DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN
4-iste Jaargang.
Zaterdag 5 November 1921.
No. 13179.
Bureau KOEMARKT 4. Telefoon Intercommunaal 85. - Postbus 39. A d v e r t e n t i n 1—5 regels 1.75 elke regel daarboven 35 cent, 3 maal
r Jonnementen per 3 maanden 2.per week 15 cent, franco per plaatsen wordt 2 maal berekend. Ingezonden mededeelingen 75 ct. per regel,
post 2.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 3 cent. Speciale conditiën voor herhaaldelijk adverteeren. Tarieven worden op aanvraag
toegezonden. Incassokosten worden berekend.
BuiieDlandseig Nieuws»
DE CONFERENTIE TE WASHINGTON.
De „Petit, Parisien" zegt, dat president Har
ding van plan is op de conferentie te Washington
een uiterst belangrijke rol te spelen. In tegen
spraak met de dikwijls gehoorde meening,
schijnt Harding volstrekt niet genegen om zich
op den achtergrond te houden.
De President heeft een intervieuw toegestaan
aan een medewerker van den Matin". Deze
kreeg te hooren, dat het een groote dwaling is, te
meenen, dat Harding er ooit aan had gedacht,
Amerika in een „prachtige vereenzaming" te
houden. Harding herinnerde er aan, dat hij
gedurende de verkiezingscampagne in het bij
zonder had aangedrongen op de noodzakelijk
heid van internationale samenwerking. In zijn
eerste Boodschap vindt men de volgende mede-
deeling De Vereenigde Staten zijn bereid om in
de toekomst te overleggen met allen en om samen
te werken met allen en om allen te helpen. Maar
zij zijn van plan dat in vrijheid te doen zonder
gebonden te zijn aan de besluiten van een bui-
tenlandsche organisatie."
In een rede die hij twee weken geleden had
gehouden bevestigt Harding nogmaals op plechti
ge wijze, de internationale solidariteit. Amerikf
aldu vervolgt de Matin zal altijd trachten
in samenwerking met den andere landen een op
lossing te vinden voor de problemen, die aan de
menschheid zorg baren, maar het zal dit doen in
volle souvereiniteit en onafhankelijkheid, vrij
van eiken verren, collectieven, anoniemen druk.
Voor de conferentie van Washington heeft de
president alleen die landen opgeroepen, die de
gestelde problemen kunnen oplossen, omdat zij
er direct belang bij hebben.
Amerika zal ter conferentie, geheel belange
loos, misschien iets voor anderen vragen, maar
niets voor zich zelf.
De president is overtuigd, dat de conferentie
goede resultaten zal hebben en een aanmoediging
zal zijn voor verdere internationale samenwer
king. Hij weet ook, dat Frankrijk aan zijn zijde
staat bij deze poging tot zulk een samenwerking
HET VERDRAG VAN VERSAILLES.
De^ correspondent van de „Kölnische Zei-
tung" te Londen verneemt uit invloedrijke
politieke en financieele kringen aldaar, dat
de stemming reeds zoo ten gunste van ver
andering van het Vredesverdrag gekeerd is, dat
men een conferentie daarover voorbereidt, die in
Februari zal bijeenkomen.
DUITSCHLAND.
De rijksnrmster voor fmanc'ën Hermes, gaf
gisteren een uiteenzetting in den Rijksdag van
de belastingontwerpen der regeering. De ont
werpen zullen moeten bewijzen, zei de minister
hoever de Duitsche financiëele kracht tot ver
vulling der schadeloosstellingen gaat.
De belastingen, welke door de nieuwe ont
werpen op de schouders van het Duitsche volk
gelegd worden, zijn de zwaarste, welke ooit
een volk moest dragen. Niettegenstaande dit, zou
de opbrengst niet voldoende zijn voor de vervul
ling der verplichtingen, welke uit het vredes
verdrag voortvloeien. Wel zou|'de gewone rijks-
begrooting voor 1922, sluiten mét een overschot
van 28.7 milliard, maar dit overschot zou door
nieuwe uitgaven van 77.6 milliard overslaan in
een tekort van 48.9 milliard. De drukkende
financieele nood van het rijk, zou pas kunnen
worden gelenigd, wanneer Duitschlands tegen
standers zich in hun eigen bckmg willen zouden
aanpassen aan de financieele kracht van Duitsch-
land, welke door de beslissing over Opper-Si-
lezië zooveel zwakker geworden is. De redevoe-
ring van den minister werd algemeen toege
juicht.
Men meldt nader hoe de minister in zijn
rede de meeropbrengst van de nieuwe belastin
gen schatte op 40 tot 42 milliard mark. De vraag
of deze som voldoende is om alle verplichtingen
te vervullen moet echter ontkennend beantwoord
worden Aan gewone uitgaven zal 65.9 milliard
meer noodig zijn, zoodat zij 114 1/4 mi"iard zu'-
'en bedragen. Er b'ijft dus een tekort van 53
mi"iard. Voor de uitvoering van de verpach
tingen uit het vredesverdrag voortspruitende,
za' 55.1 mi'hard noodig zijn. In totaa' za' dus
110 mi"iard ge'eend moeten worden.
De zwaartste druk op de rijkshuishouding in
het komende begrootingsjaar zijn echter de scha
de 'oosste"ingen die op 77.6 miniard gewaardeerd
zijn. De schatting wordt echter bemoei'ijkt door
de onzekere factoren der waardeda'ing van het
ge'd. De schadevergoedingen in ge'd staan onder
den gewe'digen druk van de va'utaschomme'in-
gen, die niet berekend kunnen worden.
De zitting van den Rijksdag wordt Maandag
voortgezet.
RUSLAND.
Men meldt uit Moskou, dat Trotski zich aan
het hoofd van een grooten trust van industriee-
len gesteld heeft. Voor zijn deel heeft hij 200
millioen sowjet-roebel gestort. Verder zijn in
den trust getreden Skanski, Lebediof, Awaran en
nog eenige volkscommissarissen.
POLEN.
Naar aanlcidmg van het verblijf van Sk:r-
munt te Praag verlmdt, dat de handelsovereen
komst tusschen Praag en Warschau aan gevuld
zal worden door een pol'tiek verdrag. Dit zal
geen militair karakter dragen, maar bestemd
zijn de wederzijdsche neutraliteit te waarborgen
in geval van conflict van een der beide landen
met een derden staat, de kracht der vredesver
dragen te doen gelden en inbreuken op die ver
dragen te verhinderen.
De geschdlen tusschen de be>de landen zullen
door arbitrage beslecht worden.
HONGARIJE.
G'ster heeft de Hongaorsche-Nationale Ver
gadering het voorstel aangenomen, om ex-koning
Karei vervallen te verklaren van den Hongaar-
schen troon.
BELGIE.
De drie liberale ministers, Franck, Devéze
en Neujcan, hebben hun ontslag ingediend,
in verband met de benoeming van Van Cau-
weleart tot burgemeester van Antwerpen.
DE JAPANSCHE MINISTER-PRESIDENT
VERMOORD.
Volgens een te New-York uit Tokio ontvangen
bericht is de Japansche premier Hara door een
moordenaar met een dolk in de borst gestoken.
Het Amerikaansche ministerie van buiten-
landsche zaken verneemt uit Tokio dat de aan
slag aan het station is gebeurd en de premier
stervende is.
Het bericht van de moordaanslag op den voor
avond van de conferentie te Washington, heeP
overal een enormen indruk gemaakt.
Hara is langen tijd de leider der Japansche
politiek geweest. Verschillende partijen werden
hem echter moede en in Mei slaagden zij er in een
motie te doen aannemen, waarbij Hara verklaard
werd een gevaar te zijn voor de binnen- en bui-
tenlandsche politiek van Japan. Sindsdien is
Kato de leider der oppositie.
CHINA.
Naar de „T;mes" m't Sjanghai verneemt,
heeft de regeering te Peking aan de verte
genwoordigers der groote mogendheden aldaar
verzocht om de tegenwoordige invoerrechten
var 5 pCt. tot 6 pCt. te mogen verhoogen, totdat
een tariefherziening wordt toegestaan, waarom
China reeds in Jul; 11. heeft verzocht, maar welk
verzoek toen is afgewezen, daar het tijdstip er
voor' niet geschikt werd geacht.
Het schijnt, dat China, wanneer het ver
zoek tot verhooging met één percent zal worden
toegestaan onmiddellijk obligaties wil uitgeven
welke gedekt zullen worden door de opbrengst
dezer verhooging, welke geschat wordt op jaar
lijks 4 millioen dollar. De vertegenwoordigers
der mogendheden hebben 't verzoek aan hun
regeeringen overgebracht, doch algemeen neemt
men in Europeesche kringen in China aan, dat
het geweigerd behoort te worden. Jarenlang
heeft Peking zich hoofdzakelijk met kleine
leeningen op de been gehouden en thans is
het op den rand van een staatsbankroet. Er
is maar weinig noodig, aldus genoemde „Times"-
correspondent, om een laatsten stoot te geven
door welken de politieke atmosfeer dan wellicht
gezuiverd zou kunnen worden. Waarschijnlijk
zouden de Chineesche gedelegeerden naar Was
hington niet eens ongaarne zien, dat een derge
lijke ontknooping plaats heeft, omdat het hun
ten deele zou ontslaan van verplichtingen tegen
over de regeenng te Peking en zij in staat zou
zijn, mede te deelen, hoe de juiste stand van
zaken in China is.
'Dan zou de weg geëffend zijn voor de mogend
heden om de moeilijkheden van China van den
praktischen kant te bezien, waartoe juist de
conferentie te Washington zoo'n uitstekende
gelegenheid biedt. Indien de mogendheden de
verhoogde invoerrechten toestaan, zoo redeneert
men te Sjanghai, dan wordt daarmede de onge
zonde toestand bestendigd, van een regeering,
die niet het geringste prestige meer heeft, zeer
tot verdriet van het Chineesche volk, dat er
steeds over klaagt, dat Peking alleen zijn positie
kan handhaven en beslag kan leggen op de
inkomsten des lands, door de hulp welke het
buitenslands verleent.
ALLERLEI.
Het woord voerende aan een banket van de
kamer van koophandel te Liverpool, heeft de
Amerikaansche gezant, doelende op het geop
perde denkbeeld, dat Amerika, Engeland en
Frankrijk een werkelijk bondgenootschap zou
den aangaan, gezegd, dat zoo iets een nutteloos
denkbeeld en een volslagen onmogelijkheid was.
Uit Warschau komen berichten over anti-
Poolsche betoogingen te Berlijn. Zondag heeft
een menigte die in hoofdzaak uit studenten be
stond, de schilden van het Poolsche gezantschap
en eonsulaats-gebouw afgerukt en vernield. De
Poolsche regeering heeft tegen dit optreden ge-
pi-otesteerd.
Een draadloos bericht uit Berlijn meldt,
dat de eerste uit Duitschland in Rusland inge
voerde locomotieven een welgeslaagden proef
tocht gemaakt hebben op de lijn St. Petersburg
Moskou in tegenwoordigheid van sowjet-autori-
teiten, van den Duitschen vertegenwoordiger in
Rusland Wiedenfeld, van vertegenwoordigers
der Duitsche en Zweedsche industrie en van Ame
rikaansche groothandelaars.
Volgens een bericht in de Weensche bladen,
heeft het Hongaarsche regeeringsvoorstel be
treffende de onttroning pijnlijke verrassing ver
oorzaakt. Het wetsontwerp zet weliswaar de
Pragmatieke Sanctie op zij en daarmede de erf
opvolging van de Habsburgers in Hongarije, doch
sluit echter den terugkeer van een Ilabsburger op
(Jen Hongaarschen troon uit, daar het wetsont
werp het recht van Hongarije tot een onbe
perkte Konings keuze proclameert, en niet
verklaart dat geen Habsburger meer Koning
van Hongarije kan worden.
Hierdoor bestaat geen wettelijke hindernis,
dat een Ilabsburger en ook ex koning Karl zelf
bij vrije keuze tot Koning van Hongarije ge
kozen kan worden.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Zilhng Vrijdag 4 November, n.m. 1 uur.
Interpellatie.
Aan de orde is de behandeling van het ver
zoek van den heer Hugenholtz, om verlof tot
het richten van vragen aan den Minister van
Marine a.i. omtrent de veiligheid van het per
soneel bij het loods- en reddingswezen en het
lot van de nagelaten betrekkingen.
Het gevraagde verlof wordt verleend. De in
terpellatie zal op een nader te bepalen dag
plaats hebben.
Grondwetsherziening.
Voortgegaan wordt met de behandeling van
de voorstellen tot wijziging der Grondwet.
Art. 10 met de daarop ingediende amen
dementen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, de
heer Ruys de Beerenbrouck, vervolgt
zijn gisterenmiddag afgebroken rede. Spr. zegt
voorzichtig te moeten zijn met de amendemen
ten, waarvan de gevolgen niet precies zijn te
overzien. Het koningschap en de verhouding
van het Oranjehuis tot het Nederlandsche volk
js door verschillende sprekers behandeld. Spr.
herinnert aan de zegetochten van de Koningin
in 1919 in de bedreigde Nederlandsche gebie
den. Als drager van de volkseenheid acht hij den
president fiiet gelijk aan den Koning. Spr. ver
goelijkt den toestand van Nederland met dien in
Frankrijk, waar men in koortsachtige haast
zich voorbereidde op den oorlog met den aarts
vijand. De vergelijking met Tsjecho-Slovakije
een republiek die bezig is te worden, gaat hee-
lemaal nifcf. op. Indien in 1918 de revolutie over
ons land was gekomen, dan zou het er in ons
land anders uitzien dan thans het geval is.
De heer Schaper (S. D.)Wat heeft dat
met de grondwetsherziening te maken
De Minister: Vraag aan uw fractieleider
wat de rede van hem daarmede te maken had
De vraag is gestoldmonarchie of republiek
Deze vraag is thans meer van academisch dan
van practisch belang. Zelfs de partijgenooten
van mr. Troelstra zijn er zoo van doordrongen,
dat het. monarchistisch beginsel zóó leeft in het
volk, dat de febris amendendi er hen niet toe
bracht om een wijziging voor te stellen. Dit feit
bewijst meer dan allerlei spitsvondige beschou
wingen over de theorieën van republiek en ko
ningschap.
Wanneer een wetsontwerp tot regeling van
de opvolging zou worden verworpen, zal men
moeten wachten tot de troon leeg gekomen is,
en dan zal men moeten beslissen.
Het advies van de Staatscommissie heeft de
Regeering afgewezen, omdat h.i. de Grondwet
uitgaat van het Koningschap en het is dus ver
keerd, daarin een uitnoodiging te plaatsen om
tot een anderen staatsvorm te komen. De ge
legenheid daartoe bestaat altijd Het conflict
dat kan ontstaan wanneer geen 2/3 meerderheid
wordt behaald voor een voorstel. Maar een
dergelijk conflict is altijd mogelijk en een op
lossing daarvoor ligt voor de hand. De heer
Troelstra zelf wil de beslissing over den regee-
ringsvorm niet aan het volk overlaten. Het
denkbeeld van mr. Troelstra komt niet overeen
met het amendement dat hij heeft ingediend.
Het amendement-van Schaick heeft spr.'s
sympathie niet. Er is een staatsbelang bij be
trokken, dat in de Grondwet de kwestie van
de opvolging zoo duidelijk mogelijk zij gere
geld. De onzekerheid, die het gevolg van deze
bepaling zou zijn, acht spr. ongewenscht.
De amendementen Marchant, Troelstra en
van Ravcsteijn zijn onaannemelijk. De amen
dementen Rutgers en Snoeck Henkemans ont
raadt spr. ten sterkste. De aanneming van de
overige amendementen kan spr. niet aanbe
velen.
De heer Schaper (8. D.) herinnert er aan
dal hij in de Staatscommissie de eenige repu
blikein was, zoodat de Minister in het advies
der commissie geen gevaar behoeft te zien voor
het koningschap.
De heer De K a n t e r (V. B.) verdedigt als
nog het amendement om. art. 20 te doen lui
den „Wanneer vooruitzicht bestaat, dat geen
bevoegde opvolger naar de Grondwet aanwe
zig zal zijn, kan deze worden benoemd bij een
wet, waarin het ontwerp door den Koning
wordt voorgedragen."
De heer K o 11 h e k (S. P.) betoogt, dat de
Regeering voor wijziging van den regeerings-
vorm niets overlaat dan een revolutie. Spr.
acht geen reeëlen grond aanwezig voor de.
Oranjeliefde en hij wijst er op, dat de S. D.
A. P. meewerkte aan den volkswaan door niet
tegen bet koningschap op te komen. Reeds nu
moet er aan gewerkt worden om dèn waan van
de Oranjeliefde weg te krijgen.
De heer Ankerman (C. H.) protesteert
er tegen, dat de heer Kolthek op deze wijze
over het koningschap sprak. Hij schetst de be-
teekenis van het Oranjehuis, dat altijd op de
bres stond als Nederland in het nauw gedreven
was. Hij brengt hulde aan de Regeering, die
vóór alles bet Oranjehuis in de Grondwet wil
handhaven.
De heer Troelstra (S. D.) betoogt, dat
de S. D. A. P. er nooit belang in heeft gezien
om tegen het koningschap op te komen. Er wa
ren grootere belangen waarvoor ze streed en
strijden moest.
Uitvoerig weidt spr. uit over zijn houding in
1918 en over zijn houding tegenover het ko
ningshuis. De Minister moest nu maar eens
uiteenzetten welke vreeselijke dingen spr. in
November 1918 heeft gezegd.
Ten slotte, zet hij uiteen, dat de Minister
geen oplossing heeft gegeven voor alle gevallen
en dat het dus noodig is het amendement van
spr. te aanvaarden.
De heer Van Ravesteijn (C. Fr.) is
van oordeel, dat het vraagstuk van de opvol
ging van revolutionnairen aard is. Uitvoerig
bestrijdt deze afgevaardigde weer de rede van
den heer Troelstra.
De heer De Monté Verloren (A. R.)
repliceert.
De vergadering wordt verdaagd tot Woensdag
elf uur.
Binnenland.
Ilijksdrukwerk naar Duitschland.
ÜOok het hoofdbestuur van den Nedcrland-
schen Grafischen Bond heeft een telegram
aan den Minister van Landbouw gericht om
te protesteeren tegen het plan om drukwerk voor
den Octrooiraad in Duitschland te doen vervaar
digen en opschorting van dit plan verzocht,
opdat alsnog besprekingen tusschen hoofdbe
stuur en Minister mogelijk wordt.
Het hoofdbestuur van de Boekdrukkerijbon
den heeft den minister een telegram van onge
veer dezelfde strekking gezonden.
Spoorwegpersoneel.
In een gehouden gecoriibineerde hoofdbe-
stuurdersvergadering van de vijf organisaties
van spoorwegpersoneel, werd de mogelijkheid
van samenwerking dier organisaties besproken
tot afweer van de plannen der directie in zake
loonsverlaging en arbeidsverlenging.
Wij vernemen, dat alle hoofdbesturen tegen
over de directie een afwijzende houding zullen
aannemen. (Tel.)
Den Helder.
De gemeenteraad Den Helder heeft, daar de
waterwinning der prise d'eau der waterleiding
niet voldoende is, om deze gemeente van het
noodige water te voorzien, gisteravond besloten
de bij een normale onttrekking van water te
kort komende hoeveelheid door het Provinciaal
waterleidingbedrijf te doen bijleveren. Voor de
werkverschaffing werd 15.000 beschikbaar ge
steld. Een voorstel van B. en W. betreffende
de uitvoering en betaling van werken van
het Spuikanaal, waarvoor tot heden ruim
356.000 werd gevoteerd, werd aangenomen.
De Metaalbewerkersstaking.
Donderdagmorgen is te Amsterdam de eerste
conferentie gehouden tusschen het Bestuur van
de R.K. Werkgeversvereeniging in de Metaal
nijverheid en de vertegenwoordigers van de
combinatie der samenwerkende metaalbewer
kersbonden.
Op deze eerste conferentie is alleen beraad
slaagd over de manier, waarop de onderhan
delingen zullen worden gevoerd. Nu men te'
dien aanzien tot evereenstemming is gekomen
zulten de eigenlijke onderhandelingen in de
Dinsdag a.s. te houden conferentie een aanvang
nemen.
Naar wij vernemen zullen de onderhandelin
gen op twee plaatsen worden gevoerd. De R.K.
werkgevers zullen in den gemengden bedrijfs-
raad voor de metaalindustrie onderhandelen met
NIEUWE SCHIEDAMSCHE
