Lr. i
f
J. P. v. d. WILDT
1
Luxe Post en Vulpenhouders
KASTEELEN
IMJ
Vraagt Kester's fijne BOTERBIESJES gebakken
N.V. MERCURIUS, Lange Haven 77 h.Branderst.
Koopt Ibfj W. DE HAAN
4 pand tiecmeeC
i4 J)uiaenaaet
ttBiuniii
FLINKE JONGEN
Koopt bij onze
Adv ert eerders
HOOGSTRAAT - SCHIEDAM.
ADVERTEEREN MET BELEID
BOUWT HUIZEN ALS
DONDERDAG 15 NOVEMBER 1928
EERSTE BLAD
PAGINA 4
.i t
ia* r
"Ut
imi
UIT ROTTERDAM
r ITALIAANSCHE GRAPHIEK
I
RADIO VOOR CIVIEL
LUCHTVERKEER
Plaatsing gezocht
KEMRI CH IISTIAAN ANT0NIE DE BLOCK,
M. C. D. DE BLOCK—Bonnike
Mr. A. L. DE BLOCK
L. DE BLOCK
A. A. M. DE BLOCK
Me. DE BLOCK.
ZWALUWEN en
KABOUTERS brengen
GELUK.
compleet geplaatst f 170.-
met garantie.
Gemonteerd met Philips
ontvanglampen.
Nieuwstraat 10 Kethel
Woning-Inrichting.
fc^T)
In Meubileering
en Stoffeeren
Boezemsingell96
Rotterdam.
Tel. 7911.9142
Irë
3269S 33^!fFn^nTRïïnrT'iiiTii,Tii(F9nin^inRrrmiiPRniïï^i''la
Banketbakkerij W. Kester, Tel. 68432. Broefsveid 81. Schiedam f
dat vooral voor kinderen
zuivere wol de beste winter-
dracht is. Een ziekte te
voorkómen is beter en goed-
kooper dan die te genezen.
Koopt daarom voor uw
jongen, een heerlijke win
terjas zooals ons nieuwste
model Oslo, die is van zuivere
wol, kwiek en chic gemaakt
en toch goedkoop voor
zulke kwaliteit door onze
kolossale inkoopen voor 28
eigen kleedingzaken tegelijk.
Kreymborg is waarborg
Profiteert er van I
2.904.907.90 9.90H.90
13.90 16.90 tot 45-
Binnenweg - Zw. Jansir. - Begèrlandschelaan N, Binnenweg, bfc. Aelbreditsk
Onze specialiteit Grootste
en nieuwste collectie
Hoogstraat 11
mwmm
A en met lüoensdaq u.s.
tike koopec mm
ontvangt 5 pond
.1
N.V. SCHIEDAEViSCHE STEENKOLENHANDEL
POMANIALE ANTHRACIET
"mTS"
mm
f 'Uil
MUSEUM BOYMANS TE ROTTERDAM.
Uit de zeventiende en achttiende eeuw.
III (slot).
MITELLI EN MORGHEN.
Carieaturen hebben steeds eene zeer betrek
kelijke kunstwaarde. Lionardo da Vinei zag
daarin het contrast a'er schoonheid en speende
daarmede het critisch verstand. Hij huldigde
de schoonheid in het beeld en veroorloofde zicli
de toepassing van haar contrast in de teeke-
ning. Kan de wijze niet uit het gezicht van
een nar meer leeren dan uit de woorden van
een geleerde Op scherpe contrasten had Sal-
vator Rosa zijn grondvlak gezet en steeds tot
persiflage geneigd, ontwierp hij zijn: „Umana
l'ragilita" of „menschelijke gebrekkigheid"
Haar belichaamt hij in een beeldschoon jong
meisje, gezeten op een glaskogel, met een kind
op den schoot en een rozenkrans in het haar.
Over haar breidt de dood zijn vleugelen uit, ter
wijl hij het kind de woorden laat ingriffelen
„Nasci poena" (geboren te worden is straf),
„vita labor" (leven moeite), „necesse mori"
(sterven noodzakelijk). Aan a'e voeten van het
meisje staat een wieg, verlevendigd door tweo
kinderen. Eén daarvan tracht zich omhoog te
heffen en het ander heeft zich aangeleund,
Zeepbellen worden in de lucht geblazen en een
met vlas omwonden spinnewiel in brand ge
stoken. Hieroglyphen, een Semiramis, de blik
sem %n andere symbolen vullen de voorstelling
aan. Phantastisch zijn groepeering en toon,
maar bedoeld is eene waarschuwing tegen de
overschatting van den mensch als maat. en
wegwijzer, want, zegt Max Liebermann, zijn
ziel is ondoorgrondelijk en zijn portret slechts
caricatuur, gekenteekend door de rhetorischo
pose. En er volgt dan een beroep op een Ara
bisch spreekwoord: „De vader wilg, de moeder
wilg; verwacht niet. dat de dochter saffraau
zal zijn".
Nog een paar bladen met carieaturen vul
len dat van Mitelli ftan. Anders ware het genre
der afwijkingen van den humor, waartoe de
caricatuur de hand reikt en het instrument
levert, te zeer verwaarloosd. De caricatuur ken-
teekent het tijdperk van het verdwijnen der
onbevangenheid. Nabij Mitelli's hoofdwerk is
Canta Gallina's (15821630) „H. Veronika met
het zweetdoek", geplaatst. Deze penteekening in
kleur bezit zeldzaamheidswaarde en dient hier
tot steunpunt voor de etskunst van Stephano
della Bella (1610—1664) en wel van diiens:
„Boetende Magdalena" en diens: „Diana en
Actaeon" (1645). Canta Gallina maakte Jacques
Callot 't eerst met de techniek der grafische
kunst vertrouwd eh was ook „Etienne de la
Belle's leermeester. Deze merkwaardige teek?-
hing werd vroeger aan Callot toegeschreven en
't is bekend dat della Bella geheel in diens
geest doordrong. Menige van zijn pl.m. 1400
etsen kan daarvan getuigen. Hem dankt Flo
rence de eerste artistieke behandeling der:
„Fiera dell' Impruneta" uit het jaar 1633. Maar
terwijl Callot later in dat onderwerp den klem
toon op de processie tijdens de veelbewogen
jaarmarkt legde, beperkte della Bella zich tot
de niet mina'er levendige vinding van het aan
den apostel Lukas toegeschreven schilderstuk
der; „Moeder God's in de doornen". Hij richtte
zich echter in zijn technisch inzicht naar Cal-
lot's opvatting. Deze zag in den contour geen
vorm, maar eene kleurengrens en nam daar
voor de natuur tot voorbeeld. Zijn natuur was
echter van zuiver biologischen aard en dienten
gevolge arm aan constructieve evenwichtsver-
houdingen. Overeenkomstig den geest aes tijds
trad voortaan de verscheidenheid geheel op
den voorgrond.
Gehoorzaam aan de wet der verscheidenheid
vestigt het museum Boymans ter kenteekening
der richting nog de aandacht op eenige teeke-
ningen met en zonder kleur. Zóó valt het oog
op Francesco Solimena's (16571774) harts
tochtelijke; „Heilige Maga'alena" uit de collec
tie van graaf Sternberg en dr. Hille. Geknield,
met een doek voor de oogen, verdeemoedigt zij
zich. Het roodkrijt verhoogt den gloed. Niet
minder ter harte gaat Pietro Pancotto's (Bo
logna 1590): „Strijd om de ziel des stervenden
grijsaards". Een engel reikt den levensmoede:
„Crucifix en Bijbel". Hoog boven in de wolken
tronen: „Jozef en Maria". Zwevend nadert:
„Christus met het door die engelen gedragen
Kruis". Nabij de sponde maken vier duivelen
reeds aanspraak op hun buit. Niet verre van
hen wacht eene bekoorlijke vrouw op het eind
oordeel, terwijl meerdere leeuwen als 't ware
den achtergrond vormen. Pancotto behoort tot
de meest excentrieke jongeren uit de school
van Caracci en weet tal van tegenstrijdige figu
ren met veel smaak in de compositie te ver
binden.
Van geheel anderen aard is de vlotte, maar
toch doorwerkte potloodstudie van Mauro Tesi
(17301766), die een idyllisch beeld van het
landelijk leven zeer onderhoudend geschetst
heeft. Gevoelig werk biedt ons een Anonymus,
door zijn „blik op Oud-Florent", met de brug
over de Arno.
Dit alles stelt ons in staat kennis te maken
met de instrumentatie op het gebied der teeke-
nende en graveerende kunst in een bepaald tijd
perk. Maar al kunnen wij ook op nog meer in
deze af deeling aanwezige werken van artistieke
beteekenis wijzen, een voortschrijdende ontwik
keling is daaruit niet af te leiden. En toch is
evenmin van stilstand sprake. Dat bewijst ons
het verheffend en doorwrocht „Oeuvre" van
Raffaëllo Morghen, die in 1758 te Florence ge
boren werd en in 1830 aldaar gestorven is. Het
bestaat uit 252 getalmerken, die zijn leerling
Palmerini uitvoerig beschreef, Morghen's voor
gangers en wegbereiders waren Domenico Cu-
nego te Verona, Volpato van Bassano te Rome
en Bartolozzi te Florence, die echter grooton-
deels in Engeland en in Lissabon werkte. Als
tijdgenooten stonden hem in edelen wedijver
ter zijde: Longhi te Monza en Boucher Des-
noyers te Parijs. Hun streven was: zorgvuldig
te teekenen, zonder aan de kleur tekort te doen
en bovenal door een zuiver artistieke voor
dracht duurzaam geestdrift te wekken. Daarin
bereikte Raffaëllo Morghen het hoogtepunt.
Zijn technisch initiatief hield gelijken tred met
de groeikracht van zijn artistiek vermogen. Zijn
origineel overeenkomstig de waarheid met een
helder verstand in een bepaalden en toch gevoe-
ligen vorm in de koperplaat griffelend, bege
leidde Zijn merkwaardige geest onafgebroken
zijn meehanisch scherphoekig instrument. Al
voortschrijdend ontstond een analytisch in zich
opgenomen wedergave van andermans werk.
Maar aan de hand van een onwrikbaar geloof
aan de scheppende macht der kunst verkreeg
het zoo groote zelfstandigheid, dat zijn gravure
aanspraak op het predicaat origineel kan
maken. Dat verklaart, waarom hij stichter van
een nieuwe methode genoemd wordt.
Van Morghen gingen 4 zeldzame drukken op
het museum Boymans over. Diens „Aurora van
Guido Reni" is reeds bij de behandeling van
dien meester als zijn „chef d'oeuvre" voorop
gezet en vooral werd de daarin gehandhaafde
vrijheid van alle subjectieve willekeur ten zeer
ste gewaardeerd. Zijn „Portret van veldmaar
schalk Francesco dl Moncada" naar van Dyck
uit het jaar 1793 typeert zijn artistiek kunnen
op uitstekende wijze. Zijn „Portret van G. I.
Mayer te Augsburg" naar Ettlinger, uit 1803
behoort tot zijn rijpste zelfstandige wedergaven
met do graveernaald. En 2ijn „Portret van
Domenica Volpato Morghen" naar Angelica
Kaufmann, uit 1791, dus uit den tijd van zijn
„Aurora" is een klein ovaal cabinetstuk, dat
hem alleen reeds een eervolle plaats in de
kunstgeschiedenis zou verzekeren. Hem was in
hooge mate de hemelsche gave verleend, die als
„la Grazla" het onbeschrijflijke in de Italiaan-
sche kunst adelde. De Italiaansche „la Grazia"
nam spoedig in Frankrijk's toestand van be
schaafdheid den speelschen zin der „Galante-
lie aan en haar ontwikkeling in de grafische
kunst ligt hinnen het bereik der zoogenaamde
„illustratoren", die in het kader dezer tentoon
stelling niet passen. Slechts hij wijze van over
gang en afsluiting herinneren ons Augrand en
Jacques Philippe ie Bas (1707—1783) door een
paar proeven van hun hand aan het verschil
in geestesrichting en technische hoedanigheid.
Le Bas, leerling van Hêrisset en Tardieu, han
teerde, graveernaald en teekenstift met groot
gemak, steeds erop bedacht het epirituee.le
smaakvol te accentueeren. Als leermeester
oefende hij een bijzondere aantrekkingskracht
uit. Charles Nic. Cochin, Charles Eisen en
FIcquet genoten zijn opleiding en'al werd ook
Cochin's „Brevier de Charfres" als te prikke
lend verboden, naaf zijn „menus plaisirs" van
artistieken aard biebf navraag In overvloed be
staan. Te illustreereh was er overigens ont
zaglijk veel en ter verdediging der dartele
strekking der illustraties bood de buigbare leer
der tegenstellingen stof genoeg.
DR. A. J.; D0MELA NIEUWENHUIS.
LEZING VAN DEN HEER
A. O. L. STRIJKERS
Voor de Ver. t. b. v. Fabrieks- en
Hand werksnij verheid
In de vergaderzaal van het Restaurant
,,'t Gouden Hoofd" aan de Zeevischmarkt,
heeft de heer A. O. L. Strijkers, chef van den
Radiodienst vliegveld Waalhaven, voor de
leden van de vereeniging tot bevordering van
Fabrieks- en Handwerksnijverheid, een lezing
gehouden over de organisatie van de radio
diensten ten behoeve van het civiele lucht
verkeer.
Spr. begon met er op te wijzen, dat deze
dienst in handen is van het Departement van
Waterstaat, die door het aanbrengen van ver
schillende radio-stations de veiligheid zoo
gloed mogelijk heeft verzekerd. Tot 1 Januari
1929 heeft de Radiodienst de beschikking over
dria golflengten t.w. een golflengte van 900
meter voor de verbinding grond met de lucht;
een golflengte van 1400 meter voor de ver
binding met verschillende vliegvelden en een
golflengte van 1680 meter voor zeer uitgebreide
internationale meteorologische organisaties.
Het vliegveld Waalhaven is het centraal
station voor Nederland. Daar wordt gebruik
gemaakt van twee antennes, één opgesteld N Z.
en een opgesteld O.W. Deze beide energieën
zijn gecombineerd in één spoel. In Engeland
heeft men dergelijke centraal-stations te Croy
don, Lympne en Pulham. In België op het
vliegveld Haren hij Brussel. Wanneer Rotter
dam hoofdstation is, dan helpen de hier boven
genoemde andere stations mee. Alle posten
luisteren en spreken in de zelfde golflengte"
Spr. gaf hierna een voorbeeld. Een vliegtuig
vraagt aan hét station Rotterdam, zijn positie
te. willen opgeven. Rotterdam stelt in en één
halve minuut kan gesproken worden. De piloot
behoeft juist niet iets té zeggen, wanneer hij
maar geluiden maakt, dat is reeds voldoende.
-Gedurende die halve minuut draait Rotterdam
aan een graden-boog en weet te peilen naar
de sterkte van het geluid waar de machine,
die naar haar positie vroeg, zich bevindt.
De andere stations peilen mee. Is dit
gebeurd, dan schakelt men op Waalhaven de
zender in. Van de vier andere stations worden
de peilingen opgevraagd, ook in één halve
minuut. Dan wordt de positie op de kaart over
gebracht door de richtingslijnen uit te zet
ten en tot op een paar kilometers nauw
keurig weet men waar de machine zit. Binnen
anderhalve minuut weet ook de piloot waar hij
zich met zijn machine bevindt. Dit is van zeer
veel belang voor den piloot, die dikwijls om
weersgesteldheid boven de wolken moet vlie
gen. Dit systeem-peilen is eerst van de laatste
drie jaren.
Een andere manier om machines in de iucht
te peilen hoeft men in: de z.g.n. radio-bakens.
Op bepaalde tijden geven zij bepaalde seinen.
Do piloot stelt zijn machine in en vliegt in de
richting der bakens.
Spr. gaf daarna 'n kijkje in den radio-zender,
waarmede de man achter het stuur zich in ver
binding kan stellen met de technische men-
schen op den grond. Deze radio-zender moef
aan boord van een machine zoo klein en zoo
licht mogelijk zijn.-De meesten wegen plus mi.
nus 55 kilogram. Het is een gewone normal#
ontvanger echter met zeer veel versterkingen.
300 k 400 K.M. kunnen ermee bewerkt worde*.
Het bovengedeelte van den radio-zender is het
ontvangtoestel, welke onderweg gesteld kan
worden. Het onderste gedeelte is de zender,
welke door vaste menschen op 900 meter ls
ingesteld. Hot geheele toestel zit opgeborgen
onder de voeten van den piloot. Hij kan er
zelf niet bijkomen. De antenne is gewikkeld
op een haspel en wikkelt bij het opstijgen auto
matisch af tot een draad van 70 meter.
De vraag rijst hoe komt men aan de energie?
Do energie moet al vliegende in de lucht
worden opgewekt. De dynamo die aan de ma
chine is aangebouwd, heeft den vorm van een
torpedo. De groote hoeveelheid lucht van do
groote p to peller, brengt een kleine propeller,
die zit aan de dynamo in beweging en hierdoor
wordt de energie opgewekt.
Voordat de vliegmachines draadlou -e aan
boord hadden, bedienden de piloten zich van
z.g.n luchtpistolen. Schoot de piloot een groe
nen kogel af, boven een of ander vliegveld en
kreeg hij een groen" antwoord, dan was lan
den toegestaan. Kreeg hij b.v. een „rood" ant
woord dan moest hij doorvliegen. Gezien do
huidige radio-installatie een vrij primitieve
wijze van handelen.
Aan de hand van eenige lantaarnplaatjes
iiet spr. de verschillende typen van vliegma
chines zien, o.a. de eerste vliegmachine, welke
zich in 1903 17 December te Kity Hawn ia
Amerika van den grond kon verheffen. Een
kijkje werd gegeven in een der beroemde
Fokker-fabrieken. Verder vertoonde spr. de
Fokker F II de eerste passagiers-machine, de
Fokker F IV met een aparte bagage-ruimte,
welke machine aan Amerika werd verkocht; de
Fokker F V die Rusland destijds heeft aange
kocht; de Fokker F VII, de eerste machine, die
naar Indië vloog, de Fokker F VIII de tweemo-
torige machine, welke ruimte biedt voor 15
passagiers.
Na de pauze is spr. nog wat dieper op enkele
zaken ingegaan, terwijl hij zijn lozing heeft
besloten met het vertoonen van een film, die
een duidelijk beeld gaf van de enorme bedrijvig
heid der K.L.M. zoowel op Waalhaven als op
Schiphol.
DE NIEUWE KONINGINNEBRUG
Zooals wij reeds, hebben gemeld, zullen Za
terdag over een week de beide kleppen van
de nieuwe Koninginnebrug worden neergela
ten, om zuiver afgesteld te worden.
Naar wij nu nader vernemen, zullen deze
werkzaamheden in den namiddag worden uit
gevoerd. Het scheepvaartverkeer zal daartoe
Worden gestremd.
Het neerlaten eh ophalen van de kleppen zal
geschieden met behulp van lieren, zoodai
geen bokken noodig zijn.
VERLOOFD:
WILLY G OVERS
en
JULES LEENDERS
Rotterdam, November 1928.
Groote Visscherijstraat 87.
Randweg 42. 43232 7
als FILIAALCHEF, DEPOTHOUDER
of i. d. dooi; heer met langjarige
ondervinding in handel. Kan uit
stekend met groot personeel om
gaan. Spreekt Fransch, Duitsch en
Engelsch en bezit prima referenties.
Br. fr. no. 25070 VMSD bur. Maas
bode, Rotterdam. 10
Volstrekt eenige en algemeene kennisgeving.
Heden overleed, tot onze diepe droafheid, tijdig voorzien van de
H.H. Sacramenten der Stervenden, onze beste Man en Vader
Luitenant-Generaal b d., Inspecteur der Burgerwachten. Ridder in
de Orde van den Nedertandschen Leeuw, Ridder in de Orde van
Oranje-Nassau, in den ouderdom van 64 jaar.
's r onhage, 15 November 1928, Bazarstraat 5.
Geen bloemen
's-Gravenhage'
Amsterdam
Delft:
's-Gravenhage:
Geen bezoeken.
De plechtige Requiem zal worden gezongen in de Parochiekerk van
oen H. Jacobus (Parkstraat), op Maandag 19 November te 10 ure
voorafgegaan door twee stille H.H. Missen te 8 en 8.30 ure De
begrafenis zal plaats hebben op het R. K. Kerkhof aan de Kerkhof
laan. Vertrek omstreeks 11 ure van uit de kerk.
GEVRAAGD EEN
voor loopwerk, leeftijd 15 16 jaar,
loon 7 per week. Zich aan te mel
den ten kantore van de Gasfabriek
3272S 7
ajilUUlulJWlulölliiii
Heden uit voorraad leverbaar
Ook alle andere merken worden
door ons geleverd.
Aanbevelend.
steeds het nieuwste,
het beste
en tocb goedkoop
Vraagt gratis onzen prijs en
vakkundige voorlichting.
Winterjas „OSLO" voor
jongens
9263 10
Getdersche waren, Boter, Kaas en Eieren
Neemt proef met onze fijne Anton Hunink Rookworst
2166S 14
Alleen geldig in onzen winkel
3270S 98
NOORDVEST 13-15*17 19 TELEF. 68208 - 68831
10
