DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN
44ste Jaargang.
Vrijdag 4 November 1921.
No. 13178.
Bureau KOEMARKT 4. Telefoon Intercommunaal 85. Postbus39.
Abonnementen per 3 maanden 2.—, per week 15 cent, franco per
post 2.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 3 cent.
EERSTE BLAD.
By of kractens wetten of verordeningen voor*
geschreven en andere offieieele af- en aan
kondigingen van het Gemeentebestuur.
HINDERWET.
Burgemeester en Wethouders hebben bij hun
besluit van den 3den November 1921 vergunning
verleend aan
lo J. TANIS tot uitbreiding van de smederij
in hef pand Boterstraat 45, kadaster Sectie B.
nos. 585 en 587, door bijplaatsing van een lucht
drukhamer van 50 K.G. valgewicht, gedreven
door een electromotor van 5 P.K. door verplaat
sing van een electromotor van 2 P.K., drijvende
2 boormachines, 1 slijp- en 1 zaagmachine en
door vervanging van een electromotor van 0.13
P.K. door een van 1/2 P.K.
2o P. SOETERS en A. SNEEP tot het oprich
ten van een electrische smederij in het pand
Hoofdstraat 87b., kadaster Sectie L.no. 2465,
met 2 electromotoren van respectievelijk 3 en
V'2 P-K., drijvende diverse werktuigen;
3o de NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP
SCHEEPSBOUWMAATSCHAPPIJ „NIEU
WE WATERWEG" tot het inrichten van eene
koperslagerij op haar terrein, kadastraal bekend
in Sectie N. nos. 286 - 320, met 1 electromotor
van 20 P.K. en 4 electromotoren van 1 P.K.,
drijvende diverse werktuigen.
4o. P. DUBBELD tot uitbreiding van de
banketbakkerij in het pand Groote Markt 11,
kadaster Sectie B. nos. 1265, 1266 en 3143, met
een electromotor van 1 x/2 P.K./drijvende een
anrandelpelmachine
5o. J. H. KREUGER tot uitbreiding van de
brood- en banketbakkerij in het pand Broers-
veld no. 112, kadastraal bekend in Sectie B.
onder no. 1645, met 1 electromotor van 1 P.K.,
drijvende een eiwitklustmachine en een amandel-
wrijfrnachine en
6o de SODA-EN CHEMICALIËNFABRIEK
„DE PAUW, firma A. Bek en Co., tot uitbrei
ding van de soda- en chemicaliënfabriek in het
pand Mariastraat no. 12, kadastraal bekend in
Sectie M. onder nos. 824 en 825, met een roer
ketel, een centrifugaalpomp en een stoomzuig-
pomp met reserve stoompomp.
S c h i e d a m, 4 November 1921.
Buiteiilandseh Nieuws.
RUSLAND.
Volgens een bericht uit Reval aan de „Roel"
kan men de totstandkoming van een coalitie tus-
schen bolsjewiki en mensjewiki, waaraan ook de
socialistische Joodsche organisatie (Poalei Zion)
deelneemt, als zeker worden beschouwd.
Buiten de coalitie blijven voor het oogenblik nog
de sociaal-revolutionnairen. In deze partij zijn
de stemmen verdeeld. Terwijl de in sovjet-
Rusland wonende leden in meerderheid voor
deelneming aan de coalitie zijn, zijn de sociaal-
revolutionnairen, die zich in het buitenland
bevinden en nog steeds in een aanstaande
ineenstorting van het bolsjewisme gelooven,
er tegen.
Voorts wordt aan het komende congres der
boeren, die in groote meerderheid niet-com-
mumstisch zijn, groote beteekenis gehecht.
Men rekent er op, dat ook een brug zal kun
nen worden geslagen tusschen het congres,
dat de voornaamste vertegenwoordiger is der
boeren en de bolsjewiki.
OPPER-SILEZIE.
Uit Kattowitz wordt gemeld Op de vraag der
Duitsche autoriteiten aan de Duitsche ambtena
ren in Opper-Silezië, wie in het aan Polen af te
stane gebied wenscht te blijven en in Poolschen
dienst wil overgaan, of voor wien in het Duit
sche moederland voor een andere bet ekking
moet worden gezorgd, hebben thans alle ambte
naren, enkele lagere uitgezonderd, verzocht om
in Duitschland te worden ondergebracht.
HONGARIJE.
In de gister gehouden vergadering der partij
van kleingrondbezitters heeft de minister-presi
dent graaf Bethlen, medegedeeld, dat hij in de
Nationale Vergadering een wetsontwerp zal in
dienen, dat de koninklijke rechten van Karl en
Zita opheft, benevens de successie van het gehee-
le Habsburgsche huis.
In het wetsontwerp wordt o.a. gezegd: De
rechten van ex-koning Karl op den troon wor
den opgeheven. De Pragmatieke Sanctie, welke
erfopvolging van het Oostenrijksche huis regelt,
heeft haar kracht verloren en hierdoor heeft
de staat weer het recht van vrije koningskeuze.
„De Nationale Vergadering handhaaft den
monarchistischen staatsvorm, doch stelt de
bezetting van den troon tot een later tijdstip
uit en wijst de ministers aan, die alsdan des
betreffende voorstellen zullen doen. Het wets
ontwerp zal op den dag der publicatie van
kracht worden."
Advertentiën: 15 regels f 1.75 elke regel daarboven 35 cent, 3 maal
plaatsen wordt 2 maal berekend. Ingezonden mededeelingen 75 et. per regel.
Speciale conditiën voor herhaaldelijk adverteeren. Tarieven worden op aanvraag
toegezonden. Incassokosten worden berekend.
De partij besloot vóór dit ontwerp te stom
men.
Uit Boedapest wordt gemeldVolgens het
wetsotwerp over de onttroning van het huis
Habsburg, zal Karl van den troon worden gestoo-
ten en wordt ook de erfopvolging van het huis
Habsburg opgeheven het maakt het echter niet
onmogelijk dat te zijner tijd, wanneer de konings
keuze zal plaats hebben, ook Karl tot koning
wordt gekozen.
Volgens een telegram uit Boedapest aan de
„Deutsche Zeitung" zal de Hongaarsche regee
ring na de aanneming van het wetsontwerp voor
de onttroning aftreden.
Waarschijnlijk zal Horthy graaf Bethlen
wederom met de vorming van een nieuw kabinet
belasten.
TSJECHISCH-IIONGAARSCH INCIDENT.
Donderdagmorgen verschenen bij Presburg op
de van Weenen naar Boedapest onderweg zijnde
Hongaarsche Donau-stoomboot Tsjechische amb
tenaren en onderwierpen alle zich op 't schip be
vindende personen aan een visitatie, zonder iets
verdachts te vinden. Daarop dwongen zij tot af
gifte van een gedeelte van de voor Hongarije
bestemde post en ontdekten ten slotte drie
voor het Hongaarsche ministerie van Buiten-
landsche Zaken bestemde pakketten, welke
zij in beslag namen. E^enzoo legden zij beslag
op het grootste gedeelte der documenten van
den van Praag komenden Hongaarschen di-
plomatieken koerier.
InHongaarsche regeeringskringen wordt deze
gebeurtenis met groote verwondering vernomen,
daar het een ernstig vergrijp tegen het Internati
onaal recht en het Donau-tractaat betreft. Er
wordt op gewezen, dat de Hongaarsche regeering
zelfs in deze moeilijke tijden den Tsjechischen
koerierdienst en ook het telefoonverkeer van het
Tsjechische gezantschap volkomen ongestoord
laat. De Hongaarsche regeering heeft een protest
tot de Tsjechische regeering en de Entente-mo-
gendheden gericht en heeft besloten tot energieke
repressaille-maatregelen.
AMERIKA.
Volgens een bericht uit Washington aan de
Matin zijn de vier gedelegeerden Hughes,
Root, Lodge en Underwood bijeengekomen om
het program Voor de beperking der vlootbe-
wapening vast te stellen, dat door Amerika op
de conferentie zal worden voorgesteld. Na den
minister van marine en den chef van den gene
ralen staf van de vloot te hebben gehoord, kwa
men zij op glle punten van het program tot over
eenstemming. Niet alleen wordt het aantal in
aanbouw zijnde schepen verminderd, maar ook
de ontwerpen voor den aanleg van marine-havens
versterking van kustwachten en omzetting van
de koopvaardijvloot in oorlogsbodems wordt be
snoeid.
BELGIE.
De Moniteur bevat, de benoeming van mr.
dr. Frans van Cauwelaert tot burgemeester van
Antwerpen.
Naar de „Maasbode" verneemt, had de
Vlaamsche minister Vandevijvere opnieuw met
ontslagname gedreigd, indien niet onmiddellijk
bedoelde benoeming, welke door alle Vlamingen
verlangd werd, zou worden afgekondigd. Het
offieieele benoemingsbesluit is Woensdagmiddag
te vier uur door den koning onderteekend.
AANKLACHT TEGEN LUDENDORFF.
De „Tel" correspondent meldt uit Berlijn:
Twee jaren na het eerste deel van Bethmann
Hollwegs „Beschouwingen over den Wereldoor
log", is thans bij den uitgever Reimar Robbing
het tweede deel verschenen van het werk van
den eersten oorlogskanselier. De heer von Beth-
mannHollweg was bezig met de laatste hand te
leggen aan enkele gedeelten van zijn manuscript
toen de dood de pen aan zijn hand ontrukte.Beth-
mann's boek is een verdediging van het Duit
sche volk en een aanklacht tegen Ludendorff,
die wel den rijkskanselier, maar niet de mili
taire tegenstanders van Duitschland heeft over
wonnen. Bethamnn Hollweg schrijft o.a.:
„De verhouding tusschen de politieke en mi
litaire leiding bleef dragelijk onder het eerste
en het tweede legerbestuurzij veranderde
echter, toen het derde legerbestuu. met Lu
dendorff aan het roer kwam. Er was nauwe
lijks een politieke kwestie, waarin hij niet
voor de opperste legeraanvoering, niet alleen
de medewerking, maar ook de beslissing op-
cischte. Deze militaiie inmenging werd per
soonlijk gerechtvaardigd door de verklaring,
dat de oorlog anders zou worden en dat veld
maarschalk von Hindenburg anders de verant
woording niet langer zou kunnen dragen.
Daarbij kwam, dat in elk geval sedert de
ziekte v.an von Hindenburg in den winter
1916/1917 de eigenlijke beslissing minder bij
dezen log dan wel bij Ludendorff. Men begon
met de invoering van vormen in het persoon
lijk en zakelijk verkeer, die een gemeenschap
pelijke samenwerking bijna geheel uitsloot
van het niet ondersteunen kwam het tot een
bestrijding der politieke leiding en ten slotte
hebben de verhoudingen in Juli 1917 geleid tot
een regiem, dat de alleen heerschappij der mi
litaire leiding buiten iederen twijfel plaatste.
De dictatuur van generaal Ludendorff, waar
door de rijkskanselier tot een uitvoerend or
ganisme van diens besluiten werd gemaakt,
heeft geleid tot de ineenstorting van de staats
orde.
ALLERLEI.
Ten einde de gevaren te bestrijden, welke voor
de Belgische industrie Voortvloeien uit den toe
vloed van Duitsche producten, als gevolg van den
lagen markenkoers, zou de regeering besloten zijn
op deze productie, behalve de gewone invoer-
belasting, nog een extra-belasting te heffen,
tot een maximum van 20 hunner waarde.
Het is waarschijnlijk dat deze maatregel
reeds in het begin der Volgende week van kracht
zal worden. Om fraude te ontkomen, zou men het
stelsel van herkomstcertificaten wederom invoe
ren.
-Te Jeruzalem^iebben onlusten plaats ge
had, waarbij met bommen werd geworpen. Vier
Joden en een Arabier werden gedood, terwijl 13
personen gewond werden. De onlusten zijn ont
staan bij een aanvalspoging op het Joodsche
kwartier.
De Amerikaansche Radio-Corporation zal
5 November een nieuw station te New-York
openen. Bij deze gelegenheid zal president
Harding door bemiddeling van dit station een
boodschap aan de geheele wereld richten.
Maarschalk Joffre zal den llen November
met een offieieele missie naar het Verre Oos
ten vertrekken, en dan o.a. het bezoek van
den kroonprins van Japan aan Frankrijk be
antwoorden. Ook zal hij een bezoek brengen
aan den koning van Siam te Bangkok en eenige
dagen in Fransch Indo China doorbrengen. Hij
zal tegen einde Januari te Yokohama aanko
men, en eenigen tijd voor de aankomst van
den prins van Wales uit Japan vertrekken, en
via Seoel en Moekden naar Peking reizen.
Vandaar denkt hij door de Vereenigde Staten
naar Frankrijk terug te keeren.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Zitting Donderdag 4 November 1921.
Opening 1,05 uur.
Voorzitter Mr. D. A. P. N. Kooien.
Interpellatie Zadelhof f.
Toegestaan wordt het verzoek van den heer
van Zadelhoff om verlof tot het richten van
vragen aan de ministers van Justitie en Oor
log le. over de behandeling van de dienst
weigeraars en in het bijzonder van den dienst
weigeraar H. Groenendaal en 2e. over de maat
regelen die de regeering voor de toekomst voor
de dienstweigeraars wil treffen.
Interpeflati e-a a n v r a a g.
De heer Hugenholtz vraagt verlof tot
den minister van Marine eenige vragen te mogen
richten omtrent de veiligheid van het personeel
bij het loods- en reddingswezen en het lot der
nagelaten betrekkingen. Op deze aanvraag zal
morgen worden beslist.
Verschillende wetsontwerpen.
Aan de orde worden gesteld diverse wetsont
werpen, welke alle z.h.s. worden aangenomen.
Grondwetsherziening.
Aan de orde zijn de wetsontwerpen tot het
'n dVerwegmg nemen van een voorstel van
wijziging van 't le, 2e, 3e, 4e, 5e, 7e, 8e, 9
en 11e hoofdstuk en van de Add;t;oneele Ar-
Ukelen der Grondwet. De beraadslagingen over
het 2e Hoofdstuk worden voortgezet.
De heer T roe ls tra (S. D. A. P.) l-'cht
een amendement toe, dat de strekkmg heeft
om art. 20 te wijz;gen overeenkomst;g het
voorstel der staatscomm;ss;e, d.w.z. dat, wan
neer geen bevoegde troonopvolger naar de
Grondwet bestaat, door een volksstemmmg
zal worden besh'st over de vraag of een m'euwe
dynast-e zal worden mgesteld, dan wel de
repubb'kemsche regeeringsvorm zal worden in
gevoerd. Spr. wijst er op, dat de regeering den
monarchalen regeeringsvorm een zegen voor
ons land heeft geacht. De bewering aan de
fe:ten toetsende komt de heer Troelstra evenwel
tot een tegenovergestelde overtu'gmg Deze
fe;ten acht spr. geen aanbevelmg voor het kon:ng
schap dat gebaseerd ;s n:et op de real;te;t maar op
de m;sle;d:ng van de massa. Men voert vaak aan,
dat het konmgschap de eenhe:d van de narie ver-
tegenwoord:gt maar als er een land is waar dat
n;et het geval ;s, dan ;s d:t Nederland. Sedert de
afwering van Plv'Fps is 'n Nederland Oranje
steeds gebrmkt als symbool van godsd'enst- en
klassenstrijd. Op grond van de h'storie kan dus
Oranje allernrnst worden aangewezen als ver
tegenwoordiger van de eenhe'd der narie.
Sedert 1848 heeft Oranje zich gesteld onder
de hoede van de liberale bourgeoisie en daardoor
is het klassekarakter niet weggenomen. De Oran
jefeesten kenmerkten zich steeds door uitspat
tingen tegen de socialisten zonder dat ooit één
woord van Oranje is uitgegaan om in te gaan
tegen deze barbaarsche handelwijze.
Van eenheid is in ons land haast niets te
bespeuren naast godsdienst, standverschil en
sectarisme, verdeeldheid op allerlei gebied.
Oranje is daarbij de kleur van de kleurlooze
middenstof.
Het Koningschap staat niet boven de par
tijen; het was de dienaar van elke partij die
aan het roer kwpm.
Maar daarom behoeft men geen koning
te zijn. Dit kan een president ook, al geeft
ook die op zijn tijd moeilijkheden.
Het koningschap past niet meer in deze
tijden, de erfelijkheid is in strijd met alle op
vattingen in zake publieke ambten, Erfe
lijkheid moge een geschikte leiddraad voor
rundveestamboeken zijn, voor openbare be
trekkingen deugt ze niet.
l'en slotte verdedigt hij zijn amendement.
De heer Oud (V. D.) licht zijn amende
ment, dat gelijk is aan dat van den heer Troel
stra toe.
Het voorstel van de Regeering acht hij
onjuist, hij stelt daarom voor het artikel aldus
te doen luiden
„Wanneer vooruitzicht bestaat, dat geen
bevoegde troonopvolger naar de Grondwet
aanwezig zal zijn, alsmede wanneer bij overlij
den des Konings geen bevoegde opvolger naar
de Grondwet bestaat, wordt over het behoud
van het Koningschap beslist door eene volksstem
ming van de kiezers, bedoeld in artikel 80 volgens
regels door de wet te stellen.
Na de volksstemming worden de beide
Kamers der Staten-Generaal, zoomede de Pro
vinciale Staten ontbonden. Het laatste lid van
artikel 73 blijft buiten toepassing.
Is tot behoud van het Koningschap be
sloten, dan doet de Koning onverwijld een
voorstel aan de Staten-Genraal tot aanwij
zing van een troonopvolger. Over dit voor
stel beraadslagen en besluiten de Staten-Gene
raal in vereenigde vergadering. Is de Koning
overleden, dan geschiedt de benoeming recht
streeks door de Staten-Generaal in vereenig de
vergadering.
Is het behoud van het Koningschap ver
worpen, dah worden onverwijld de noodige
veranderingen in de Grondwet aangebracht."
De heer Van R a v e s t e y n (C. P.) wenscht
het artikel aldus te doen luiden
„Wanneer vooruitzicht bestaat, dat geen
bevoegde opvolger naar de Grondwet aan
wezig zal zijn, alsmede wanneer bij overlij
den des Konings geen bevoegde opvolger
naar de Grondwet bestaat, wordt door mid
del van eene volksstemming over den aard
van den staatsvorm beslist door de kiezers,
bedoeld in artikel 80, volgens regels door de
wet te stellen.
Na de volksstemming worden de beide
Kamers der Staten-Generaal, zoomede de Pro
vinciale Staten, ontbonden. Het laatste lid
van artikel 73 blijft buiten toepassing. Strekt
de uitslag der volksstemming tot invoering van
een republikeinschen staatsvorm, dan worden
onverwijld de daartoe noodige veranderingen
in de Grondwet aangebracht op de wijze, bepaald
in het Elfde Hoofdstuk."
De heer Van S c h a i k (R. K.) licht zijn
amendement toe. De bedoeling is het arti
kel te schrappen. De Koning zal dan niet met
een wet tot regeling van de opvolging behoeven
te komen indien er geen opvolger meer is. De
beslissing is dan verschoven tot het moment dat
de laatste vorst is overleden en geen opvolger
aanwezig is.
Men moet niet vooruitloopen op de toe
komst doch wachten tot de troon leeg is en
de beslissing dan over laten aan hen die op dat
moment leven.
De heer Schokking (C. H.) verdedigt
een amendement om den aanhef van het artikel
te veranderen zoodat reeds in het vooruitzicht
dat er geen opvolger zal zijn, de opvolging zal
geregeld worden.
De heer De M o n t Verloren (A. R.)
wenscht geen wijziging in de troonopvolging
te brengen, ook niet wat de Regeering wil. Elke
verzwakking van de monarchie is uit den booze.
Door het voorstel van de Regeering wordt de
kans grooter dat er geen troonopvolger is en
dat acht. spr. verkeerd.
De heer van de Laar (Chr. S.) verwijt
den heer Troelstra, dat hij door zijn klasse-
strijd meewerkt om het volk te verscheuren.
Spr. verdedigt de erfopvolging waarin historie
is gelegen en daarin reeds haar beteekenis
vindt. Het stelsel, dat de Regeering in de
Grondwet wil brengen, acht hij onjuist en on
juridisch. Het middel, dat de heer Rutgers wil
toepassen, is eveneens ondeugdelijk. De uit
sluiting, die de Regeering wil toepassen, gaat
hem te ver en bereikt niet het gewenschte doel.
De heer De Kanter (V. B.) richt zich
tegen mr. Troelstra. Deze Vergeet, dat de po
litiek en de Oranjeliefde niet met elkaar in
verband staan. Er zijn er velen, die op de S.D.
A. P. stemmen, maar toch niet afkeerig zijn van
Oranje.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, de
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
