DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN.
HetWiegeki/nd
PUROL
51ste Jaargang
Maandag 21 Mei 1928
No 15171
Dit nummer bestaat uit vier bladen
STADSNIEUWS
Bureau: KOEMARKT 4. SCHIEDAM. Telefoon Intercommunaal no. 68085
ABONNEMENTEN: p«c 8 maanden 3.26, peir maand 1.10, per week 26 ct.
Franco per post 3.75 per kwart. Afzonderlijke nummers 6 ct Postcheque en Girodienst 81440
HET JUBELTiJ VAN
FRANKELANDS PAROCHTE
AGENDA
KUNST-AGENDA
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
ADVERTBNTIëN 1—6 regels 1.65. Elke regel meer 30 ct Reclames tusacben den tekst 60 ct
per regel. Kleine advertenties: 30 woorden 26 ct. elk woord meer 6 ct. tot een maximum van
50 woorden. Kabouteradv. 5 reg. 0.50 10 reg. 0.75 15 reg 1 Incassoksten worden berekend
r n v 11™vp.zekering ƒ500 bij overlijden door een ongeval; ƒ500 bij verlies van beide handen, voeten of oogen; ƒ250 bij verlies van één hand, één voet of één oog; 150 bij verlies van een duim; 75 bij verlies
oiatis-ungeyauenv e v00rste ledematen alle vingers van een hand; 25 bij verlies van eiken anderen vinger. De Verzekering loopt op de voorwaarden als eenmaal per maand in dit blad worden afgedrukt,
van een wijsvinger, ƒ50 De uitkeer£gen ingevolge deze verzekering zijn herverzekerd bij de Nieuwe HAV Bank. Lange Haven no. 103, Schiedam.
HAAR STICHTING EN HAAR
glorierijke HISTORIE
I.
Ilct was op den 2cn Februari van t jaar
1853, enkele weken voordat de Bisschop
pelijke Ilierachie in ons land zou worden
hersteld, dat de toen nauwelijks 32-jange
kapelaan te Rotterdam, Paulus Jacobus
van Leeuwen, een schrijven ontving van
den vice-superior der Hollandsche missie,
mgr. Carlo Belgrado, waarin hem opgedra
gen werd in onze stad een nieuwe parochie
te stichten.
Was het wonder, dat de nog jeugdige
priester die taak wel haast te zwaar acht
te voor zijn zwakke schouders; dat hij, toen
hem eenigen tijd te voren de vraag was
voorgelegd of een dergelijke benoeming
hem aangenaam zou zijn, hemel en aarde
bewoog, opdat die kelk hem mocht, voorbij
gaan? Maar de gehoorzaamheid riep en de
jonge kapelaan, aan wiens graf straks
Haarlems bisschop en de hoogste geeste
lijkheid van het bisdom zou staan ge
schaard om den grooten priester te eeren,
boog het hoofd en trok naar zijn nieuwe
standplaats.
Het Koninklijk besluit tot oprichting der
nieuwe kerkelijke gemeente te Schiedam
was drie dagen aan den benoemingsbi ie
van den pastoor vooaf gegaan. In dat Le
sluit werden als redenen voor de opiici -
ting der nieuwe parochie opgegeven de tal
rijkheid der Roomsch-Katholieke bevolking
van Schiedam op 1 Januari 1853 telde
Schiedam 13.375 zielen en de ongelegen
heden voortspruitend uit het feit, dat het
U-staande Katholieke kerkgebouw, de St.
Janskerk, niet voor uitbreiding vatbaar
was.
Het w as inderdaad geen gemakkelijke po
sitie, waarin de nieuwe herder, zonder
kudde eigenlijk nog, zich geplaatst zag. In
zijn aanstellingsschrijven heette het; „Gij
zijt, benoemd tot pastoor te Schiedam; doch
een pastorie, zij is er niet; een keik, gij
vindt haar niet; eene gemeente, zij
bestaat nog niet. En zoo werd de
jonge priester die tot dusver slechts
had te gehoorzamen gehad aan de
aanwijzingen van zijn pastoor, ineens vo.i
de moeilijke taak gesteld op eigen initta
tief te handelen, zelf te wikken en te beslis
sen, om van den grond af een parochie op
te bouwen in een stad, waar niet iedereen
zelfs niet alle Katholieken zijn komst met
vreugde begroetten.
Alras zou blijken, dat de nieuwe pastoor
een man was van onverzettelijke wils
kracht, van een doorzettingsvermogen, dat
zich door geen moeilijkheden, hoe groot
ook, liet afschrikken.
't Spreekt vanzelf, het eerste waarnaar
pastoor van Leeuwen uitzag was een ter
rein om er een voorloopige kerk op neer te
zetten. In de raadszitting van 6 April 1^-'°
werd hem evenwel de plaats waarop hij het
oog had laten vallen voor den houw van
een noodkerk, het plein van het voormalige
Oude Mannenhuis, geweigerd. Niett.cmïa
PASTOOR PAULUS JACOBUS VAN.
LEEUWEN, stichter en eerste herder
der parochie van O. L. Vrouw Visitatie
1
EE VLEESCUHALvan Pinksteren 1853 tot Februari 1859 noodkerk van de parochie van
O. L. Vrouw Visitatie.
werd aan B. en W. burgemeester was
toenmaals de heer C. A. Bol'es volmacht
gegeven met den pastoor te onderhandelen
over den grond achter den Doelen, een
terrein in Frankeland, óf de Vleeschhal op
de Markt. (Boterstraat). Een conference
had op Zaterdag 9 April om 12 uur ten
stadliuize tusschen den pastoor en B. en
W. plaats en op die conferentie werd
pastoor van Leeuwen voor den tijd van
drie jaren gratis de Vleeschhal in bruik
leen afgestaan. Inmiddels had de pastoor
van den heer J. B. Nolet een aan de Schie
gelegen woonhuis gehuurd. Kerk en pasto
rie waren er nu-, en op den Eersten Pinkster
dag van 1853, den 15den Blei, kon pastoor
van Leeuwen voor het eerst in zijn eigen
kerk, die hij aan Onze Lieve Vrouwe Vi
sitatie, de herdenking van Maria's bezoek
aan Elisabeth, had toegewijd, de H. Mis
opgedragen. In zijn eigen kerk; een zolder
kerkje was het voorloopig nog, herinnerend
aan de zwartste dagen der Hervorming.
Want wel was de geheele hal aan den pas
toor ten gebruike afgestaan, maar in de
benedenruimte hadden de slagers hun ban
ken; tot 31 December hadden ze recht op
het lokaal en ze waren eerst allesbehalve
bereid hun rechten vóór den gestelden ter
mijn af te staan. Geleidelijk niettemin trok
ken ze weg, gevolg gevend aan den zach-
ten aandrang die op hen werd uitgeoefend,
wellicht ook beducht voor verstoordheid
hunner Katholieke klanten. Eén echter was
er niet te overreden; ook voor afkoop van
zijn recht men bood hem zelfs ƒ300 -
was hij niet te vinden. Op den len Zondag
van den Advent werd er echter beneden
gekerkt, om de slagersbank was een schut
ting geplaatst: en vóór de Kerstdagen trok
ook de laatste weerspannige af. Nu werd
een altaarnis aan de Hal aangebouwd, en
een wel sobere maar stemmige meubile:-
ring maakte vande Vleeschhal een intiem
noodkerk je.
Doch het was slechts een noodkerkje en
de gemeentelijke toezegging gold slechts
voor drie jaar. Al spoedig werd dus naar
een terrein voor een definitief Gidshuis
uitgezien. Door Mgr. van Vree, Haarlem's
eersten Bisschop, werd een bouwcommissie
benoemd, bestaande uit pastoor van Leeu
wen en de heeren J. A. Nolet V.'zn en
J. H. van Gent, met den in September
benoemden kapelaan J. W. Russeheblatt als
secretaris.
De commissie wendde zich tot den ge
meenteraad om een stuk grond te mogen
koopen van de gemeente in het Frankeland,
met het verzoek tevens, dat door de
gemeente een brug over de Nieuwe Haven
zou wórden gebouwd. Het antwoord, d.d.
25 November 1853 luidde, dat de grond
beschikbaar was voor 3 de Nederl. el
(vierk. M.) terwijl voor den bouw van een
brug nog geen enkele toezegging viel te
doen. Met dit antwoord leek de bouw van
een kerk in Frankeland van de baan. Een
nieuwe aanvraag volgde om onderhande
lingen te openen over den verkoop aan
de commissie van de stadsmetselwerf met
annexen, gelegen aan de Gerrit Verboon-
straat, bij de Oude Koemarktbrug. Na
eindel-ooze discussies werd in de raads
vergadering van 4 April 1855 voor de som
van 17000 het bedoelde terrein afgestaan,
en op 15 Februari 1856 volgde de Konin
klijke goedkeuring.
Onderwijl begon de termjjn waarvoor de
Vleeschhal was afgesta p bedenkelijk te
verloopen. Pastoor van Leeuwen begreep
wel dat hij op den fatalen datum der
beëindiging nog geen nieuwe kerk tot zijn
beschikking zou hebben. Daarom diende hij
bij den raad een adres' in om verlenging
van den tijd waarvoor hein de hal was
toegewezen, totdat de nieuw op te richten
kerk zou zijn voltooid. In de raadsvergade
ring van 13 Maart 1856 werd dit adres
„in deliberatie" genomen en het verzoek
uiterlijk voor den tijd van drie jaren toege
staan.
Intusschen was in het Frankeland veel
bouwterrein aangevraagd.
We vonden onder meer aanvragen van
de heeren J. H. van Gent en H. P. Nolet,
om arbeiderswoningen in Frankeland te
mogen stichten en voorts verzoeken om
bouwvergunning van de heeren M. II.
Engering Szn., J. J. Melchers, C. Meyer
J.Pzn., M. Wouterlood en C. Zoetmulder.
Bij al die aanvragen was ook weer het
verzoek gedaan van gemeentewege, 'n brug
te bouwen over de Nieuwe Haven. De
bouwcommissie van pastoor van Leeuwen
vond daarin aanleiding tot haar oor
spronkelijk plan om in Frankeland te
bouwen terug te keeren. De aanvragen
van de heeren van Gent en H. P. Nolet
werden afgewezen, maar na uitvoerige
discussies werden in de raadsvergaderingen
van 19 September, 24 September en ten
slotte van 10 October 1856, waarin de defi
nitieve beslissing viel voor wat de kerk
betreft, zoowel de verzoeken om bouwgrond
als die voor het slaan van een brug
over de Nieuwe Haven toegestaan. De
plaats waar de brug zou worden gelegd,
zou zijn naast de mouterij ,,De Oliphant
De prijs van den grond werd voor wat de
woningen betreft bepaald op 3 de M2.;
door het raadslid den heer J. B. Nolet
was evenwel met klem van argumenten
betoogd, dat de bouw van een kerk in
Frankeland voor de gemeente ten aanzien
van den grondverkoop van zooveel belang
was, dat de bouwcommissie van pastoor
van Leeuwen op een belangrijke reductie
van den prijs aanspraak kon maken. De
raad zwichtte voor zijn betoog, met het
resultaat dat het was onder burgemees
ter L. Knappert aan de bouwcommissie
een strook gronds werd verkocht van 5175
vierk. M. voor den prijs van 6075 plus
de overdrachtskosten. Veertien dagen later
er was 4bij de beraadslagingen reeds
rekening mee gehouden werd het be
sluit van 4 April 1855 tot verkoop van de
stadsmetselwerf ingetrokken.
Volgens het oude statuut vóór het her
stel der Bisschoppelijke Hiërarchie, toen ons
land kerkelijk rechtstreeks onder de Propa
ganda ressorteerde, kende men in ons land
geen parochies, doch statics; zoodat we in
Schiedam hadden de statie van St. Jon en
de statie van O. L. Vrouw Visitatie. Bij
breve van 6 December 1856 werden de bei
de staties met ingang van 1 Febr. 1857 door
Mgr. van Vree tot parochies verheven, de
oude Vleeschhal werd parochiekerk. Het
was bij deze breve van 6 December 1856,
dat door mgr. Van Vree de parochiale ver
deeling werd ingevoerd. Als scheidingslijn
der parochies werden aangenomen de Lan
ge Haven en de Schie; eenigen tijd later
werd een gedeelte van de Lange Haven en
van de Schie Westzijde wederom aan de pa
rochie van Sint Jan toegevoegd. Waar de
Vleeschhal in het gebied der parochie van
St. Jan lag, werd ze met de pastoorswoning
aan de Schie geëximeerd. Eigenaardig wel,
dat Mgr. van Vree in deze breve sprak van
de parochie van O. L. Vrouw Onbevlekt Ont
vangen; een aanteekening van pastoor van
Leeuwen op het schrijven stelt vast, dat Mon
seigneur zich in den naam had vergist, dat
deze moest zijn O. L. Vrouw Visitatie, zoo
als trouwens ook blijkt uit het oiïicieele
stuk omtrent de oprichting der parochie
van 28 Januari 1857.
Uit die officieele oprichting der parochie
vloeide tegelijkertijd voert de benoeming van
kerkmeesters en de ontbinding der bouw
commissie. Op 12 Februari 1857 werden als
eerste kerkmeesters aangesteld de heeren
Joannes Ilermanus van Gent, Leonardus
Wilhelmus Jansen, Petrus Joannes Wouter-
lood en David Zoetmulder. Op 9 Maart
droeg de bouwcommissie haar bevoegdhe
den aan liet, kerkbestuur over en legde ze
verantwoording van haar beheer af.
Op 28 Maart 1857 werd de grondverkoop
van de gemeente Koninklijk goedgekeurd en
tevens machtiging tot. den bouw van een
nieuwe kerk en pastorie verleend; 28 April
volgde de Bisschoppelijke machtiging, zoo
dat in allen ernst aan de bouwplannen kon
worden begonnen. Een gemengde leening-
premieleening van 100.000 werd uitgeschre
ven. Het fundeeringswerk werd bij inschrij
ving voor 19.480 aan den heer M. Wouter-
lood opgedragen en op 1 December 1857, des
middags om twaalf uur, zooals wij in bestek
en voorwaarden lezen, had „ten Iluize van
den Logementhouder J. van Velzen, in de
Visscherij, bij de Vlaardinger Poort", de
aanbesteding van den bovenbouw plaats.
Deze werd opgedragen aan den op een na
laagsten inschrijver, den aannemer H. Man-
dos, uit Tilburg, en op 6 Mei 1858 werd
door Z. D. H. Mgr. van Vree de eerste steen
gelegd.
In de „Sch. Crt." van 10 Mei 1858 lezen
we over deze plechtigheid het volgende:
„Op den 6en dezer werd met grooten
luister door zijne hoogwaardigheid den
bisschop van Haarlem, omgeven van eene
talrijke geestelijkheid, en in tegenwoordig
heid der verschillende burgerlijke autori
teiten der stad en van eene aanzienlijke
menigte belangstellenden de hoofdsteen ge
zegend en gelegd van 't, nieuwe kerkge
bouw dat hier voor de O. L. Vrouweparo-
c-hie wordt opgetrokken.
„Zijne hoogwaardigheid verrigtte die
plegtigheid, na vooraf in de parochie-kerk
van den H. Joannes den Dooper eene pon
tificale Mis te hebben opgedragen en den
pauselijken zegen te hebben gegeven".
Op 1 Februari 1858 had de pastoor in de
nabijheid der te Louwón kerk een andere
woning als pastorie betrokken.
De bouw der kerk, aan welker architec
turale waarde door Jos. A. Alberdingk
Thijm in de „Dietsche Warande" van 1858,
eerste nummer, louter op de besteksbepa
lingen, een wel wat erg onwelwillende crl-
tiek werd geleverd, vorderde voorspoedig.
Op 17 Janauri 1859 had de verkoop plaats
van 471 plaatsen in het middenschop.
Ze brachten de kapitale som op van
ƒ30.135, gemiddeld op een paar centen na
64 per plaats. Tegelijk werden 41 vrou
wenplaatsen en 36 mannenplaatsen in het
voorste gedeelte der zijbanken verhuurd
voor ƒ645. Op 26 Januari verkreeg de pas
toor machtiging om zijn kerk in stilte te
benediceeren en op 2 Februari (Maria Licht
mis) had de plechtige intocht plaats in do
nieuwe kerk. Als eerste giften voor de kerk
vinden we vermeld: een noodaltaar, den
pastoor geschonken door zijn vroegere pa
rochianen van de St. Laurentiuskerk te Rot
terdam, een mooie gothische monstrans,
ter waarde van 2200, als geschenk van do
parochie, en een wijwatervat.
(Wordt vervolgd)
Met liet bestek is een overdruk van
bedoelde critiek het eenige wat in het stede
lijk archief over den bouw der kerk is te
vinden. Beide werden ons door den archiva
ris, dr. Vermaas, welwillend ter beschikking
gesteld.
's Maandags repetitie Muziekgezelschap 8C
Ambroslus, 8 uur, R K. Volksbond.
lederen Maandagavond clubavond R.
Damclub 1. D O., Patronaatsgebouw Lang»
Haven; aanvang 8 uur.
Dinsdags bestuursvergadering R. K Metaal-
bewerkersbond „St Eloy" Gebouw R. K Volks
bond
lederen Woensdagavond van 7 uur tot balt
9 zitting bestuur Spaarfonds R. K. S. V. Excel
sior: Gebouw R K Kring.
lederen Woensdag Repetitie Kontnkl. Man-
nenzangvereenlglng „Orpbeus". Gebouw R. JL
Volksbond Aanvang half negen.
Eiken 2en en 4en Vrijdag van de maand ver»
gadering Katholiek Leven, Gebouw Katholie
ke Kring 81$ uur precies. j
lederen Zaterdagmiddag van 2 tot 6 uur Is
geopend bet Stedelijk Museum, St. Jorl#
Doele, Doeleplein.
Zondag 20 Mei. I
Encycliekmeeting Ned. R. K. Volksbond,
Spreker de Zeereerw. heer pastoor Möller,
Bondsgebouw. Aanvang 8 uur.
Woensdag 23 Mei
Jaarvergadering retraitenfonds 5,St. Clemens''
Patronaatsgefbouw Lange Haven. Aanvang 6
uur.
TE ROTTERDAM I
23 Mei: Groote Schouwburg, Madame
Saus-gêne (Rott. Hofst.tooneel) 8 uur (voor
volwassenen).
24 Mei. Groote Schouwburg, Pygnalion
(Rott. Hofst.tooneel) 8 u. (voor volwassenen)
D a g e 1 ij k s: Circusschouwburg, De Rozen
krans (Ver. Schouwspelers) 8 uur.
Bioscopen: goedgekeurde programma's
tot en met Donderdag 24 dezer in: Thalla
(voor volwassenen); Royal (voor volw.)
BEURS VAN SCHIEDAM
SCPIIEDAM, 21 Mei. Officieele noteering;
van de Commissie uit de Kamer van Koop
handel.
Moutwijn
Moutwijn 46 pCt. 19.— per H. L. i
Namens de commissie voor de noteering,
'^H. J. JANPEN
Spiritus
SCHIEDAM, 21 Mei. Men noteert voor me,
lasse spiritus 100 pet. 29.per H.L.
Ruwe graauspTntus til. pCl. j 17. - per H.£*
Spoeling
Noteering 1.40.
Moeders nemen voor de roode.
gesmette of ontstoken huid van
de kleine, uitsluitend
het allerbeste, en dat is
Doos 30 en 60 cl. Tube 80 cl. Bi| Apoth.en Drogislen
Reel. 234G0 VM 14
OPENLUCHTCONCERT
6 JUNI
Onze oud-stadgenoot dé heer Jan van
Rijsselberg, bariton, Den Haag, werd bereid
gevonden als solist op te treden bij het
Orpheus-openluchtconcert op 6 Juni a.s.
De directeur van Opheus, de heer Paul
van der Putten, verleent voor dit liefdadig
heidsconcert belangloos zijn medewerking.
Door ons gemeentebestuur werd toestem
ming verleend tot het houden van een
bloempjesverkoop op den dag van het con
cert. Alles wijst er op, dat de dag van
6 Juni zal staan in het teeken van zwak
zinnigenzorg.
GIDS VOOR BAD EGMOND
De vereeniging tot bevordering van het
vreemdelingenverkeer deed een gids voor
Bad-Egmond hetlevenslicht zien. Alles, wat
den aanstaanden hadgast maar eenigszins
dienstig kan zijn, bij het uitkiezen van
wandelingen, hotels, pensions e.d., is in het
overzichtelijke boekje opgenomen.
