DAGBLAOWOOR SCHIEDAM rEN OMSTREKEN.
gjte
50ste Jaargang
Dinsdag 31 Januari 1928
No 15080
Bit nummer Maat uit drie Maden
STADSNIEUWS
Bureau KOEMARKT 4. SCHIEDAM. Telefoon Intercommunaal no. 68085
ABONNEMENTEN: per 3 maanden 3.25, per maand ƒ1.10, per week 25 cent.
Fihnco per post ƒ3.75 per kwart. Afzonderlijke nummers 5 ct. Postchèque en Girodienst 81440.
ADVERTENTIëN 15 regels ƒ1.55. Elke. regi! meer 30 cl. Réclamés tusschen den tekst. 60 ct',
•per regel: Kleine advertenties: 30 woorden 25 "ct. elk wco'rd nicer. 5 ct. tot een maximum van
50 woorden. Kaböuteradvert. 5 reg. ƒ0.50, lQtr.es. 0.75, 15 res. i. Incassokost, worden berekend
Gratis-Ongevallenverzekering ƒ500 bij overlijden door een ongeval; ƒ500 bij verlies van beide banden, voeten of oogen; ƒ250 bij verlies van één band, één voet of één oog; 150 bij verlies van een duim; 75 bij verlies
van een wijsvinger; 50 twee voorste ledematen alle vingers van een hand; ƒ25 bij verlies van eiken anderen vinger. De Verzekering loopt dp de voorwaarden als eenmaal per maand in dit blad worden afgedrukt.
De uitkeeringen ingevolge deze verzekering zijn herverzekerd bij de Nieuwe IIA VB ank, Lange Haven 103, Schiedam
DE SPAANSCHE
INQUISITIE
It. K. !ii|.SVU:KENI6IX«
„KATHOLIEK LEVEN"
EXAMEN COUPEUSE
SCHEEPVAART
BURGERLIJKE STAND
AGENDA.
Heden
Woensdag 1 Februari
Donderdag 2 Februari
R. K. Openbare Leeszaal en Bibliotheek;]
jaarvergadering, te houden in de R. K. Leea,
zaal. Aanvang half 9.
Maandag 6 Februari
Woensdag 8 Februari TiW'
KUNST-AGENDA.
TE ROTTERDAM
BEURS VAN SCHIEDAM
Moutwqn
- - 1
Voor de vereeniging tot behartiging van
•le belangen der Nederl. Hervormde Kerk te
Schiedam heeft eenige dagen geleden dr.- P.
L. Smit, Nederlantlseh Hervormd predikant
te Zaltbommel gesproken over „Het Evan
gelie in Spanje".
Spreker wist, als wij het verslag nagaan
dat de ,jSch. Crt." van zijn rede geeft, niet
veel goeds van het katholieke Spanje te ver-,
tellen. Speciaal de „Inquisitie" moest liet bij
hem ontgelden.
..Schrikwekkend", zoo liet hij zich uit., „zijn
de gevolgen van de inquisitie, die eerst
ruim een eeuw geleden door Napoleon is
i.ig.'M-haft: Door de inquisitie, die er een
spionnagedienst op na hield, dat alleen te
vergelijken is met de' beruchte Tsjeka in
•Sovjet-Rusland, is het Spaansche volkska
rakter vergiftigd".
Een volkskarakter vergiftigen, dat betee-
kent. inderdaad nog al iets: Een vergelijking
roet de Russische tsjeka is ook sprekend. Ten
minste voor de massa. Want van de metho
den van de Russische tsjeka weten we maar
een bedroefd beetje af.
We kunnen alleen de gevolgen van haar
werk; achter de geheimen van haar methode
komen we niet zoo licht.
Dr. Smit zal dan ook wel bedoeld hebben,
dat de gevolgen van de inquisitie een verge
lijking met de tsjeka wettigen.
Van het Russische spionnagestelsel weet
hij niets 'af, of hij moest insider zijn.
Wat weet hij van de inquisitie? Op zijn
uitdrukkingen afgaand ook maar treurig
weinig. Zooveel afs men in zoogenaamd po
pulaire dcrdc-rangs marktprullaria aan
treft, walker wetenschappelijkheid omge
keerd evenredig is aan hun anti-katholiciteit.
Er vallen over de Spaansche inquisitie
boekdoelen te schrijven. We zul lep ops be
perken tot eenige uitspraken waarin de
ernstigst o geschiedschrijvers, Protestantsche
en Katholieke, wier autoriteit door niemand
in twijfel wordt getrokken, hun oordeel sa
menvatten.
De inquisitie dan was een noodzakelijkheid
öih liet Christelijke Spanje te redden. liet
ging, zooals de Protestantsche geschiedschrij
ver Huber (over Spaansche nationaliteit en
kunst) verklaarde om het zijn of niet zijn
vim het christelijke Spanje".
Zoo schrijft Pastor, dat het optreden der
Katholieke vorsten door de omstandigheden
geboden was. Dit wordt bevestigd door den
Spaansehen geschiedschrijver ltodrigo, in
zijn „Ilistoria verdadera de la Ihquieicion"
(11 p. G9) waar hij zegt: „De oprichting der.
inquisitie was in dezen tijd een ware nood
zakelijkheid, niet alleen om onze oude wet
ten door Ie voeren, maar ook om de eenheid*
des ge loof s te behouden, het ware fundament
der politieke eenheid en der nationale groot
heid".
lip Balmes getuigt: „Door de invoering der
inquisitie hebben de katholieke vorsten
slechts den algemeenen wensch van het volk
vervuld
Het is een feit. dat. de II. Stoel de inqui
sitie allerminst genegen was. Herhaaldelijk
werden 'brieven uitgevaardigd door Sixtus
IV, Inriocentius VIII, Leo X, Gregorius VIII
en Paulus III, waarin van misnoegen over
de werkzaamheid der inquisitie werd blijk
gegeven, op mildering en beperking werd
aangedrongen en zelfs de ban over de inqui
sitie werd uitgesproken.
•doli tergeet daarbij niet. de woorden
zijn van den beroemden Franschcn Protes-
t.antsehen minister Guizat: „de inquisitie
.was in de eerste plaats meer politiek dan
religieus, meer tot instandhouding der orde
dan tot verdediging ties geloofs hesleïHd".
Overigens, wanneer wij de inquisitie plaat
sen ia bet kader van den tijd waarin ze gold,
dan is liet, niet anders dan belachelijk en
dom, dat men er van Protestantsche zijde
aanmerking óver durft te maken. „Niettegen
staande haar gestrengheid", aldus Philale-
jbes „behandelde de Spaansche inquisitie
baar delinquenten veel milder en met veel
meer eerbied, dan alle wereldlijke recht
banken van dien tijd in katholieke en pro-
iestahtsche landen".
Heeft de Spaansche inquisitie zooveel
slachtoffers gemaakt als met meer aplomb
dan met kracht van bewijsvoering wordt be-
Weerd? De verwijten over het groot aantal
Veroordeelden steunen namelijk op de opga-
ven van Anton Llorente. We hoeven slechts
DE h'OXJ XG VA N AFGHANISTAN legde hij lïözoek aan Parijs e-en ,k na n s op het gr ai.' vau
den onbeken Ion soldaöt.
kennis te nemen van dezen verbitterden vrij
metselaar en zijn bewijsvoering om de on
waarheid van zijn aanklachten aan te too-
nen. Jnplaats van historische documenten
aan te voeren, houwt hij zijn geheele bewijs
voering op algemeen bekende vervalscliingen,
willekeurige en met de bronnen in schreien
de tegenstelling staande onderstellingen
(Buck).
Zelfs de protestanten Pesrhel en Mauren-
breehcr zeggen \an de aanklachten van
Llorente, dat ze steunen op een lichtzinnige
waarschijnlijkheidsberekening welke soort
van gescbiodenisscbrijverij „men niet dulden
mag"»
Volgens Llorente zouden tot bet jaar 149S
niet minder dan 10220 personen don vuurdood
hebben ondergaan. Daarentegen berekenen
Pascha) en Maurenbrecher, dat tot aan den
dood van Isabella het getal van 2000 veroor-'
deelden de waarheid het meest nabij komt",
terwijl Gams opmerkt, dat voor den gehee-
len tijd der inquisitie het getal der veroor
deelden de 4000 niet, te boven gaat.
Ilefole en Gams bewijzen uitvoerig dat de
door Llorente genoemde cijfers van 31000
slachtoffers voor den geheelen tijd der inqui
sitie „leugenachtig overdreven" zijn.
Degenen overigens die de kerk willen aan
vallen om do Spaansche inquisitie, mogen
zich even herinneren wat de Anglicaan Wil
liam Gobbet zegt in zijn „Geschiednis van
de protestantsche hervorming in Engeland
en Ierland," over de „maagdelijke" koningin
Elisabeth van Engeland, waar hij betoogt,
dat do inquisitie „van haar eerste ontstaan
tot op den tegenwoordigen tijd (1825) niet
zoovele gruwelijkheden bedreef, ais deze
goedhartige protestantsche afvallige in een
jaar van haar drie-cn-veetig-jarige re-
geering.
Tenslotte ds. Smit moge ook daarover
even nadenken de Spaansche inquisitie
belette volstrekt niet den vooruitgang der
cultuur en de beoefening der wetenschap.
Juist het meest glansrijke tijdvak der Spaan
sche letterkunde valt tezamen met den
tijd, waarin de inquisitie haar grootste macht
ontplooide en juist in die jaren, waarin de
inquisitie een aanvang nam, begonnen ook
de wetenschappen in Spanje weer te bloeien.
In de inquisitiê-periode ontstonden scholen
en universiteiten in groot aantal, leefden
de klassieke studiën weer op, werden de
hoogere wetenschappen cn alle soorten van
dichtkunst ijverig' beoefend, kortom het.
inquisitie-tijdvak was de periode dat in Span
je een opgewekt wetenschappelijk leven
heersclite. (Philalelhes pag. 118)
In deze periode leefden de beroemdste
Spaansche schrijvers en hun werken werden
uitgegeven met goedkeuring der inquisitie.
Denk aan Cervantes, Lopez cle Vega en Cal-
deron en aan de groote Spaansche geschied
schrijvers Pulgar, Zurita en Mauana, die
tot dien tijcl hehooren. Zelfs Llorente geeft
toe, dat door de inquisitie geen enkele ge
leerde ook slechts een haar gekrenkt werd.
Ook de protestant Scliack wijst op de
bloeiende wetenschap, literatuur en kunst
in Spanje ten tijde van de inquisitie, in wel
ken tijd Frankrijk en Duitschland verwoest
ter neer lagen tengevolge van den godsdien-
stigen en politieRen partijstrijd van den Her
vormingstijd (Friedrich v. Schack Geschichte
der dramatisehen Literator und Kunst in
Spanien Bd. II p. 1521).
We hebben voor ds. Smit nog meer ge
tuigenissen. We vermoeden intusschen, dat
bovenstaande voor een eerlijk man voldoende
Met een enkel woord zij liiev herinnerd
aan de jaarvergadering, hedenavond om halt
negen in den R. K. Voksboiid te houden, van
de R. K. Kiesvereeniging „Recht, Plicht e:i
Orde". Op deze bijeenkomst 'zal ook besproken
worden de propaganda voor do atlèhtffig van
ons Partijbureau „dr„ Schaepman",
In de jongste bijeenkomst lieeft de heer P.
Kasteel een lezhig ''jsk-joihtea o\ev kardinaal
Newman, den grooten, katholiek geworden
Engelsehen denker der 19e eeuw.
Nadat. spr. een kort overziebtg egeven had
over hètont staan en de geschiedenis der Engcl-
sche staatskerk, beschreef hij do beweging, van
Oxford en in het bijzonder haar grooten leider
John Henry Newman.
De beweging van Oxford had ten doel de
Anglikaanse-he kerk te hervormen, zooals haar
stichter Hendrik VIII het gewild had.
Newman was, toen hij jong was, eenigszins
Calvinistisch. Door z li studie echter kwam hij
meer tot de Katholieke ideeën. In 1833 maakte
hij een studiereis naar Italië en boen hij daar
van terugkwam begon hij pas recht hard voor
zijn ideeën te werken. Toens ehreef hij: „Ik
hen hier. en men zal bet verschil zien. dat ik
er ben".
Al strijdende werden aan de deeluemers der
Oxfordscüe beweging de ideeën duidelijker. New
man s eigen Universiteitskerk werd gen soort
Roomsclie kerk. Zijn preeken waren echt
Roomsch.
De anti-ppaisten, die :f,oedig' lonit roken,
werden felle tegenstanders der Oxfordsche be
weging. Newman echter kreeg- door zijn ge
weldige persoonlijkbeide en enormen invloed.
Toen. hij in 1839 z u toppmit van roem be
reikt bad. Kwam er plotseling bij hem twijfel
op. Zes jaren van PhiSachfilgen innerlijken
strijd volg'den uu, maar tenslotte op 8 October
1845 legde hij zijn geloofsbelijdenis af in han
den van een eenvoudig Haliaansch pater.
Onmiddellijk volgden hem pi.m. 309 intellec-
taalen en de stroom van bekeeringen duurcle
voort bot op heden, fa 1847 werd hij priester
gewijd. Zijn bekeering bad tengevolge dat in
1850 Pi us IX in Engeland de kerkelijke hiërar
chie kon herstellen.
Na een leven vol moeilijkheden en tegen
slagen: verkjreeg bij tenslotte 't. vertrouwen
der I-I. Kerk en op 12 Mei 1S79 verhief Leo XIII
hem bot kardinaal. Als zoodanig heeft hij nog
11 jaar gewerkt. («HQitïfS
Den lleu Augustus 1S90 stierf hij, met recht
mag van hem gezegd worden dat hij was een
wereldkardinaal. «si
Nadat door den heer Kasteel nog eenige vra
gen waren beantwoord, dankte de voorzitter
den spreker voor zijn interessante rede en
sprak den wensch uit, dat de heer Kasteel nog
dikwijls voor Katholiek Leven zou willen op.
treden.
Bij het op 30 dezer te 's Gravenliage gehou
den examen van de modevakschool „Ensaid",
slaagde voor coupeuse mej. C. Rigters, leerlineg
van M. de Vela, alhier.
zal zijn, om te erkennen, dat over de inqui
sitie veel lichtzinnigs is beweerd, wat hij
ernstige geschiedvorsching onhoudbaar bleek
cn dat veel we hopen te goeder trouw
is gelasterd.
Degenen, die zich die laster hebben laten
aanleunen, mogen in bovenstaande aanlei
ding vinden, om alvorens zich een oordeel
over de Spaansche inquisitie aan to mati
gen, bij ernstige betrouwbare geschiedschrij
vers te rade te gaan. [tJJ1: jg-fjr
KANTON G ER E C'HT
Openbare terechtzitting van Maandag 30 Jan.
"Waarnemend kantonrechter: Mr. J, H. C.
Kok.
Uitspraken
De uitspraak in de strafzaak tegen den
„oliewerper" R. L. wordt nog dagen aange
houden.
j. q. en A. Q. uit Vlaardinger.Ambacht,
werden wegens, overtreding van de wet op de
.veeartsenijkunde veroordeeld resp. tot' 25
boete, subs. 20 dagen hecht enis en 50 hoede,
subsi bén' inaaud hechtenis.
Overtreding Veiligheidswet
De aannShier S. S. uit Rotterdam stond te
recht wegens overtreding der i Veiligheidswet.
Op 5 November van het vorig' jaar was hij
verbaliseert!,' oiudat hij rond eenige in de
G'eèrvlietsohéstraat 'in aanbouw zijnde Huizen
steigerwerk van onvoldoende samenstelling
had -laten aanbrengen.
De stelling, die minstens uit 5 deelen van
20 c.M. breedte moet bestaan, had op sommige
plaatsen de breedte van 3 a 4 van die dee
len.
Het' O. M.i dat de schuld van beklaagde
volkomen bewezen achtte, vroeg een straf
van 35 boete, subs. 25 dagen hechtenis.
Uitspraak over 8 dagen.
De lS-jarige koopman L. L-, wonende ie
Oud-Beijerland, hoorde een boete van ƒ1 te
gen zich eicellen, omdat hij. een hond onder
zijn wagen had loopen, zonder in het bezit
1© zijn. van het daartoe benoodigde nummer-
bewijs.
Hij werd veroordeeld volgens eisch.
Een driftig heerschap
De 50-ja'rigó zeeman D. L. W. uit Rotterdam
dis in. het gewone leveu tevens de functie
van secretaris bij een zeeliedenorganisatie
vervult, had zijn echtgenoote meegebracht,
om 'haar eens te doen hooren hoe haar „huis
tiran" den Schiedamsclien kantonrechter eens
zou „tiranniseeren".
Het begin was nog al kalm. en het leek er
meer op, .dat we ons in een gezellige huiska
mer bevonden, dan in de zittingzaal van het
kantongerecht, totdat beklaagde's echtgenoote
van de publieke tribune af er den griffier
op attent maakte, dat de naam van haar
man's geboorteplaats niet met g', maar met
ch. geschreven wordt.
Hierna was alle lieflijkheid als bij toover.
slag uit de rechtzaal verdwenen, en ontstond
een driftig over en weer gepraat tusschen kan
tonrechter en verdachte.
Een paar zeelieden waren op zekeren dag
naar beklaagde gekomen, en hadden hein,
zooals in dé dagvaarding vermeld stond, ge
zegd: U moet eens komen kijken, het is hier
(op het schip) een „rotzooi".
Beid. is hierop meegegaan en heeft met den
kapitein gesproken. Toen hij weer op den
terugweg' was, heeft de portier van het Ha
venbedrijf „Vlaardingen-Oost" hem aangespro
ken, en er op gewezen, dat hij zich op ver
boden terrein bevond. Bij den ingang bevindt
zich immers een bordje, volgens welk de toe
gang op bedoeld terrein verboden is, volgens
art. 461 Wetb. v. Strafrecht.
Nu was het juist het bestaan van dat bord
je, dat door bekl. zoo driftig omstreden werd.
Volgens hem, had de portier hem niet kunnen
aanwijzen, waar dat bordje zich bevond.
Nadat mr. Kok, beklaagde er op gewezen
had, hoe hij door eeii dergelijk optreden den
goeden naam van zijn hond niet zou bevor
deren, werd bepaald, dat over 8 dagen cle ver
balisant nadere toelichting zal geven.
De 25-jarige arbeider J. K. alhier, werd
wegens dronkenschap veroordeeld tot r0
boete, subs. 10 dagen hechtenis, terwijl hij bo
vendien een geduchte reprimande in ont.
vangst had te nemen,
Eisch was 15 boete, subs. 15 dagen. J.,,
Te Schiedam aangekomen 30 Januari: s.s.
Breedijk, van Rotterdam om hier te dokken
in de Wiltonhaven.
Te Schiedam aangekomen 31 Januari;*
Zweedsch s.s. Bagni, van Bremen om hier
kolen te bunkeren in de Wilke.lminahaven.
MEISJ ESSCHOOL G OR ZE
Heden is door het II. IC. Schoolbestuur be
noemd tot onderwijzeres aan de meisjesschool
van de Gorze Mej. J. Pronk, welke functie 1
Februari ingaat .Hoofd der school Eerw, Zus
ter Engelmunda.
GEBOREN 2S Januari: Gijsbert Cornelis, z.
van M. ,de Reuver en M. Schouten, IJssel-
mondestraat. Antonius Jacobus Johannes,
z. vau A. J. J. Dries en E. Soesbergen, Ge
dempte Baansloot. 29 Jan.: Aart Arie Gijs
bert, z. van G. Donker en E. M. Vervoorn,
Hoofdstraat. Anna d. van A. Molendijk
en P. F. Wester veld, Grofbaan.
„ORPHEUS''
Morgenavond wordt door Schiedams Man
nenkoor „Orpheus"- een concert gegeven in
het gebouw van den R, IC. Volksbond.
Solist is de heer Paul Schramm, piano, die
o.a. de Sonate Appassionata van Ludwig van
Beethoven zal uitvoeren.
's Maandags repetitie Muziekgezelschap St.
Ambi'osóus, 8 uur, R. K. Volksbond.
lederen Maandagavond clubavond R. K.
Damclub I. D. O., Patonaatsgebouw Langa
Haven; aanvang S uur.
lederen Maandag repetitie R. K. Gemengde'
Zangvereeaiging Lorenso Perosi. Gebouw R K.
Volksbond (groote zaal). Aanvang half negen
precies.
Dinsdags repetitie R. IC. Mannenzangvereeni«
ging St. Caecilia, half 9, R. K. Volksbond;]
bestuursvergadering R. IC. Metaalbewerkers?
bond "St. Eloy", Gebouw R. IC, Volksbond.
lederen Woensdagavond- van 7 uur tot balt
9 zitting bestuur Spaarfonds R. K. S. V. Excel
sior; Gebouw R. K. ICring,
lederen Woensdagavond kwart over aebt^
precies, cursus over Leekenapostolaat. Boven,
zaal R. IC. Volksbond.
Eiken Woensdagavond R. IC. Burgerjonge,
lingenvereeniging „ICath. Streven", Gebouw:
Kath. Kring. Aanvang half zeven.
lederen Vrijdag vergadering Katholiek
Leven, Gebouw R. IC. ICring, Aanvang half 9,
Eiken 2en en 4en Vrijdag van do maand vei>
gaderïng Katholiek Leven, Gebouw Katholio»
ke Kring.
t
Jaarvergadering R. K. ICiesvereeniging
R. P. O. Gebouw R. IC. Volksbond. Aanvang
half negen.
Vergadering R. K. Kuipers- en Kistenmakers,
hond „St. Ewaidns". Gebouw R. IC. Volksbond
Aanvang S uur.
j *t
Concert voor leden en donateurs van'
Schiedam's mannenkoor „Orpheus". Zaal
R. IC. Volksbond.
1 -ii.
Vrijdag 3 Februari 1 i
Vergadering Algem. R. IC. Ambtenaarsver.
eeniging afdeeling Rotterdam. Voordracht met]
lichtbeelden over „de verhooging en opvijze.
ling der Willemsbrug, door L. J. van Dunné.
Gebouw ,,'t Verguld Spinnewiel", Beursplein.
Rotterdam. Aanvang 8 uur.
Vergadering R. K. Metaalbewerkersbond „St'«
Eloy" Gebouw R. IC. Volksbond. Aanvang 8 uur.
Uitvoering Maatschappij tot bevordering dar
toonkunst. Gebouw „Musis Sacrum", Langë
Haven. Aanvang half acht.
Ledenvergadering „St. Barbara", afd. van den
R. K. Volksbond. Gebouw R. K. Volksbond. Aan-
vang S uur.
Vrijdag 10 Februari
Vergadering Ondersteuningsfonds „St. LJ-
duina". Aanvang S uur,
31 Jan.: Groote Schouwburg 100ste' Leon-
tientje (Rott. Hofst. tooneel) 8 uur. Groote
Doelezaal, gemengd koor „Ons Huis", 8 uur,
1 Feb.: Groote Schouwburg, Blauwbaard,
(Rott. Opera, en Operette Ver.) S uur. (voori
volwassenen) Tivoli-Schouwburg, Ich hab'
mein Herz in Heidelberg verloren (Hirsch-
Operette) S uur. Casino, Potasch en Perle-
moer (Centraal Tooneel) 8 uur.
2 Feb.: Groote Schouwburg, De dienstknecht
in bet huis (Ver. Tooneel) 8 uur (voor vol
wassenen) Tivoli Schouwburg, Ich hab' mein
Herz in Heidelberg verloren (Hirscli-Operette)
8 uur Casino, Potasch en Perlemoer (Centraal
Tooneel) 8 uur.
Dagelijks: Circus-Schouwburg, Jubileum;
revue 1928 (Ter Hall-gezelschap) 8 uur.
Bioscopen: Goedgekeurde programma's
tot en met Donderdag 2 Februari in: Royal
(voor volwassenen)Corso (voor volwassenen)i|]
Grand théatre (voor volwassenen).
■r i-.
i. 1
t '"W
SCHIEDAM, 31 Januari. Gfficieele notee-
ring van de Commissie uit de Kamer van
KoophandeL
Moutwijn 46 pCt. 17.per H.L,
Namens de commissie voor de notcerlnfl
H. J. JANSEN,
Spiritns
SCHIEDAM, 31 Januari. Men noteert voor
melasse spiritus 100 pCt. 31.per H. L. j
Ruwe graan spiritus GO pet, f 17.— per H.ü
Ik Spoeling
Nöteering ƒ2,20.