EN HETZESDE
EEUWFEEST VAN ROTTERDAM
f
p
Maandag 6 Augustus 1928
Derde Blad
Pagina 1
FIRMA A. VAN STOLK EN ZOONEN
KUNST O? DE NENIJTO
k
HAAR NIÉUW-BOUW IN DEN BLIJDORPSCHEN POLDER
t.V- f<',i '">t
VOOR EN RONDOM DE TENTOONSTELLING
DE HAVEN VAN LONDEN
BOEKEN
-
m
m
laatste stoomschip T«n dead MrgadoorsJfema heeft Inhoud raft 85QP ten»
Dit
NIJ
•iiua
I
Hebben wij het vorig jaar bij gelegenheid
Van bet tweehoüderd-jarig bee taan van de firma
■*- van Stolk en Zoenen in korte trékken de
Sesehiedenis van dit machtig bedrijf in Bot.
Verdam in enkele feuilletons besproken, thans,
de Nederlandsehe Nijverheid zoo sterk op
voorgrond treedt, is hét toch zeker op zijn
Maats, te meer daar verscheidene groot-bedrij-
Vtn in deze weken reeds- door ons beschreven
2iiu, het een en ander naar voren te brengen
over den nieuwbouw van de firma van Stolk,
^ie gelegen is in den Blijdorpsehen polder.
Nieuw iti constructie en opvatting, heeft men
toch ook hier reeds met enkele jaren-geschiede-
Ble te doen. In Augustus 1923 besloot de ge
meenteraad, daartoe genoopt door de eischen
Van de zich zoo sterk ontwikkelende stad en
de uitbreidingen, die daarmede parellel gingen,
jet onteigening van perceelen in het Noorde-
jh stadsgedeelte, binnen de Ceintuurbaan ge-
egen. Hieronder vielen ook de terreinen en
"ét water ten grootte van circa 5 H.A., welke
n het bezit waren van de firma A. van- Stolk
tR Zoenen, voor uitoefening van haar bestaande
«outkoopersbedrijf
Heze terreinen en dit water, gedeeltelijk ge-
egen onder Rotterdam en gedeeltelijk onder
verschie aan de Vlaggemanskade en aan de
udendijkschekade tot aan den Schans, komen
et een oeverlengte van bijna twee K.M. aan
e Rotterdamsche Schie uit en vormden met
euvele schepen, loodsen, gebouwen, zagerij en
oude windzaagmolen een typisch schilderach-
eebt-Hollandsch geheel.
'3 de onteigening werd vanwege de gemeeu-
een ander gunstig gelegen terrein aangebo-
on. Het strekte zich uit in den Blijdorpsehen
B r €11 wel aan het nieuwe verbindingska-
3^1 der Rotterdamsche en Delfshavensehe
e. Pevans komen de terreinen uit aan den
terda^0 V€TlleersweS van Overschie naar Rot-
2011 dus dit wereld-bedrijf voor
•-éidam behouden blijven.
Hi September 1927 kwam het ontwerpbesluit
tot verkoo-p aan de firma A. van Stolk en Zoo
bon van hoven omschreven aangeboden terrei
nen in den Raad en vanaf dien datum werd de
ïirma van Stolk eigenares van plus minns
H>3/4 H.A. opgespoten grond. Het is daar waar
3 firma haar nieuwe inrichting van bedrijf,
Be-heel volgens de laatste eischen, is gaan ves
tigen, een en ander naar de plannen van de
Architecten J. Verheul Dzu. en C. N. van Goor
te Rotterdam. Einde van dit jaar hoopt de
'i'ma het grootste gedeelte van haar bedrijf
op het nieuwe terrein in werking te hebben.
He werkzaamheden aan de feitelijk eerst in
rf >Uai' Tan •laar aanS«nomen nieuwe in
enting zijn in vollen gang. Met groote werk-
Taéht wordt, gearbeid om het nieuwe bedrijf
egen het einde van dit jaar in gereedheid te
ebben. Ongeveer 3000 heipalen, afwisselende
An 16 tot 18 meter in lengte, zijn in den grond
eslagen, om op dit opgespoten terrein de ver-
'buiende gebouwen en de vele machinerieën
6 hunnen plaatsen. Op 8 Mei 1928 werd de
aatste paal geslagen. Ongeveer 800 palen zijn
o*' bovendien nog in den grond gegaan voor
Oo betonnen schooling en de fundamenten voor
Aé kraanbaan, liggende langs het kanaal en
6 Helfshavensche Schie.
He diverse aanbestedingen, die voor dit be-
ARgrijk werk gehouden zijn, waren, behalve
'e voor de veie en diverse moderne machine-
Heëa, ketels enz., zes in getal. Het eerst werd
°P 2 Mei 1927 ondershands aanbesteed het
Jbahen, leveren en monteeren der ijzeren o^er-
aPpingen van de houtloodsen, de schaverij en
e ^laadplaats groot 30.000 M2. Daarna volgde
A«gin Dec. 1927 de langs.de Delfshavensehe
chie en het verbindingskanaal en de langs de
tstzijée van 't halkengat loopende betonnen
j'b-oeiïng met kraanbaan. Vervolgens op 19 Dec.
Werd de onenhare aanbesteding gehouden
voor het heien der palen bestemd voor de Jood
een, de schaverij, de zagerij én verdere gebou
wen. Op 7 Maart 1928 werd de opbouw aanbe
steed yap de schaverij, de zagerij met ketelhuls
en machinekamer op de reeds gemaakte fun
deeringen.
Om een denkbeeld te geven van den omvang
dezer werken, memoreeren wij, dat de lengte
van de betonnen schoeiïng langs het kanaal en
de Delfshavensehe Schie €35 meter bedraagt,
terwijl de betonnen schoeiïng, die langs de
Westzijde van het halkengat loopt, 1-44 meter
lang is. Het groote halkengat, dat dient voor,
de berging van de uit verre landen aange
voerde halkeu, voordat zij In de zagerij
verwerkt worden tot balk-, rib- en plank
hout, beslaat ongeveer 19875 M2 oppervlakte.
Aan dat halkengat grenzen de groote zagerij
met 660 M2, de kleine zagerij met 300 M2, het
ketelhuis met 170 M2, de herstel-werkplaats
voor de machinerieën met 60 M2 en het schaft
lokaal, de garderobe en de toiletten met 90 M2
oppervlakte.
Naast de zagerij op eenigen afstand daarvan
in de richting van het verbindingskanaal, ligt
de groote schaverij met een oppervlakte van
2200 M2 en de kleine schaverij groot 1190 M2
Beide inrichtingen, zagerij en schaverij, wordèm
door een doorloopenden gemetseld en zwaren
brandmuur van de aangrenzende loodsen voor
houtopelag geïsoleerd. Deze brandmuur is 186
meter lang en plus minus 7% meter hoog.
De loodsen voor houtopslag vormen als het
ware één geheel. Zij zijn van ijzer geconstrueerd
en evenals de overige dakconstructies der ge
bouwen met betonplaten afgedekt. Hierover
komt nog een mast ie k-bedek king voor de vol
ledige waterdichtheid. Onderling zijn de lood
sen, die zee meter van elkander verwijderd lig
gen, voorzien vau een glasdichte lantaarnbe-
dekkïng, zoodat het ge-heel als een groote goed
verlichte ruimte is te beschouwen, welke ruim
te een totaal oppervlakte voor houtopslag in-
neemt van 21.100 M2. Een overdekte en ge
deeltelijk iets hooger liggende afiaatplaats van
4000 M2 dientom 't hout op meer gemakkelijke
en droge wijze op de vrachtauto's te laden, dié
het moeten brengen naar de verschillende
werkplaatsen en werken.
Mede in aanbouw zijn verder nog een kan
toorgebouwtje, enkele bijeen gegroepeerde ar.
beiderswoningen, een flinke hoofdentree met
portierswoning, alsmede enkele ferreinafslui-
tingen. Alle loodsen, gebouwen, los- en aflaad-
plaatsen zijn onderling verbondon door 5500
M. smalspoor.
Reeds nu is een kijkje op dit uitgestrekte
terrein aan het verbind in gskanaal zeer de
moeite waard. Nu kan men nog zien wat er
in korten tijd is tot stand gekomen en hoe
zwaar de fundamenten en hoe groot de kelders
zijn, dat alles noodig voor de ondersteuning
en plaatsing der vele zware machinerieën, die
met zorg gekozen en van de nieuwste construc
tie zijn.
Onze stad, waar vooral de laatste jaren zoo
gebouwd wordt, waar zooveel industrieën ge
vestigd zijn, kon 'n dergelijke inrichting moei
lijk ontberen en 't Is daarom dan ook te loven
dat overleg tuesehen gemeente en firmanten
het mogelijk heeft gemaakt, dat dit machtig
bedrijf een plaats kon vinden aan het nieuwe
verbindingskanaal der beide Schieën, op onge
veer één kilometer afstands van haar oude
vestiging aan de Schiekade. En tevens is eeu
woord van buide op zijn plaats voor de tegen
woordige firmanten van dit oer-oud bedrijf,
zouden wij geneigd zijn te schrijven, die lust
en werkkracht hebben getoond om een derge
lijke onderneming op nog groot ere schaal dan
voorheen hier ter stede in te richten en te
expioiteeiren.
■ii mam
yogelvluchtieekeiiing vaa de nieuwe houtkoop^ hot -VwltindingskaaaaJ»
De bezoekers weten het zoo niet.
Tech is het zoo.
De Nenijto en het Lunapark kunnen onmoge-
lijk „an sich" genomen wordem
De tentoonstelling hoort bij Rotterdam, heeft
zelfs Rotterdamsche eigenaardigheden en
dit is tamelijk ernstig Rotterdam is over de
Witte Stad maar slechts ten deele verrukt.
Bezie de ontevreden gezichten van heel wat
nijvere middenstanders, die hun kellners, cassa-
juffrouw of ander personeel zien vermageren,
alleen omdat omen" het geld1, dat eigenlijk voor
hen bestemd meest zjjn jn hallen en etablis
sementen „weggooit".
Dit zou een onderwerp an sich kunnen zijn,
doch mijn bedoeling is jjet nigt,'in dezen twist
appel de tanden te zetten
Tenslotte zou alleen een vérziend oog kun
nen beoordeelen of Rotterdam na jaren toch
Dog geen voordeel van de Nijverheidstentoon-
stelling 1928 (Internationaal i heeft.
Tusschen haakjes, het is buiten kijf, of de
Rotterdammer, die thans voor zijn genoegen
alleen het Lunapark bezoekt, bioscoop en café
van de vaderstad daardoor yerwaarloozend, on
verantwoordelijk handelt
Hier dient partij te worden gekozen!
ISenijto en de Maasstad staan te dezen onzich-
te in vechthouding, neus tegen neus.
ij die echt Hotterclanisch bloed in d aderen
vloeien voelt kieze, terstond!
Een nog andere reden maakt het onmogelijk
Het voorplein met de geraniums, de toegangs
wegen de tunnel, de eafetjes in de buurt, kort
om. e entourage. Voor taljoozen beteekent
zij meer dan het heele internationalismus ach
ter den ingang.
Als voorbeeld een mooie zomeravond.
De hinderlijke 0]ympiade.sigaretten juffies
(geslaagd als vernietigiagsmaterlaal van het
moois wat de boofdingang jjad) springen min
der uitbundig in het late licht.
Binnen schreeuwt de conducteur zijn stem
banden aan flarden om z-„ treintje vol te krij
gen.
Buiten alleen is het voi. Dafcr staat de menig
te, die niet he^ minste pjan j^ft een toegangs
kaartje te koopen.
Afgezien van oe gelukkig weinige minder
gunstige elementen (we zijn in de goede stad
Rotterdam) die elk wezentje dat passeert
eenige frissehe uitdrukkingen naroepen, is dit
volkje gelijk aan dat van een Zaterdagmiddag,
wanneer de zon den Coolsingel opvróolijkt.
Daarom springt Cupido 0p de torens heen
en weer, zijn boogje spannend, want het bak-
visschendom der niet-kapitailsche gtanden
heeft op, aan en bij de trottoirs een wandelende
houding aangenomen.
Nu de dagtaak in atelier, winkel of kantoor
ten einde is, kwamen z'J hierheen om, zij het
onbewust, wat avondlijke romantiek In te drin
ken.
Het zijn meisjes tusschen 12 en 16 -pper-
beste klanten van de Kuns(zijdefabriek 1 n de
goedkoop© schoenwinkels, al naar rang en
stand voorzien van een modei'n-bcdiangse!|>apie-
ren jurkje, glas-paarlen, te korte of te lange
„boebiekop" en eventueel een schraal wilden-
beestenvelletje als „fourrure" om (]e b<?enJge
halsjes.
Zoo is de piazza Nenijtensis ajg gepaVoiseerd
met jeugdig schoon.
He leelijkerds doen wat hun kleeding be
treft slechts in verschil van kunne voor hen
onder.
De slagersknaap,, die zijn snooezelig-witte
jasje verwisselde voor het colbertje van „me-
dern-visgraat-dessin", de 0,ympia^e.das zorg
vuldig strikte en het l«Moekje zwierig uit
de bostzak iaat wapperen, heeft zijn gele
haarpieken aandachtig g«kamd en het luize-
Paadje met strategische kennis lijnrecht ge
trokken.
He kappersbediende draagt ■!jjn gj;eke blau
we costuum, waarvan de broek helaas glim-
plekken heeft, met de nonchaiance van een
auto-eigenaar en de nog ietwat x-beenige jong"
ete bediende, wiens spieren nog niet gansch
volgroeiden, .heeft zich zoowaar Jn jjet stijve
Zondagsboordje en gesteven manchetten ge
huld.
Cupido's sprongetjes zijn niet geslaagd te
noemen.
De toenadering vindt slechts zelden plaats.
Wel wordt wederzijds aaudaohtig gekeken; de
giechel van het eene trottoir stuit tegen de
grinnek van het andere, maar als een dap
pere het waagt, dicht langs een troepje meis
jes te loopen, komen el' veeleer spottende
woordjes dan blozend neergeklapte oogleden
over vergeet men iet-o-ogjes-
Men is voor het grootste deel alleen ge
komen pour voir et être vu, iu de letterlijke
Holandsche beteekenis.
Deze geoefende pantoffel-Pnradeurs beseffen
niet het genoegen van een fietstocht of wam-
deiing in den avond, het genot van ©en goed
boek of het gezellig thuiszitten. Hun spelle
tje moge onschuldig zijn in opzet, toch ver
spelen zij er veel door, wat goed, friseh en
veredelend zou kunnen zijn. Onze tijd is niet
bemoedigend
Na een paar uurtjes eindigt hun vertooning.
Het klokj© van gehoorzaamheid heef; gelukkig
voor do meesten geslagen, de piazza vertoont
nu een ander beelu.
Het zijn de menseden, die geen geld hebben
voor een toegangsbewijs en nu voor de poorten
hokken om iets van den kermisschijn achter ln
de hoofdalle© te proeven en naar het vuurwerk
te kijken.
intuJwghsa hebben fiffiigS KiSWsM
mannetjes zich van ©en voorraad toegange
kaartjes voorzien, die zij met vochtige klem
ad 5 cents verhooging, aJ op de grens van het
Henegouwerplein trachten uit te venten, voor
spellende dat je uren zult moeten wachten
voor de leketten en veor 5 cent toch geen
armee kunt lijjen.
De gewiekste sjacheraars hebben soms veel
succes, maar daarvoor dragen ze dan ook het
risico, met hun „handel" te blijven zitten, want
de kaartjes zijn maar één dag geldig.
Frissehe vrouwlui staan vlak bij den uitgang
met Holandsche niéuwe, en een smetteloos
emmertje. Een schoon© handoek dient ais
nadere aanbeveling. Holland wat ben je toch
zindelijk
Ze schrikken sommige wandelaars af, om
dat haring en kater nu eenmaal verwante
dieren zijn; anderen schrokken het zeebanket
onbehoorlijk snel naar binnen.
De entourage bevat voorts eenige cafétjes
die op bepaalde uren van den avond een groo-
tereu omzet schijnen te hebben dan het vredes
café bij de Parijsche opera. De caféhouders
hebben hun terras ameublementen aanzienlijk
uitgebreid en schenken hier met eeinige centen
verhooging, vanwege het genoegen huiten 'e
zitten.
De gansch e omgeving is opgebloeid en fleu
rig, zelfs de tunnel is minder luguber dan
voorheen, want de witte bandelier van den
verkeersagent licht in de donkere diepte als
een betrouwbare komeet.
Op de piazza bloeien de geraniums onver
stoorbaar, een geheimzinnige hand moet het
perk telkens compieteeren, want bloemetjes
plukken is nu eenmaal een Hollandsc-he deugd
Zoo is het leven ln en bij den Blijdorpsehen
polder opgebloeid om in het najaar weer af
te sterven.
Totdat de Nenijto 1998 komt!
Of al eerder
TEVO.
'In het centrale deel van de internationale
hall strekkeu zich de maquettes uit van de
Engelsehe inzeuding, waarvan wel het meest
opvalt het groote plan van de haven van
Londen met zijn bevolking van tusschen de
9 en 10 mii'llioen personen op een oppervlakte
met een straal van 40 kilometer en 1G millloen
binnen 160 kilometer, munt onder alle havens
uit door zijn uitgebreide verzendingsmogelijk
heden. De enorme handel van de haven wordt
aangetoond door de volgende cijfers, die de&
j aart ijk.sollen import vertegenwoordigen vaa
bepaalde handelswaren: 202.000 ion thee;
12.000.000 gallon wijn; 635.000 ton bevrorea
vleesch103.000 ton kaas; 1.400.000 gaJlott
sterke drank; 132 000 ton boter; 105.000 toa
gerookt spek en 2.C15.000 ton graan zaad ea
bloem. Meer dan 2.000.000 ton geïmporteerd^
en 800.000 ton geëxporteerde goederen wordea
ieder jaar door het Bestuur behandeld. Eein ge*
middelde voorraad van meer dan 500.000 to® I
goederen zijn hierdoor in zijn opslagplaatsen aan
zijn zorgen toevertrouwd.
Statistiek van de.n handel in de haven.
Schepen.
Netto registertomnenmaat van schepen die dé
haven binnenkwamen en verlieten
1924
1919
1920
1921
1922
1923
26.335 191
32.758.6.04
34.0S7.220
39.293.139
41.215.062
45.392.64^
1925 47.064.97?
1926 49.278.17$
1927 52.576.765
Bedragen der totale im- en export
(uitgezonderd der langs de kust behandelde
goederen)
1919 819.S75 330 1923 579.165.445
1920 1.005.276.386 1924 677.342.34$
1921 606.85C.S86 1925 745.425.872
1922 564.333.772 1926 701.606.122
IX
Met de boeken op de Nenijto staan we voor
hetzelfde geval als met de schilderijenze
ontbreken niet, maar wat er te zien gegeven
wordt is geen geheel dat representatief zou
zijn. voor de Hollandsc-he boekkunst. Er zijn
een viertal o-p zichzelf staande groepen.
In hal C is er een stand van de firma
Dietrich Voorhoeve, die een interessante col
lectie Werken tentoonstelt op het gebied van
architectuur en beeldende - kunst, ln het hij
zonder die van den nieuwen tijd. Heel mooie
moderne Fransche en Dui.tsche kunstuitga-en
trekken hier de aandacht en sommige eigen-
lamd'Sche producten maken daarbij een gced
figuur.
In het paviljoen van de B.K.I. zijn twee
uitgevers met hun fonds aanwezig, die wei niet
belmoren tot de kunstnijveraars in engeren zin,
d.w.z-, niet zich toeleggen op het maken van
enkele en hij voorbaat zeldzame fraaie druk ton
in een zeer beperkte oplage, maar die toch
aan hun boeken wat de typografie en de ver
siering aangaat veel zorg besteden. Het zijn
toevallig allebei nogal socialistisch georleu-
teerde uitgevers: Rmicl .Querido te Amsterdam
en W. L. J. Brusse, te Rotterdam.
De Amsterdamsche uitgever toont natuurlijk
met trots zijn „Misleide Majesteit" van Is.
Querido in een perkamenten hand met, goud
en houtsneden vac Jan Schonk. Eniiel Que
rido is verder de uitgever van Troelstra's
gedenkschriften, van sommige publicaties van
Henj'ictte Roland-Hoist, van A. M. de Jong, van
de boekeu over den dans door J. W. F. We-li
me us Bulling. Onder, de pomans is nogal wat,
dat wij principieel moetei; afwijzep.
De druk is uitstekend eii met, de banden be
reikt Querido hoe' mooie effectenb.v. In
zwart met goud of bruin met rood. Zeer aan
trekkelijk zijn de kleine boekjes met soepeien
omslag uit de serie, waarin Jacob Israël -:1e
Haan, Is. Querido, Johan de Meester, Anna van
Gogh—Kaulbach e.a. vertegenwoordigd zijn,
maar lang niet alles is zonder moei aan te
bevelen. De uitgever, die indertijd geheel over.
bodige vertalingen van verouderde Erans,hé
naturalisten op de markt bracht (waarvoor hij
zelfs van vrijzinnige zijde becritiseerd werd)'
heeft voorkeuren, die tot de grootste voor.»
ziclitïgheid nopen.
We vonden hier nog een geestig kinderboek
van Margot Vos met prenten van Raoul
Hynckes.
Meer neg een siijivol geheel vormen de hoe
ken van Brusse. Hij heeft Henriette Roland-»
Helst, Leopold en Adama van Seheltema sober
en waardig uitgegeven, deed veel goeds op hc
gebied der architectuur en kunstnijverheid
door de boeken van Berlage, de jaarboeken
van de V.A.N.K. en de populaire serie over dq
toegepaste kunsten, publiceerde in zeer «maak.
vollen vorm Boutens' klassieken-vertaungetL
rnaakte zich verdienstelijk mét hiet Rotter
damse he Jaarbeekje, bracht de beste Neder
landsehe literaire bloemlezing, de „Zeven Eeu.
wen" van de Raaf en Griss en deed menig
werk van speciale wetenschap het licht zien,
Maar er is teveel om te vermelden.
Het middenstuk van dezen stand is bet grootq
beek met conferenties voor niet-katholiek«a'
door pater van Ginneken, dat een tweeden druk
beleefde en waarvan het alleen maar jammer,
is, dat Toorop er illustraties veor afstond dip
voor een deel bepaald beneden zijn waardig-,
heid waren.
Nog is er een inzending van de N V. Letter*
gieterij „Amsterdam" v.h. 'Tetterode, dié lij
uitgezocht drukwerk haar lettersoorten bewoon
deren laat: de Holland-ache mediaeval van S. H,
de Roes, de Erasmus en de Grotius.
JAN N,
V
--y:
f
f»
ffNl
LTvl s..-:. u„e" van de lirsu Vinke en Co., dat in Juli 1.1. zyu proefvaart maakte.
X
