opder den hamer.
9
"J
1
