Staten-Generaal.
EERSTE KAMER.
Vergadering van Woensdag 28 Juli.
Salarisver hooging Rijks-
personeel.
De Minister van Financiën, de heer
De Vries, antwoordt dat het bezoldigingsbesluit
aan de eischen van billijkheid voldoet. Eenige
noodzakelijk gebleken verbeteringen worden
aangebracht. De aanvangssalarissen van de la
gere ambtenaren en ook de salarissen der hoo-
gere ambtenaren zijn voldoende. De lagere am
btenaren krijgen bovendien f 50 kindertoeslag.
De pensioensaftrek zal definitief worden gere
geld bij de behandeling der nieuwe pensioen
wetten.
De wetsontwerpen worden daarna z. h. st.
aangenomen.
Een groot aantal kleine wetsontwerpen wor
den hierna z. h. st. aangenomen.
Bij de behandeling van de motie van den
heer Van Embden, de wenschelijkheid uit
sprekende om een onderzoek te doen instellen
naar de mogelijkheid van het verleenen van
concessies voor de radio-telefonie, verklaart de
Minister van Waterstaat, de heer K n i g,
geen bezwaar tegen de motie te hebben, zoo
dat zij zonder debat of stemming wordt aan
genomen.
Regeling van werkzaamheden.
De Voorzitter deelt mede, dat morgen
het eindverslag zal verschijnen over het ont-
werp-credietverleening aan Duitschland, waarna
dit, om half drie, in openbare veigadering zal
worden behandeld.
Grenswijzigin g-D elft.
Bij het wetsontwerp sub. 31 bespreekt de
heer De Boer (U.L.) eenige algemeene begin
selen, welke moeten gelden bjj samenvoeging
of opheffing van gemeenten. Hij waarschuwt
ervoor, al te schielijk over te gaan tot ophef
fing van kleine gemeenten. Samenvoeging van
gemeenten mag niet meebrengen, dat een vol
strekt landbouwende bevolking wordt „inge
lijfd" bij een stedelijke bevolking. Met de land
bouwbelangen behoort ter dege rekening te
worden gehouden, ook met den historischen
groei der gemeenten, die altijd organen zijn
met een eigen organisch leven.
De heer K r a u s (U.L.) herinnert eraan, dat
de plannen voor uitbreiding van Delft al ja
renlang hangende zijn. Spreker hoopt, dat de
opvolger van den tegenwoordigen burgemeester
van Delft al vertrouwd zal zijn met de be
hoeften dier gemeente en vooral ook met die
van de Technische Hoogeschool, wier groot
onderwijzend personeel geen huisvesting vinden
kan in Delft. Spreker stemt geheel met dit
ontwerp in.
De heer DeWaalMalefijt A.R.) betoogt,
dat grenswijziging of opheffing van gemeenten
pas mag geschieden, wanneer de gemeenten
daarom vragen, en nadat is aangetoond en be
wezen, dat op een andere wijze de gebleken
bezwaren niet konden worden weggenomen.
Spreker noemt onjuist hetgeen in het voorloo-
pig verslag is gezegd, dat de gemeente Delft
ingesloten is door de andere gemeenten. Eén
blik op de kaart doet zien, dat er in Delft nog
ruimte is voor uitbouw. Indien de gebouwen
der Technische Hoogeschool niet alle een plaats
kunnen vinden in Delft, welk verschrikkelijk
staatsbelang zou dan verbieden, ze een plaats
te geven in Vrijenban of Hof van Delft Van
de vele professoren wonen er 5 of 6 in Vrijen
ban of Hof van Delft en de rest inDen
Haag Spreker zal stemming vragen over het
ontwerp, om er zijn stem tégen te kunnen uit
brengen.
De heer Geertsema (U.L.) betuigt zijn in
stemming met het standpunt, dat deze minister,
in tegenstelling met de praktijk van vroeger,
inneemt. Reeds belangen van administratieven
aard nopen tot samenvoeging van kleine ge
meenten. Spr. zal dus gaarne zijn stem aan
het ontwerp geven.
De heer Vliegen (S.D.) stemt geheel in
met dit ontwerp, omdat in het algemeen ge
zorgd moet worden, dat de gemeenten zich re
delijk kunnen uitbreiden. Door tijdige uitbrei
ding zal ook tegemoet kunnen worden gekomen
aan het verlangen van sommige gemeenten, om
voor haar arbeidersbevolking tuinstedenbouw toe
te passen. Spreker gevoelt veel voor samenvoe
ging van kleine gemeenten. Vooral in Limburg
zijn veel gemeenten met 200 300 inwoners,
met welke een goed gemeentelijk leven niet mo
gelijk is. Spr. dringt aan op het bevorderen van
een gezonderen toestand in dit opzicht. Hij is
het niet eens met den heer De Boer, die het
doet voorkomen alsof de landelijke en de ste
delijke bevolking zéér gescheiden moeten blijven.
De heer van den Berg (A.R.) betoogt,
dat de bij Delft te voegen gedeelten van an
dere gemeenten niets „landelijks" hebben, maar
gewone stadsbuitenwijken zijn, die eigenlijk
bij Delft behooren. Juist door de samenvoeging
zal Delft onder betere financieele omstandig
heden komen. Door de uitbreiding zal de wo
ningbouw ook beter worden ter hand genomen.
De heer B e r g s m a (Lib.) beveelt ten warm
ste de aanneming van dit ontwerp aan.
De Minister van Binnenlandsche
Zaken, de heer Ruys de Beeren-
b r o u c k, herinnert er aan, dat de jongste
geschiedenis van de gemeente Delft er een is
van strijd, strijd om de uitbreiding der grenzen,
waarbij zij den steun van Ged. Staten vond,
maar totnogtoe bij de centrale regeering aan
doovemansdeur klopte. Men heeft gesproken
van de noodzakelijkheid tot het plegen van on
derling overleg over deze uitbreiding. Maar wan
neer de betrokkenen het bij dat onderling over
leg niet eens kunnen worden? Dan moet het
centraal gezag beslissen, in het algemeen
belang. Dat is hier geschied. Nu zijn er prstes-
ten gehoord, maar kan men onbevooroordeeld
een beslissing nemen in het algemeen belang,
als mexi als gevolg van zoo'n beslising» zijn
belasting met 100 of meer pet. ziet verhoogd
De regeering gevoelt ook, dat verscheidene ge
meenten samengevoegd kunnen worden en be
vordert die samenvoeging ook waar zij kan. Met
Delft was het echter een moeilijk geval, het
geen wel hedenmiddag is gebleken. Intusschen
hoopt de regeering, dat na verloop van eenige
jaren de hier voorgestelde oplossing juist zal
blijken te zijn geweest.
De heer De Waal Malefijt repliceert.
Het wetsontwerp wordt aangenomen.
Comité-generaal.
De Voorzitter deelt mede, dat de minis
ter zich bereid heeft verklaard in comité-gene
raal de inlichtingen over het crediet aan Duitsch
land te verschaffen, zoodat spreker de Kamer
hedenmiddag om half vijf in comité-generaal
wil laten vergaderen.
Verschillende kleine wetsontwerpen worden
goedgekeurd.
Het comité-generaal van de Eerste Damer,
ter behandeling van vragen naar aanleiding van
verklaringen van den minister van buitenland-
sche zaken van Duitschland met betrekking
tot de kolenkwestie, heeft van half vijf tot on
geveer zes uur geduurd.
Hedenvoormiddag om 11 uur kwam de Ka
mer in comité-generaal bijeen ter behandeling
van de huishoudelijke begrooting dar Kamer
voor het komende jaar, en om 21/2 uur in open
bare vergadering voor de behandeling van het
aan Duitschland te verleenen krediet.
Binnenland.
Verbetering van de volkshuisvesting.
De Nationale Woningraad heeft een adres
gezonden aan den minister van arbeid in ver
band met het wetsontwerp tot herziening van
de Woningwet.
Adr. verzoekt, het ingediende wetsontwerp
aldus te wijzigen
lo. dat buiten twijfel komt te staan, dat
een gemeente kan worden verplicht te bouwen
of voorschot te verleenen overeenkomstig de
Woningwet voor den bouw van woningen,
binnen haar grondgebied voor per
sonen. reeds buiten haar grondgebied woon
achtig, maar werkzaam binnen die gemeente,
of voor personen, die weliswaar in een andere
gemeente werkzaam zijn, maar voor hun woon
plaats aangewezen zijn op die bepaalde ge
meente
2o. dat een gemeente kan wol-den verplicht
te bouwen of voorschot te verleenen voor
bouw buiten haar grondgebied;
3o. dat de gelegenheid worde geopend om
in de gevallen, waarin een gemeente op het
grondgebied van een andere gemeente bouwt
of voorschot verleent aan een vereeniging om
aldaar te bouwen, bij Koninklijk besluit zoo
danige regelingen te treffen als ter voorkoming
van moeilijkheden, wenschelijk zullen blijken.
Arbeidsbemiddeling in den landbouw.
Vrijdag a.s. zullen, onder voorzitterschap van
den directeur van den dienst der werkloosheids
verzekering en arbeidsbemiddeling, verschillende
deskundigen op het gebied van den landbouw
en vertegenwoordigers van de vereenigingen
van werknemers in den landbouw, te 's-Gra-
venhage bijeenkomen, ten einde te beraadslagen
over de vraag, op welke wijze de arbeids-
middeling in den landbouw het best georgani
seerd kan worden.
De hooge broodprijs.
De „Tel." schrijft
De circulaire, die de minister van Landbouw,
in verband met de verstrekking van brood-
grondstoffen na 1 Sept. e.k. thans den burge
meesters heeft toegezonden, verdient alle aan
dacht.
Hoewel de minister bepaald had, dat de in
voer van, en de handel in tarwe en meel resp.
met ingang van 15 Aug. en 15 Sept. zouden
worden vrijgegeven, blijkt thans, dat de regee
ring voorloopig, op denzelfden voet als tot dus
verre, de broodgrondstoffen blijft verstrekken.
Deze houding moet verklaard worden uit het
feit, dat de Nederlandsche meelfabrikanten
eenvoudig geweigerd hebben, op denzelfden voet
als vóór den oorlog, hunne fabrieken weer te
exploiteeren.
Gedurende de zes jaren, die thans achter den
rug zijn, zijn (Je meelfabrikanten in ons land
grootendeels opgetreden als loon-molenaars voor
de regeering. Deze verstrekte de benoodigde
tarwe (plus de andere minder-gewenschte meng-
ingrediënten) en nam het gemaal voor een van
te voren bepaalden prijs weer af. en geen meel
fabrikant die ooit mopperde tegen dezen prijs.
Kortom, gedurende die oorlogsjaren hebben de
meelfabrikanten hun bedrijf zonder eenig risico
kunnen exploiteeren. Het was de minister van
Landbouw, die de verantwoordelijkheid droeg.
Die gegarandeerde bedrijfswinst, wilden de
heeren nu niet prijsgeven. Zij hebben dan
ook onlangs ronduit aan den minister verklaard,
dat zij bij de huidige hooge tarweprijzen, het
risico van import niet durven loopen. Alsof
niet iedere zakenman te allen tijde, in zijn be
drijf kans op verlies looptDan maken de im
porteurs van buitenlandsche bloem, die nu reeds
belangrijke partijen bloem in Amerika kochten,
opdat, wanneer 15 Sept. in het land is, de
bakkerij weer over Amerikaansche patentbloem
zal kunnen beschikken een heel wat onderne
mender figuur.
Er is voor den minister maar een weg om
het gemakzuchtig monopolie der meelfabrikanten
te breken, en wel deze de minister koope, in
plaats van tarwe, uitsluitend bloem in het
buitenland (Amerika) en late die na aankomst,
door tusschenkomst van de meelhandelaren,
voor regeeringsprijs, verhoogd met een kleine
provisie, over de bakkerij verdeelen. Men zal
dan eens zien, hoe spoedig de meelfabrikanten
hun laksche houding laten varen en hoe spoe
dig zij, trots alle hooge tarweprijzen, weer
tarwe zullen gaan importeeren. Dit zal de
eenige weg zijn om eindelijk aan de regeerings-
bemoeiing in zake meel- en bloemvoorziening
een einde te maken.
Wat de bovenbedoelde ministerieele circulaire
aan de burgemeesters betreft, blijkt nog, dat
ons met ingang van 1 Sept. e.k. bijzonder
hooge broodprijzen te wachten staan.
Wij lezen toch, dat de regeeringsbloem na 1
Sept. geleverd zal worden tot een prijs, welke
zooveel mogelijk zal overeenstemmen met den
wereldprijs. En aangezien deze laatste op dit
oogenblik reeds circa f 50 per 100 kilo be
draagt, zou, indien de prijs in Aug. geen enkele
verhooging meer ondergaat, de witbroodprijs
met Sept. matig becijferd 43 44 cent
per 800 gram moeten gelden. Een broodprijs-
verhooging dus van niet minder dan 7 a 8 ct.
(Hier is dan nog slechts sprake van water-
brood).
Wat de zaak nog ernstiger maakt, vooral voor
hen, die van een bescheiden inkomen moeten
leven wij hebben hier niet alleen de arbei
ders op het oog is de bepaling, dat ook het
regeerings meel geleverd zal worden tot den
door de regeering vastgestelden prijs.
M.a.w. dus de bijslag welke de schatkist tot
nu toe op het ongebuilde meel verstrekte, houdt
alsdan op, en ook het bruinbrood zal met
sprongen omhoog gaan voorloopig 8 9 cent
per 800 gram.
Nog zegt de minister in zijn jongste rond
schrijven dat het „te verwachten (is), dat door
het betrekken van bloem van vrije grondstoffen
de behoefte aan regeeringsbloem zal vermin
deren.
Wij wenschen hierbij op te merken, dat, nu
vaststaat, dat de regeering bloem zal blijven
verstrekken, de vraag naar „vrije" bloem juist
veel minder zal worden, omdat de regeering
door haar zooveel lagere vrachtprijzen bedui
dend goedkooper zal kunnen importeeren dan
de handelaren, welke laatsten de schadelijke
gevolgen van die regeerings-concurrentie maar
al te gevoelig zullen ondervinden.
Zoo vroeg mogelijk in het komende voorjaar
zullen 150 tot 200 arbeiders naar Spitsbergen
gaan en dan zal de productie het volgend jaar
opgevoerd kunnen worden tot 20.000 40.000
ton.
De expeditie heeft op Spitsbergen niet anders
dan gastvrijheid en tegemoetkomendheid onder
vonden. De stemming onder de leden zelf is
buitengewoon goed, zooals ook de gezondheids
toestand weinig of niets te wenschen laat.
Alle leden van de expeditie hebben er hard
gewerktde mijnwerkers hebben het best naar
hun zin. Onder de leden heerscht een opgewekte
stemming en zonder onderscheid werkt ieder
gaarne zoolang het dag is. En dat is op Spits
bergen heel lang. De heer Dresselhuys is opge
togen over de prachtkerels van de expeditie.
Niets is hun te veel, en zij hebben voor elkander
alles overzij zijn niet alleen gezellige, goede
kameraden, maar ook menschen, die tegen geen
moeite en arbeid opzien en met graagte zoo noo-
dig 18 inplaats van 8 uur werken.
Aan avonturen heeft het deze expeditie niet
ontbroken. Zij heeft zich echter, vooral dank
zij die opgewekte werklust, door alles heenge
slagen en zij heeft een begin gemaakt met een
Hollandsche onderneming op Spitsbergen, die
de mogelijkheid tot belangrijke uitbreiding in
zich draagt.
Wijziging van den motor- en rijwielwet.
De Nederlandsche Bond van Particuliere
Chauffeurs te 's-Gravenhage heeft van den Mi
nister van Waterstaat een uitnoodiging ontvan
gen, om in verband met het voorstel van dien
Bond tot wijziging van de Motor- en Rijwiel-
wet, o.a. invoering van een verplicht staats
examen ter verkrijging van een rijbewijs, eene
bespreking te hoflden met eenigen deskundigen,
Donderdag 29 Juli a.s. des. n.m. 2 uur.
Het Rijk en de Her. Kerk.
Naar het „Hbld." verneemt, wil de Regee
ring bevorderen, dat, (bij losmaking van den
financieelen band tusschen Staat en Kerk)
aan de Ned. Herv. Gemeenten wordt uitgekeerd
het, naar een rentevoet van 5 pCt. gekapitali
seerde bedrag van het totaal aan inkomsten,
dat zij over 1919 uit de Staatskas genoten
hebben.
R. K. Centraal Bureau voor Onderwijs en Op
voeding.
Gistermiddag is te 's-Gravenhage het R. K.
Centraal Bureau voor Onderwijs en Opvoeding
door Z. D. H. Mgr. H. v. d. Wetering, Aarts
bisschop van Utrecht plechtig ingewijd.
De voorzitter van de Commissie van beheer
en van toezicht, mr. A. baron van Wijnbergen
opende de plechtigheid met een woord van hulde
en dank tot den Aartsbisschop voor de bereid
willigheid van Mgr. om dit gebouw in te wijden.
Mgr. v. d. Wetering ging daarop tot de plech
tige inwijding van het gebouw over
Minister Ruys de Beerenbrouek.
De minister van Binnenlandsche Zaken, tijde
lijk voorzitter van den ministerraad, jhr. my.
Ruys de Beerenbrouek, zal gedurende de maand
Augustus met verlof, dat hij hier te lande zal
doorbrengen, afwezig zijn.
Passen voor Duitschland.
Men meldt uit Berlijn
Drie Duitsch-nationale leden van den Rijks
dag hebben geprotesteerd tegen de hooge prij
zen, die in Nederland voor pas visa naar Duitsch
land moeten worden betaald. Zij zijn van mee
ning, dat dit een groot aantal personen van een
reis naar Duitschland afschrikt, terwijl het,
gezien de tegenwoordige krisis, meer dan wen
schelijk is, dat veel kooplieden Duitschland be-
Hierna nam de Aartsbisschop het woord tot zoeken. Zij noodigen de Rijksregeering uit de
1 houden eener toespraak. Mgr. sprak een noodige maatregelen te treffen om de visaon-
kosten in Nederland goedkooper te maken.
het
woord van hulde en dahk tot den Minister van
Onderwijs voor de totstandkoming van de ge
lijkstelling voor het openbaar en het bijzonder
onderwijs. Mgr. droeg de leiding van het bu
reau op aan Dr. Th. Verhoeven, met den wensch
dat dezen het tot grooten bloei zou weten te
brengen.
Dr. Th. Verhoeven aanvaardde zijn nieuw
ambt met eenige woorden van dank en de ver
zekering zijner voortdurende inspanning tot
omhoogwerking van het bureau.
De Minister van Onderwijs wenschte de Katho
lieke geestelijkheid en onderwijzers geluk met
deze nieuwe instelling, waarmede tevens aan I
de regeering een grooten dienst is bewezen,
daar het den arbeid van het departement ver
lichten zal.
Na aanbieding van de eerewijn werd het ge
bouw door de talrijke aanweizgen bezichtigd.
De bezoldiging der rijksvcldwacht.
In verband met het onlangs in de bladen me
degedeelde advies van de salariscommissie van
burgerlijke en rijksambtenaren in zake ëen her
ziening van de bezoldiging der Rijksveldwacht,
wordt uit goede bron vernomen, dat zoodanige
herziening thans in voorbereiding is.
Hollanders op Spitsbergen.
De heer Dresselhuys, leider van de expeditie
naar Spitsbergen, is met eenige andere leden
van die expeditie in Nederland teruggekeerd.
De „Mont Cenis" neemt in het begin van Sep
tember op Spitsbergen een lading kolen in,
die bestemd is voor Noorwegen, waar de prij
zen dermate hoog zijn, dat dit land voorloopig
als afzetgebied aangewezen schijnt, en zal dan
midden September in Nederland terug zijn met
het grootste gedeelte van de expeditieleden.
Van dezen blijven er ongeveer 20 arbeiders den
winter op Spitsbergen over, om aan de schach
ten te werken en voorbereidende maatregelen
te treffen voor de exploitatie in het volgende jaar
Een Nederlandsche officier van gezondheid
wordt gezocht om de leiding van de achterblij-
venden op zich te nemen.
De expeditie heeft op Spitsbergen zeer uitge
breide kolenvelden gevonden de eigendommen
van de onderneming zijn inmiddels geheel in
Nederlandsche handen overgegaan en het laat
zich aanzien dat de regeling van de claims in
overleg mët andere bezitters een allen bevredi
gend verloop zal nemen. Dit jaar zal men reeds
ongeveer 6000 ton kolen produceeren.
Herwonnen Levenskracht.
Men meldt uit Apeldoorn
Gister is het sanatorium „Berg en Bosch"
van „Herwonnen Levenskracht" de instelling
tot bestrijding der tuberculose, onderafdeeling
van de R. K. Vakorganisatie geopend.
Het is*het grootste sanatorium voor t.b.c.-
lijders in Nederland en biedt plaats voor 60
vrouwen, 60 kinderen en 120 mannelijke pa
tiënten. Het ligt ten Noordwesten van Apeldoorn
ruim een halfuur van het centrum der gemeente
verwijderd, aan den Soerenschen grindweg, die
als een brutale lijn is getrokken op een veld
van bosch en struiken het ruim 500 H.A.
groot gemeentelijk boschbezit. De villa „Berg
en Bosch" met ongeveer 10 HA., van dit bosch
is aan de vereeniging voor 10 jaar door de
gemeente verhuurd tegen f 3500 's-jaars.
Het denkbeeld der vereeniging om de vele
na den oorlog vrijkomende barakken te gebrui
ken voor tijdelijke voorziening in de sanato
riumbehoefte, vond bij de regeering instemming
en in het begin van het vorig jaar ver
leende het ministerie van Arbeid toestemming
om een sanatorium te bouwen met gebruikma
king van de barakken, die in het Duitsche-
burger-gevangenkamp te Hattem hebben dienst
gedaan. Anderzijds besloten de R. K. georga
niseerde arbeiders een cent per lid per week
aan de instelling af te staan, waardoor jaar
lijks een som van 80.000 wordt bijeen gebracht.
Thans, na elf maanden reeds is stakingen
in binnen- en buitenland ten spijt. een volle
dig sanatorium gebouwd, een volkssanatorium,
dat geen „klassen kent en zijn deuren opent
voor lijders van alle gezindten, al krijgt de
R. K. vakbeweging de beschikking over een
honderdtal bedden, die zij door de wekelijksche
bijdragen harer leden kon bekostigen. Een hou
ten „nood"-sanatorium weliswaar, waar groote
eenvoud is betracht, de doelmatigheid echter
met uit het oog werd verloren, maar tevens een
goedkoop sanatorium. Want ware dit complex,
uit 21 gebouwen bestaande op voor-den-oorlog-
sche wijze, d.w.z. in steen opgetrokken, dan
zonden de kosten op f 10.000 èt 11.000 per bed
zijn gekomen. Nu zijn de totaal-kosten niet
hooger dan 2/5 van die, welke steenbouw met
zich zou hebben gebracht, waarbij nog komt,
dat met dezen „noodbouw" spoediger in het
gebrek aan sanatoriumruimte kon worden voor
zien.
Toch doet de kwaliteit van de noodzakelijke
