Witwasscherij.
GUT GIJ UIT
N.V. DE PHOENIX,
Commissaris van politie.
Bij Kon. besluit van 25 dezer is benoemd tot
commissaris van politie te Amsterdam, A. J.
Pateer, thans hoofdinspecteur van politie aldaar.
De kabinetscrisis opgelost.
Naar thans met zekerheid kan worden mede
gedeeld, is de kabinetscrisis opgelost in den zin
van reconstructie Van het tegenwoordige kabinet,
ten aanzien van twee portefeuilles.
Minister De Vries zal als minister van Finan
ciën worden vervangen door Jhr. Mr. D. J. de
Geer, lid van de Tweede Kamer (oud-afgevaar
digde voor Schiedam) en thans burgemeester
van Arnhem terwijl de plaats van Luitenant-
Generaal Pop als minister van Oorlog zal worden
ingenomen door den heer J. J. C. Van Dijk,
thans directeur van de Topografische Inrichting,
die tevens zal optreden als minister Van Marine
a.i.
De heer De Geer is, naar men weet, Christelijk-
Iiistorisch, terwijl de heer Van Dijk tot de Anti-
Revolutionaire partij behoort.
De benoemingen van de beide nieuwe minis
ters, die zullen ingaan Donderdag 28 dezer,
zijn binnenkort te verwachten.
De oogst.
Uit een overzicht betreffende den stamleder
landbouwgewassen op 20 Juli j.l., samengesteld
naar gegevens,verstrekt door decorrespondenten
van de directie Van den landbouw en door het
Kon. Ned. Meteorologisch Instituut, blijkt het
volgende
Hoewel de droogte voor het gras zeer nadeelig
wordt genoemd en de stand Van sommige andere
gewassen als boekweit, vlas, klaverzaad en
tabak onvoldoende is, kan zoo leest men
daar o.m. niet worden gezegd, dat de oogst-
Vooruitzichten over het algemeen bijzonder on
gunstig zijn. Granen Vertoonen in het algemeen
een goeden stand. Rogge en tarwe zijn boven
het normale. Wintergerst gaf een bevredigend
gewas. Erwten laten in de streken, waar zij het
meest worden Verbouwd, een goeden stand zien.
De stand der suikerbieten belooft een bevredi
genden oogst en ook de stand der consumptie
aardappelen is in de voornaamste cultuur-centra
vrij goed.
De Nobelprijs.
Men weet, dat er in Hongarije een bewe-
ging gaande is, die er op is gericht om aan Ne
derland ditmaal den Nobelprijs voor vredeswerk
te doen toekomen, Voor al wat het in en na den
oorlog barmhartigs heeft gedaan. Wij denken er
natuurlijk geen oogenblik aan om mee te spreken
over de vraag, of die Nobelprijs al dan niet aan
Nederland moet worden gegeven, zegt het
„Hbld. maar indien de Ilongaarsche bewe
ging mocht slagen, dan ware het toch wel ge-
wenscht, dat haar resultaat het beste adres
hier te lande zou bereiken. Nu was het oorspron
kelijke plan den vredesprijs te doen toekennen
aan Koningin Wilhelmina, als vertegenwoordig
ster van het Nederlandsche volk. Dat was logisch
gedacht. Nog juister ware het, den Nederland
schen Staat als geadresseerde te kiezen Regee
ring en volksvertegenwoordiging zouden dan in
gemeen overleg hebben uit te maken, welke
bestemming aan den prijs moeten worden ge
geven. Maar de Koningin zal dat natuurlijk ook
kunnen' tV.kii-
Doch nu schijnt men een ander adres op
't oog te hebbenhet Nederlandsche Roode
Kruis. Dat nu ware o.i. minder juist. Ten eerste
omdat het N. R. K. een vereeniging is, welke bui
ten de controle van, en buiten de aanraking met
de massa van het volk staat. En ten tweede, om
dat het grootste en beste deel van ons internatio
naal liefdewerk niet door het Roode Kruis is ge
schied, maar door particulieren. Namelijk door
dietienduizenden en nog eens tienduizenden Ne-
dei landers, die geld of pakjes zonden (en nog
zenden) en allerlei Vreemden huisvestten en
hielpen. Dat is alles individueel werk geweest,
waaraan hoogstens hier en daar wat leiding is
gegeven door het Roode Kruis, maar dat in zijn
oorsprong en wezen geheel huiten die Vereeniging
is omgegaan. Ja, zelfs de organisatie van dat
werk is goeddeels door particulieren ter hand ge
nomen. Men denlce maar aan de vele comité's
voor huisvesting van kinderen uit Duitschland,
Oostenrijk en Hongarije.
Men vatte hetgeen wij hier schreven niet
op als een verkoopen van de huid van den
nog levenden heer. De mogelijkheid moet onder
de oogen worden gezien, dat de Ilongaarsche be
weging succes heeft. Het is dus zaak, dat degenen
die haar daarginds leiden, haar niet op een ver
keerd spoor brengen.
En dat ware het geval, indien ze werd gericht,
in plaats van naar den Nederlandschen Staat of
naar de Koningin, naar een vereeniging, die hoe
verdienstelijk overigens ook,niet in de verste ver
te beschouwd kan worden als vertegenwoordig
ster van het Nederlandsche volk.
■Over de aanvaarding van deze bemiddeling
werd gisteren door de partijen beraadslaagd.
Eerste Kamer.
Verhóoging wachtgelden.
Verschenen is het eindverslag der Commissie
van Rapporteurs over het ontwerp van wet tot
verhooging van de wachtgelden, genoten ten
gevolge van de ontbinding van arrondisse
mentsrechtbanken, kantongerechten en raden
van beroep.
Nadat hel Voorloopig Verslag der Commissie
aan dc Regeering was medegedeeld, is van haar
ontvangen een Memorie van Antwoord, waarin
de Minister van Justitie naar aanleiding van
de door verschillende leden kenbaar gemaakte
beschouwingen opmerkt, dat bij de behandeling
van het wetsontwerp tot verlaging van de pen
sioenen is toegezegd, dat het noodige zoude
worden verricht om te komen tot eene verhoo
ging van dc wachtgelden.
In verband daarmede is alreeds overgegaan
tot verhooging van de gewone wachtgelden,
welke zijn geregeld in het wachtgeldenbesluit
en sluit alzoo de onderwerpelijke verhooging
van wachtgelden, welke bij de wet behoort te
worden geregeld, zich geheel aan bij hetgeen
op dit stuk reeds heeft plaats gevonden. Uit
sluiting van laatstgenoemde categorie van wacht
gelden van eene verhooging, die op andere cate
gorieën reeds is toegepast, komt mitsdien niet
redelijk voor.
De heer Ketelaar heeft zijn Memorie van
Antwoord ingezonden op hef voorloopig verslag
betreffende zijn voorstel van wet tot het ver
strekken uit de Staatskas van eene vergoeding
aan gepensionneerden en op wachtgeld gestelden.
Tegenover de bedenking, dat in deze voor
's Rijks schatkist zoo zorgvolle tijden gelden
zouden worden teruggegeven, die aanvankelijk
volgens wettelijke bepalingen waren gestort,
wijst de voorsteller er op, dat zulks ook is ge
schied bij de in dienst zijnde ambtenaren.
Dat een voorstel als waarvan hier sprake is
niet van het initiatief der leden van de Volks-
vertegenwoordigin g zou mogen uitgaan, kan
de voorsteller niet toegeven de Grondwet stelt
hieromtrent geen enkele beperkende bepaling.
Trouwens, ook de Eerste Kamer heeft blijkbaar
de thans verdedigde opvatting niet steeds ge
huldigd immers, slechts weinige jaren geleden
heelt zij het voorstel van wet-Marchant c.s. tot
verhooging der jaarwedden van de onderwijzers,
zelis zonder hoofdelijke stemming aangenomen,
De opmerking dat de Volisvertegenwoordi-
??big, die zoo herhaaldelijk bij de regeering op
bezuiniging aandrong, thans geene uitgaven zou
belmoren te voteeren tegen het advies van den
minister van Financiën in, is naar het oordeel
van den voorsteller niet in hare algemeenheid
te aanvaarden. Z.i. zijn thans voldoende rede
nen voor den voorgestelden maatregel aanwezig.
Zijn dank betuigende aan de leden, die hem
steun verleenden, koestert de heer Ketelaar ée
hoop, dat mede naar aanleiding van het door
hem in zijne Memorie van Antwoord betoogde,
de Eerste Kamer alsnog moge bereid zijn, zich
met het onderhavige Voorstel van wet te ver
eenigen, opdat de Koninklijke bewilliging daarop
kunne worden verzocht.
Boerenbond zullen er gezamenlijk stappen
worden gedaan door de drie centrale land
bouworganisaties, n.l. den Ned. R. K. Boe
renbond, het Kon. Ned. Landbouw-Comité en
den Chr. Boeren- en Tuindersbond, tot in
trekking Van het wetje op den zomertijd.
De conferentie te Washington over den
arbeidsduur enz.
Bij de Tweede Kamer is thans ingediend een
zestal wetsontwerpen betreffende voorbehoud
der bevoegdheid tot toetreding tot het ontwerp
verdrag van Washington, betreffende
le. beperking van den arbeidsduur in nijver
heidsondernemingen tot acht uren per dag en
achtenveertig uren per week
2e. de werkloosheid
3e. den arbeid van vrouwen vóór en na hare
bevalling
4e. den arbeid van vrouwen gedurende den
nacht
5e. de vaststelling van den leeftijd, waarop
kinderen mogen worden toegelaten tot het
verrichten van arbeid in nijverheidsonderne
mingen
6e. den nachtarbeid van jeugdige personen,
werkzaam in de nijverheid.
Telel. No. 15. 1248 7
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
Uitbreiding.
Naar gemeld wordt, zal het wagenpark der
Nederl. spoorwegen met 2000 goederenwagens
worden uitgebreid, terwijl ook een 100-tal per
sonenrijtuigen zal worden bijgemaakt.
Het Museum te Utrecht.
Het nieuwe Centraal Museum aan do A^nicten-
straat te Utrecht zal a.s. Maandagmiddag offici
eel worden geopend.
Dc Kellners-actie.
Maandag had eene vergadering plaats van
het dagclijksch bestuur van Horecaf met de
afdelingsbesturen van Amsterdam, Den Haag
Rotterdam en Utrecht om de houding te be-
pa en, indien het door de personeelbonden
aangekondigde conflict in het hotel, restau
rant- en café-bedrijf mocht uitbreken.
Onder meer werd besloten, dat het perso
neel, dat aan een staking deelneemt, onher
roepelijk zal worden ontslagen en aan de werk
willigen en hunne huisgezinnen alle mogelijke
steun zal worden verleend.
Naar de „Tel." verneemt, heeft de burge
meester van Amsterdam bemiddeling aangebo
den m bovengenoemd conflict,
werknemers in het hotel-, restaurant- en café
bedrijf.
Dcputalen-vergadcrhig.
Naar de „Stand." verneemt, ligt het in het
voornemen, Vrijdag 14 October een deputaten-
vergadering te houden ter behandeling van het
vraagstuk der candidaatstelling van vrouwen
(rapport commissie-Idenburg) en van de stich
tingsactie der „Doctor Abraham Kuyperstich
ting", verkiezing van een Raad van Beheer.
De bedrijfsraden meer bekend.
De belangstelling, ook in niet-Katholieke
landbouwkringen voor het stelsel der Bedrijfs
raden blijkt allengs grooter te worden.
Op de 79e jaarvergadering van de Geldersch-
Overnjsselsche Maatschappij van Landbouw,
die van 9 tot 12 Augustus a.s. te Lochem wordt
gehouden, zal de heer N. van Vliet uit Zutfen,
spreken over „Bedrijfsradenorganisatiën en Be
drijfsraden.
io°?^ het ,ka^dkuishoudkundi^ Congres, dat
13, 14 en lo September te Middelburg bijeen
komt, zal mr. H. van Haastert eene inleiding
houden over de vraagis invoering van het
Bedrijfsradenstelsel in .het Land- en Tuin
bouwbedrijf gewenscht?" Zooals inder
tijd reeds was medegedeeld, heeft mr. van
Haastert op de verleden maand gehouden jaar
vergadering van de Groninger Mij van Land
bouw eveneens eene rede gehouden over de
Bedrijfsraden en den Landbouw.
Actie tegen den zomertijd.
De boeren, die het groote ongemak van de
jaarhjksche wederinvoering van den zomertijd
in hun bediijf voelen, houden niet op te pogen
dezen maatregel opgeheven te krijgen. Zoo
goed als alle landbouworganisaties hebben ge-
ïekwestreerd aan de Regeering en op verga
deringen en congressen moties en resoluties
aangenomen, gericht tegen de wederinvoering
van den zomertijd. Dit afzonderlijk optreden
heeft geen resultaat op kunnen leveren.
Nu gaat men vereenigd optreden.
Op initiatief van den Nederlandschen R. K.
DE WONINGTOESTAND.
II
Uit in het rapport medegedeelde statistieken
b ijkt, dat de bevo kingssterkte van Schiedam
van 31 December 1907 tot 31 December 1920
1.31 maal zoo groot is geworden.
De bevolkingsaanwas in zijn geheel is niet zeer
regelmatig. Dit wordt veroorzaakt doordat de
aanwas door vestigingsoverschot sterk variabel
is (zie tabel 5 en grafiek 5). In de meeste gevallen
was zij zelfs negatief. Terwijl zij in het jaar 1916
28.28 per 1000 bedroeg (2.83 bedroeg zij in
1917 9.87 per 1000 (0.99
De laatste jaren is het vestigings-overschot
meer positief en stijgende. Gedurende het jaar
1920 bedroeg zij pl.m. 14.64 per 1000, wat, uit
genomen het jaar 1916, de sterkste aanwas L>,
in absoluten zoowel als in relatieven zin (percen
tage) gedurende de laatste 15 jaren.
Dit verklaart ten deele de geweldige stijging
van den woningnood na 1 December 1919.
De natuurlijke stijging van het bevolkingscijfer
door geboorten-overschot boven sterftecijfer is,
zooals tabel 4 aangeeft,nogal regelmatig en steeds
positief. Ook wat dit betreft toonen de jaren 1919
en 1920 resp. met 14.87 per 1000 en 21.64 per
1000 een sterke stijging in relatieven (percentage)
zin, zoowel als de absolute cijfers.
Vooral 1920 kenmerkt zich in dit opzicht. Dit
wordt veroorzaakt doordat het geboortecijfer,
dat in Schiedam reeds Hoog was en b ijft, weer
steeg tot 32.62 per 1000, terwijl het sterftecijfer,
dat de vorige jaren niet zoo bijzonder laag was
(in de allerlaatste jaren waarschijnlijk door de
herhaaldelijke griep-epidemiën in 1918 17.11 per
1000) in het jaar 1920 daalde tot 10.97 per 1000.
Het dient echter opgemerkt te worden, dat de
stijging van het bevolkingscijfer door natuurlijke
oorzaken, niet van directen invloed is op de
vermeerdering van den woningnood (voor een
gedeelte het sterftecijfer wel, maar dit ver
mindert den nood).
Hierop is n.l. van directen invloed het aantal
huwelijken.
Dit is een nog belangrijker factor dan het ves-
tigings-overschot, een factor, die niet zooals het
vestigings-overschot, ook negatief kan zijn (den
woningnood verminderen) maar steeds dezen
nood verzwaart.
Tabel 7 en grafiek 7 toonen aan, dat het jaar
hjksche aantal huwelijken, ondanks de steeds
stijgende bevolking, niet steeds toenemende was.
En de tabel 7a bewijst dan ook, dat het cijfer per
1000 inwoners per jaar nogal veriabei is.
In de jaren 1919 en 1920 is het huwelijksaan
tal echter niet alleen stijgende in absoluten zin,
maar ook het percentage steeg van 6.46 per 1000
in 1917 tot 8.37 in 1918, ja, tot het in de laatste 13
jaren nog niet bereikle aantal van 9.36 per 1000
per jaar in 1920.
Van 4.51 op 1 December 1919 daalde het cijfer
der gemiddelde gezinssterkte tot 4 op 1 Juni 1921
Gezien de hooge geboortecijfers, die zelfs nog stij
gende zijn, is het waarschijnlijk, dat deze gezins
verdunning voor een gedeelte slechts in den na
tuurlijken bevolkingsaanwas te vinden i°, (n.l.
door het stijgende aantal huwelijken per 1000
inwoners) maar voor een groot gedeelte in de ge
ringe getalssterkte van de zich hier vestigende ge
zinnen.
Stelt men deze op 3, dan is de woningbehoefte
m het jaar 1920 door vestigingsoverschot geste
gen met 578/3 194.
Van de 365 huwelijken in 1920 gesloten, kan
men rekenen, dat 350 de woningbehoefte ver
meerderden, en dat 30 woningen vrij kwamen
door het uiteenvallen van gezinnen.
Dan zou de woningbehoefte in het verloopen
jaar gestegen zijn met 320 193 pl.m. 520
woningen. En dit klopt vrijwel met het cijfer pi.
in. o70, wat vastgesteld werd door het aantal
samenwoningen op 1 December 1919 (woningtel
ling) te vergelijken met dat op -31 December 1920.
Gezien het onregelmatige verloop van de lijn,
voorstellende het vestigings-overschot, is het
moeilijk dienaangaande voorspellingen te doen.
Gedurende het tijdvak 1 December 1920—1
Juni 1921 bedroeg de geheele vermeerdering van
Ingezonden Mededeelingen.
Stel uw woning onder toezicht van den
Eersten Schiedamschen
Bewakingsdienst.
Tarief f 2.per maand of gedeelte daarvan.
Kantoren Hoogstraat 64 en Tuinlaan 56.
Telefoon nos. 474 en 491. 4367 10
het bevolkingsaantal 691, wat een vermeerdering
beteekent van 34.88 per 1000 per jaar (pl m
3.5
En dit nog wel voor deze tijden van depressie.
Het aantal huwelijken tusschen ongehuwden be
droeg, zooals wij reeds zagen, 170 of 8.46 per
1000 per jaar. Het vestigings-overschot bedroeg
42 gezinnen. Het laat zich dus niet aanzien, dat
de factoren, die de woningbehoefte vergrooten,
spoedig in werking zullen verminderen.
Kosten en hoedanigheid der
woningen in den laatsten tijd
G. 59. In de maand Mei van het jaar 1920 werd
het blok G. 59 van „Volkshuisvesting" aanbe
steed voor 399.250.—. De netto bouwkosten be
droegen 6767.— per woning of 23.48 per M3.
De stichtingskosten bedroegen r<md 7065
per woning. De gemiddelde kubieke inhoud per
woning bedraagt pl.m. M3. De exploitatiereke
ning gaf aan een jaarlijksch tekort van 12.409.3
of 210.per woning, waarvan de Gemeente
52.50 draagt en het Rijk 157.50 jaarlijks, ter
wijl de huren gemiddeld gesteld werden op 6.
per week.
Intusschen is de huuropbrengst per woning
hooger dan gemiddeld 6.— per week, zoodat het
jaarlijksch exploitaiteverlies nog gereduceerd
wordt.
H. 266. Den 16den October 1920 had de aan
besteding plaats van een gedeelte van het plan
H. 266 (Oud-Mathenesse) omvattende 115 wonin
gen en 4 winkels met woning voor de som van
869.730.—.
Als men de 4 bedrijfsruimten op 8000.sa
men schat, bedragen de netto bouwkosten per
woning 7233.De kubieke inhoud per woning
is 296 M3.
Vergelijkt men deze woningen, wat den prijs
betreft, met andere, dan doet men dit met onge
lijksoortige grootheden. Terwijl gewoonlijk dit
genre woningen te Schiedam op een betonnen
voet gefundeerd wordt, van welken de onderkant
pl.m. 70 c.M. onder de rooilijn ligt, vereischen de
ze woningen een paalfundeering, welke natuur
lijk onder het grondwater blijven moet. Op deze
palen heeft men betonnen kolommen gebouwd,
welke in langs- en dwarsrichting door koppelbal-
ken, die de opgaande muren dragen, verbonden
zijn. Niet alleen de paalfundeering maakt dezen
bouw duur, maar ook de zeer samengestelde be
kisting voor deze betonconstructie.
Gemiddeld eischt hier iedere woning 9 palen,
wat reeds een bedrag van 360.beteekent. En
wil men deze woningen met andere vergelijken,
dan moet men van de bouwkosten minstens 500
aftrekken.
Brengt men dit, in rekening, dan zouden de kos
ten per M3. 22.74 worden, welke nu uit hoofde
van dezen duren bouw op 24.43 per M3. komen.
De stichtingskosten dezer woningen komen
op ongeveer 7500.
Dit terrein is zeker niet het gunstigste voor
den bouw van arbeiderswoningen. Opgemerkt
dient nog te worden, dat in den tijd, toen deze
aanbesteding plaats had, de belangrijke daling in
de prijzen der materialen nog niet plaats gevon
den had.
„Eendracht." Den 13den November had de
aanbesteding plaats van een blokje van 18 wo
ningen en een winkel in de Gorzen, hetwelk ge
gund werd voor het bedrag van 112.600.
Brengt men weer ƒ2000.voor de bedrijfs
ruimte in rekening, dan bedragen de netto bouw
kosten per woning 6175.
Daar de gemiddelde kubieke inhoud van iedere
woning 289 M3. bedraagt, is de eenheidsprijs
ƒ21.43 per M3.
De stichtingskosten per woning bedragen rond
6500.—
„St. Jozef." Den llden Februari 1921 had de
aanbesteding plaats voor den bouw van 98 arbei
derswoningen, welke gegund werden voor
563.350.Dit beteekent een netto kostprijs
van 5748.per woning of, daar de kubieke
inhoud per woning gemiddeld 280 M. bedraagt,
20.48 per M3. De stichtingskosten bedragen ge
middeld 6050.per woning.
„Volkshuisvesting". Den 6den April 1921 had
de aanbesteding plaats voor den bouw van 125
volkswoningen, welke gegund werden voor
785.000.De netto bouwkosten per woning
bedragen 6216.of, daar iedere woning gemid
deld 285 M3. inhoud heeft, 21.57 per M3. Deze
prijs is niet hoog gezien de omstandigheden waar
onder gebouwd moet worden. Het terrein helt
namelijk vrij sterk, zoodat de aanleg van grond-
keerende muren in de tuinen noodig is.
Verder hebben de slaapvertrekken der boven
huizen geheel het karakter van zolderkamers
verloren, doordat er de woningen ontworpen zijn
met een flauw hellend dak. Deze slaapkamers
zijn nu voorzien van plafonds en hebben rechte
behangen wanden bijna tot aan de zoldering. Ook
is dit het eerste blok volkswoningen, waarbij elec-
trische verlichting is toegepast.
(Slot volgt).
Gemeenteraad.
Aanvullingsagenda voor dc openbare vergade
ring van den Gemeenteraad van Schiedam op
Vrijdag 29 Juli a.s., des n.m. 2 uur.
4bis. Voorstel van B. en W. om voor de
inrichting van lokaal B. van het Gymnasium
tot leerlokaal een crediet van 1600 te verleenen,
