's Morgens en 's Avonds
MAANDAG 26 NOVEMBER 1928
EERSTE BLAD
PAGINA 2
WEERBERICHT
UIT ROTTERDAM
VAN DEN BERGH'S FABRIEKEN.
GRONDVERKOOP.
DOOR DE RADIO IN DEN VAL
GELOOPEN
RADIONIEUWS
f: AAR TWENTS
ENclRSIE VAN DE NEDERLANDSCHE
HANDELSHOOGESeHOOL.
Krachtige tot stormaehtigeu Noordwestelij
ken, later tijdelijk afnemende en krimpende
•windzwaarbewolkt met tijdelijke opklaringen,
aanvankelijk nog regen- en hagelbuien en kou
der, later iets zachter.
S to-rm waarschuw ingsdient geseind aan alle
posten 26 November 9.55 uur: „Wondt verwacht
etorm uit N. W."
De barometer stijgt op den voormiddag snel.
Pietsera en motorrijders lichten op van
•s avond 4.24 tot 's morgens 7.11.
zijn de meest geschikte momenten om Purol
toe to passen; daarom behoort op iedere slaap
kamer een doos of tube Purol aanwezig te zijn.
Keel. 3338S G
R. K. S. V. EXCELSIOR
Mooie resultaten op de bondst urn wedstrijden
Gisteren vonden te Rotterdam de ja&rlijk.
eohe groote bondsturnwedstrijden plaats, diie
ook ditmaal getuigden van den enormen groei
der R. K. sportbeweging. Er waren een kleine
duizend deelnemers uit alle oorden des lands,
en er werd sport van uitnemende kwaliteit
geboden.
Excelsior heeft, der gewoonte getrouw, weer
op diverse prijzen beslag gelegd. De dames-
senioren behaalden den isten prijs, de djames-
junioren een 2 en prijs, oven als de heeren-senl-
oren. De heeren-junioren hebben geen deel ge
nomen aan deze wedstrijden. Verder won mej.
C. Jan se een 4en prijs met hoogspringen en
P. Walbeek, eveneens voor hoogspringen, lootte
om een 2e prijs die hem echter ontging.
Begrijpelijkerwijze heeTSchte onder de zwart-
witten een zeer opgewekte stemming en ge-
ruimon tijd bleef men na de prijsuitreiking
op den inderhaast geimprovtiseerden feest
avond bijeen
In verband met het slechte weer zijn alle
voetbalwedstrijden Van Zaterdag en Zondag
OPENBAAR SLACHTHUIS.
U.» Commissie voor de Strafverordeningen
schrijft aan den Raad:
„De op 9 Juli 1925 vastgestelde verordening
tot aanwijzing, krachtens art. 4 der Hinder
wet, van het Openbaar Slachthuis voor het
oprichten, hebben o* gebruiken van slachte
rijen en andere inrichtingen, geldt tot 1 Ja
nuari 1929. In uwe zitting van den 17en Fe-
bruavi 1927 is echter besloten de op het abat
toir gevestigde nevenbedrijveu te verplaatsen.
Aangezien deze verplaatsing op 1 Januari a.s.
nog niet tot stand zal zijn gekomen, is het
noodzakelijk de voormelde verordening, zij het
ook voor een korten termijn, opnieuw vast te
«tellen. De Commissie voor de bedrijven stelt
daarom voor deze vaststelling thans voor twee
jaar, alzoo ot 1 Januari 1931, te doen geschie
den. Zoowel de directeur van de Bouwpoli-tie
en den Wóningdienst, als de Gezondheidscom
missie kuur1 ---1 ?-;e!i met de-e verlenging ver
een! gen".
R. K. MIDDENSTANDSVEREENTGING.
Het bestuur van de R. K. Middenstandsver-
eeniglng verzoekt ons mede te deelen. dat
voor den tooneelavond van Woensdag a.s. in
de Tivoli-bovenzalen (niet Tivoii-Schouwburg,
gelijk op de convocatie staat vermeld) alsnog
hedenavond (Maandag) in 't Zuld-Hollandsch
Hotel, Korte Hoogstraat, gelegenheid tot
plaatsbespreking bestaat. Dus niet in het ge-
houw van den Katholieken Kring.
JUBILARISSEN BIJ VAN BERKEL.
Zaterdag hebben de heeren J. Cisterne, A.
Klein, J. W. F. Nates-oari?. J. Noijen en G. L.
Oskam «jen dag hérdatTuT waarop zij vóór 25
jaren in dienst getreden zijn hij de Maat
schappij „Van Berkei's Patent".
Reeds in den vroegen morgen werden zij ver
rast met een bloemstuk van de directie en
een van het personeel.
In den middag werden de jubilarissen met
hunne respectievelijke echtgenooten per auto
van huis gehaald en had de officieels huldiging
plaats in de zaal „Louis Seize" van Restau
rant Martinot, aan den Nieuwen Binnenweg.
Namens de directie, die door ambtsbezighe
den verhinderd was, sprak de heer J. A. Ha-
zewinkel, procuratiehouder der maatschappij,
hen toe in een toepasselijke rede en over
handigde ieder hunner een gouden horloge met
inscriptie en een geschenk onder couvert.
De heer H. J. Koevoets complimenteerde na
mens het personeel, onder aanbieding van ge
schenken voor huishoudelijk gebruik.
Hierbij werd de eerewijn geschonken waarbij
vooral-niet vergeten werd een glas te ledigen
op het welzijn van de directie en den groei en
bloei van de maatschappij „Van Berkel's Pa
tent".
Ook door hun bedrijfsleiders en chefs wer
den de jubilarissen op hartelijke wijze gehul
digd. Men bleef nog eenigen tijd gezellig
bijeen.
Huldiging der Fabrieks-jubilarissen.
Gelijk ieder jaar heeft Zaterdagavond in de
Groote Doelezaal de huldiging plaats gehad
van niet minder dan 41 jubilarissen en jubi-
laressen, werkzaam bij de N. V. Van den
Berg-h'e Fabrieken.
Nadat een jubelmarsch was gespeeld door
de Harmonie-vereeniging S. V. D. B., onder
leiding van den heer J. J. Hoeffgen, werden
de jubilarissen toegesproken door de heeren
R, en S. de Kadt. Zij ontvingen ieder de ge
bruikelijke oorkonde, henevens een cadeau on
der couvert en verder eenige geschenken. Nog
werden de jubilarissen toegesproken door de
heeren J. van Loon en L. Terlouw.
Het verdere van den avond werd gevuld
door zang, uitgevoerd door het mannenkoor
S. V. D. B., onder leiding van den heer J. P.
A. Kriek. Ook werd nog een blijspel in één
bedrijf opgevoerd door de leden van D. E. H. O.
Hieronder volgen de namen der jubilarissen
en jubilaressen: De heeren A. P. van Lent, B.
C. v. d. Linden, W. Pannekoek, en J. A. Vol
kers, allen met 40 dienstjaren; A. C. Been,
L. L. Brouwers, C. A. Dool, J. J. Fasol, G.
Geenen, A. de Geus, C. van Gils, J. C. den
Hoed, P. Hof, J. H. Hol, L. Jansson, J. de
Jong, C. A. de Jonge, W. B. Kodde, M. G.
v. d. Linden, D. Metaal. J. M. Peters, G. P.
Petersen, A. v. d. Reyden, A. Th. H. Roder-
kerkrn, W. Romijn, J. Saris, J. W. Schols, ,T.
N. Schoor, A. J. van Schouwen, G. D. Spuij,
P. C. N. v. d. Steen, M. Trouwborst, J. C.
Wagemaker en B. v. d. Werken, allen met 25
dienstjaren; en de dames A. E. D. Koolmees,
I. Bul, J. Heijnsdijk, W. Otterspeer, W. C. Put,
M. J. Stevense en W. Tolhoek. allen met 12J-*
dienstjaren.
DIEVEN, DIE EEN HUWELIJKSGELUK
VERSTOORDEN.
Onlangs had een meneer uit Den Haag, die
zou gaan verhuizen naar de Maasstad, en zich
dan tevens in het huwelijk wilde begeven, aan
de Leede 153 een huis gehuurd en dat nieuw
Ingericht. Het zag er keurig en knus-gezellig
uit, doch o jammer, terwijl de eigenaar en zijn
bruid in Den Haag nog wachtten op den dag,
waarop zij verbonden zouden worden, kwamen
dieven en roofden de woning leeg.
Deze verstoorders van het geluk tusschen
twee jonge menschen zijn thans bij hun kraag
gepakt en in verzekere bewaring gesteld. Zij
zijn P. C. S. en L. A. v. d. M., wonende In de
Riederstraat.
Al het huisraad, dat door hen was gestolen,
werd in de woning aan de Riederstraat terug
gevonden. Zoodat de honeymoon voor het paar
nu achteraf toch nog geheel gelukkig kan zijn,
want ze krijgen hun meubeltjes terug.
B. en W. leggen den Raad over de ontwerp
besluiten tot verkoop aan de navolgende per
sonen van de achter hunne namen vermelde
perceelen bouwgrond:
a. aan de heeren L. en A. Boom - en perceel
op den hoek van do Beijerlandschestraat en de
Westerbeekstraat, groot 983 c.A., tegen 20
per M2.;
b. aan de aatscliappij van onroerend goed
„Optima" een perceel op den hoek van de Wil
lem Buytewechstraat en de Kapelstraat, groot
1887 c.A., tegen 47,50 per M2.;
c. aan de firma H. van Velzen twee percee
len op den hoek vau den Grandheerendijk en
de GrondheeTenstraat, tezamen groot 648 c.A.,
tegen 35 per M2.;
d. aan den heer C. Snoek een perceel aan de
Westerbeekstraat, groot 3S9 c.A., tegen 17
per M2.;
In aansluiting op ons bericht omtrent den
handigen oplichter, die van een firma hier
ter stede een compleet radio-toestel zonder be
talen in handen wist te krijgen, voorgevende
dat het een geschenk voor zijn moeder was,
dat hij eerst eenige dagen wilde beproeven,
kunnen wij thans melden, dat hij door een ra
dio-bericht is gearresteerd.
Toen n.l. het bericht van den diefstal Vrij
dagavond per radio werd uitgezonden, werd
dit o.a. opgevangen door een schoenmaker te
Amsterdam, hij wien des middags een man
gekomen was met een grooten, zwaren koffer.
De man had gevraagd dezen koffer tot Zater
dag hij den schoenmaker te mogen laten staan
De schoenmaker ging, toen hij het radio
bericht gehoord had, eens kijken, wat die
koffer wel kon bevatten en bevond, dat er
een nieuw radio-toestel in zat. Hij waarschuw
de de politie met gevolg, dat de oplichter, toen
hij Zaterdag den koffer wilde komen halen,
door de recherche in zijn kraag werd gepakt.
Hij bleek een zekere v. R. te zijn. Den luid
spreker had hij den v-orlgen dag al verkocht,
doch daar hij vertelde aan wien, kon ook deze
in beslag worden genomen.
De man, die zich nog niet eerder aan der
gelijke oplichtingen heeft schuldig gemaakt,
is hier in verzekerde bewaring gesteld.
DE OPIUMWET.
De Politie van het bureau Nassaukade heeft
een razzia gehouden op Katendrecht, met als
gevolg, dat in een pand in de Veerlaan twee
Chineezen werden gearresteerd, toen zij opium
aan het bereiden waren.
In de Delistraat werd eveneens een Chinees
betrapt. De opium werd in beslag genomen.
FILHARMONISCH GENOOTSCHAP
Het bestuur wan het Rotterdamsch Phllhar.
monisch Genootschap deelt ons mede, dat de
voorzatter, de heer Strieder zijne functie heeft
neergelegd. Het voorzitterschap zal tijdelijk
waargenomen worden door den heer S. Gotlib.
ROTTEfHXHiSCHE BILJARTBOND
Miss Blanche Beker
De wedstrijden om den Miss Blanclie-beker
zijn geëindigd. In de finale wist Fating b haar
elubgenoote Patinga te slaan. De uitslag was:
car.
brt.
h.s.
moy.
Baay
172
25
43
6.88
Schwedler
50
24
10
2.08
Blokland
136
42
16
3.24
Rood-huizen
92
42
14
2.19
Goppel
98
38
10
2.58
Strasser
70
37
11
1.62
De prijzen weTden behaald door;
H.M.S. wisselbeker le prijs.
De Rots 2e prijs.
Pating b 3e prijs.
Pating a 4e prijs.
GEMEENTELIJKE ARBEIDSBEURS
**rr Gevraagde werkkrachten
Afdeeling voor mannen. Tel. 10403 en 10404.
Loopjongens, fabriek sjongens, halfwas kleer
maker, leerling boekdrukkers en boekbinden,
slagersleerling, halfwas kappersbediende, h-aït-
ter, kappersbediende, aank. drogist bediende,
magazijnjongens, kleermakersleeriingen, half
was bakker, boekbindersleerUagen, Halfwas
bakker, dameskapper, wasohknecht, trap-psrs-
drukker, leerling meubelmaker, schildersleer
ling, leerling glas in lood zetter, meubel- of
stoelenmakershalfwas, timmermtmslSerUng,
loodgieterslearting, aank. halfwas meubelma
kers, meubelmakers, leerling mach. houtbewer
ker, jongste bedienden, piccolo's voor baukin- i
stelling, vertegenwoordiger voor fijnbont en
vloerbelegging, goed ingevoerd reiziger voor
Nederland voor kantoorboekhandel, colporteurs
voor boeken, naaimachines, radio-apparaten,
spaart) rieven, reinigingmiddel, lederwaren,
hnish. art., gas-apparaten, reiziger voor schrijf
machines, colporteurs voor werkloosheids- en
ziekteverzekering, piccolo voor bankinstelling,
meubelstoffeerder-reiziger voor ontvlekkings-
middel, agenten voor levensverzekering, net
persoon ter opleiding in bet varzakeringsbe-
drijf, colporteurs voor bakesid dagblad, reizi
gers voor papiarbnanahe vertegenwoordigers
b. m. kantoor-, school-, schrijf-, teeken- en
schilderslbehoeften, leerling winkelbedienden,
aank. winkelbedienden, aank. stenotypisten,
filiaalhouder voor sigarenfabriek, geen woning
disponibel met borgstorting, 3de bankotbedien-
den, kok voor gesticht, restaurant-bellaar, leer
ling kellner, koksleerling, electriclen, gereed-
schapssmid, metaalslijper, aank. fnadser-draaier,
metaalslijper, instrumentmaker, schrijfmachi
nemonteur, electr. lasscher, metaal-draaier,
smidsleerling, schrijfmachine-monteurs leeT-
ling, banikwerkersleerli-ng, radiomonteur. Voor
Hillegersberg: jongens ter opleiding in het
loodgieters- en electriciensvak, loopjongen, ver
tegenwoordiger voor den verkoop van brand
alarm-apparaten, kleermakerajongen, vleesch- 1
hou wens jongen vleescihhonwersk-necht. Voor
Drelschor; electrician. Voor Krimpen a. d.
I Jsselmachine-bankwerker, fabrieksjongens,
voor IJsselmonde: 10 koperslagers, volwas en
halfwas ijzerwerker. Voor Numansdiorp: win
kelbediende. Voor Oud-Bejjerland: ongehuwde
smidsknecht. Voor Curacao: 10 bekwscheeps-
rnaobine-bankwerkers, pijpfitter, draaier.
Afdeeling voor Vrouwen,. Tel. 8860 en 9398.
Steotyp-iste voor de moderne talen, lingerie-
naaisters, machines tlteters, handwerksters-
heereavtak, leerling naaisters, hui-s-, verstel
en cotuumnaaislers, leerl. aank. en bekw. zak-
keinzetsters, lampekapnarfisters, r_ rfectiestrijk-
sters, meisjes voor waschinricbtïizg en strijk-
bers mangelmeisje, ïnpakmeisjes, cairto-n-nage-
werksters, loopmeisjes. Winkelbedrijfwinkel
juffrouwen en leerlingen sdhoeneovak, krui
denierswaren, melkzaak, bakkerij, manufac
turen, huisih. art. en stoffenvak, voor juweliers
winkel en d am es h oeden winkel, verkoopsters
voor afd. baby-artikelen, te Middelburg voor
kruidenierswinkel: filiaalhoudster (moeder
mei dochters). Huishoudsters, hulpen 1. d.
huishouding, voor inrichtingen dienstboden en
bekw. keukenmeid, dienstboden, keukenmeis
jes, 2e meisjes, kindermeisjes, dag-dienstboden,
noodkuwlpen, voor Rozenburg: meidhuiahoud.
ster, voor Schiedam: meidhuisihouds-ter bij heer
alleen 40—50 j. oor hotel en Rest.; bedienjut-
frouw bekend met talen, werkmeisjes, koffie
juffrouw, kookster. Te Duisburg voor schip-
perscafé een Hollandsohe buffetjuffrouw, te
Scheveainsen: kamermeisjes en buffetjuffrouw
Toor hotel, te Amsterdam voor pension huis
juffrouw, voor inrichting: linnenstops-ter, Win.
keijuffrouwen voor de S-t. Nicolaasdrukte en
caissières. Winkeljuffrouw bekend met de snij
machine. Bekw. 2de kapsters on leerlingen, ma-
ohinebreidsters, uitknipster kleedjes, leerling
koedenstifcsters, bekw. roantelnaai&ters. Lom-
pensorteeraters.
PROGRAMMA'S VOOR DINSDAG
Huizen (340.9 M„ na 6 uur 1832) uit
sluitend K.R.O. uitzendingen; 12.301.30 con
cert door feet K.R.Q.-trio; 5.20—6.30 gramo-
foonmuziek; 6.307 Duitse he les, beginners;
77.30 en 7.30S cursus Kerklatijn; 8.
uitzending uit Oudenbosch. R. K. Harmonie
Eendracht, dir. J. M. v. d. Bergihe, R. K.
Harmonie Philocalia, dr. A. A. Groot, R. IC.
Oudenbosch Mannenkoor, dir. J. M. v. d.
Bergóe, R. K. Da-raeskoe-r en R. K. Oude-n-
bOfSiScke ISymphonie o. 1. v. J. M. v. d.
Berghe, J. M. r. <L Ber-gbe (viool:), mevr.
Braat-Muistert (piano). Sp-r.: P. J. A. Hoeks,
burgemeester van 'Oudenbosch. Opening door
J. de Vroom, voorzitter R. K. Radio-vereeni-
ging.
Hilversum (1071 M.) 12.30—2 concert
door feet Boris Le-ns-ky-truo34 kniples;
67.15 oonoert door het Boris Le-nsky-trio
7.157.45 Engelsche les, gworderd-enS.05
tot 3.35 boekenbal!uurtje door Wies Moens;
8.3510.15 oonoert door het Omroep-orkest
o. 1. v. Nico Tree-p. S. Haase-Pieneman (zang);;
10.15 persberichten; 10.30-TOO dansmuziek.
Daventry (1600 M.) 11.20 gramofoon-
rauziek; 12.20 Studio-concert (trio-sopraan);1
1.20-2.20 orkest; 2.50 muziekles; 3.50 muziek;'
3.55 orkest; 5.35 kinderuurtje; 6.20 moderne
Engelsche poëzie; 6.35 nieuwsberichten; 6.50
muziek; 7.05 Schaven t's viool- en piano
muziek; 7.20 lezing; 7.35 muz-iek; 7.45 lezing;)
8.05 co-nc-ert, M. Bennet (sopraan), F. Titter-
ton (tenor), Squire celeste-Oc-t-et; 9.35 muziek
les; 9.55 nieuTCfoerichteai; 10.orkest, mu
ziek van Herb. Ferrers, „S. Robertson (bas);]
1112.20 dansmuziek.
Parijs (Radio-Paris 1750 M.) 12.502.10
orkest; 4.055.05 orkest; 8.3511.20 „La
Bohème, opera van Puccini, met medewerking
van den heer di Mazzel, koor en orkest.
Langenberg (400 M.) 11.30 mechani
sche muziek; 12.251.50 orkest; 5.055.50
orkest; 7.20 Klein Wcrag-orkest; S.20 „Gas"*
toon-eelspel in 5 aeten van 'G. Ka-is-er.
K n 1 g s w u s t-er h a u se n (Zeesen) (1250
en 1680 M.j 11.20—4.20 lezingen; 4.20—5.20
orkest; 5.207.05 lezingen; 7.207.50 lezing;
8.10 Brahms-concert voor piano, vio-ol en
oello8.50 Be journalist spreekt.
Hamburg -{395 M.) 3.35 nieuwe concert
stukken; 535 dansmuziek7.20 Richard Wag-
n-eravond, orke-st en G. Günther (zang)8.50
Biedermeiers, -orkest en solisten; 10.0511.10
liefdes-novellen -der Ttaliaansc-he Renaissance.
Brussel (500 M.) 5.20 orkest; 6.50 trio»
ooncert; 8.05 ,„De Huzaren van VlUars",
qpera-comiqiue van Maillart Orkest, koor en
solisten.
DE V. A. R. A.
Een villa met studio's en kantoren
Naar in „Het Volk" wordt medegedeeld, heeft
de V. A. R. A. aan de Heuvellaan te Hilver
sum een villa gehuurd, waarin de studio's en
de kantoren zullen worden ondergebracht. Men
hoopt met Ingang van het nieuwe jaar uit
eigen studio te kunnen uitzenden.
PROEFNEMINGEN
Het aardrijkskundig Genootschap in Georgia
doet op het -oogenbllk proefnemingen met
draadlooze telefonie in den Kaukaaus ©p vep>
schillende hoogten, ten-einde -de -geluidsterkte
ma te gaan op gebieden, die 2400 ea 2600 naeter
boven den zeespiegel liggen.
HET AANTAL LUISTERAARS IN
AMERIKA.
Het aantal gezinnen, dat in de Vereenigda
Staten een radio toestel bezit volgens de nieuw
ste opgaven, bedraagt S.640.348.
AUTO'S MET EEN RADIO-TOESTEL
De Stutz Motor Co. America heeït juist een
nieuw model wagen uitgebracht, dat voorzien
is van een radio-ontvanger.
Het toestel is geliel ingebouwd, behalve da
instelknoppen. Men heeft het op bijzondere
wijze afgeschermd, zoodat storingen door den
Eiotor uitgesloten zijn.
De antenne Is verwerkt in de dakbedekking,
terwijl een kleine luidspreker aan het plafond
bevestigd is.
Ij... zes opstaan en dat voor een student,
beteekent een tamelijke zelfoverwinning. Maar
zooais het méér gaat, als je eruit moet, blijkt
de aanvankelijke gedachte „reuzenzwarighoid"
achteraf tot een minuscule moeite te zijn ge-
rodueeerd.
Op het perron van het Maasstatkn groote
-bedrijvigheid! We zijn met ons zeventigen, dus
een behooriijTc aantal! Ik denk zoo bij mijzelf:
„Wat een animo! En wat een dorst naar ken
nis!" Wat ik er meer bij gedacht heb. verraad
ik niet.
Als ik ze zoo allemaal aankijk', maak i-k een
vergelijking tusschen „uitgeslapen" en „uitge
slapen".
Professor Sneller, organisator en leider van
de excursie monstert met veldheereblih zijn
troep. Zijn instructies luiden kort en gede
cideerd
7.09 stoomen we het station uit; grijs-nevelig
omhult de mist de stad en omgeving.
Dan begint de kennismaking onder de com-
partiment-genooten. Dit is één der goede zijden
van een nitstapje, er worden nieuwe vriend
schapsbanden geslagen. Op de Hoogeschool loop
je elkaar voorbij, zonder belangstelling. Je kent
alleen maar „je" groepje, dat zich soms
spontaan, maar vee! vaker helaas als „Kind
der Not" als uitvloeisel van partij-gToepeering
geformeerd heeft
Naar anderen, buiten je kring, gaat je be-
langstelling niet uit, je staat er niet eens on
bevangen- en onbevooroordeeld tegenover. Dat
de studenten allen één gemeenschap zullen uit
maken, vereenigd door gevoelens van vriend
schap, onderling hulpbetoon en solidariteit,
blijft voorshands nog een illusie. Maar een
Illusie, naar welker vervulling moet worden
gestreefd. Maar dan: geen „Kastengeiet". Zon
der loslating van dezen geest is de gewenschte
^homogeniteit onbereikbaar en verkrijgt men
Onderling geen wederzijdsch vertrouwen en
begrijpen.
Hiér, in het kleine compartimentje, waarin
bet toeval, naast clubgenooten „outsiders" te-
When br§ngt, vindt je gelegenheid deze bui
tenstaanders te hooren en het valt toch wel
eens sterk mee!
In Rijssen wacht ons een motortram. We per
een ons in den wagen, bengelen aan de lussen
en dan brengt de tram ons hijgend naar Nij-
verdal, van waaruit onzo bezoeken aan de
fabrieken zullen aanvangen.
Over drie leiders verdeeld, hebben wij bet
jiijvere bedrijf van de Koninklijke Stoomwe
verijen bezichtigd. We hebben ons kunnen
overtuigen van den lntensieven arbeid, die kier
door mensch en machine gepresteerd wordt om
voor een niet onbelangrijk deel mede te wer
ken aan de bevrediging van 's lands en over-
zeescke economische behoeften.
De Twentsche kanalen.
's Avonds in Hengelo aangekomen worden we
verwacht voor een lezing in het Vereenigings-
gebouw van de firma Stor-k. Prof. Sneller
distribueert ons over de verschillende hotels,
er wordt haastig gegeten.
We vallen er midden in. deze lezing over „de
Twentsche kanalen".
Ir. Wolterbeek, ingenieur bij den Rijks
waterstaat, verhaalt ons van de staatscom
missie Jolles, die het vraagstuk van de kana
lisatie van Twente heeft bestudeerd. Haar
rapport heeft aanleiding gegeven tot het indie-
uen van een wetsontwerp dat op 4 November
1919 wet ia geworden.
Van de artikelen der Memorie van Toelich
ting levert spreker den noodigen commentaar.
Spreker ontwikkelt dan eenige technische
hij zonderheden.
Vervolgens don economischett kant van den
kanalenaanleg beschouwend, merkt de inleider
op, dat op het oogenblik het belang van water
wegen in economisch opzicht weer groot ls.
Na de pauze geeft spreker eenige beschou
wingen over het rentabiliteitsvraagstuk en de
wijze, waarop dit t.a.v. de Twentekanalen is
uitgewerkt. In de buurt van Hengelo zal van
gemeentewege een haven worden aangelegd.
Spreker besluit zijn sterk gedocumenteerde
rede met de opmerking, dat het in uitvoering
zijnde kanalenplan, ook voor Hengelo, op den
duur voordeel zal afwerpen.
Als we na de lezing ons hotel opzoeken, heb
ben we het idee, dat we dien dag veel gezien,
gehoord en geleerd hebben.
Den volgenden morgen naar Almelo, waar
een bezoek is gebracht aan de firma ten
Kate Hzn. Co. Een doublure van het aan
schouwde van gisteren.
In Hengelo hebben we geluncht. Toen zijn
we gegaan naar het Vereenigingsgebouw van
de firma Stork.
Bij Stork-
Aandachtig luisteren 'we naar de korte voor
dracht van de beide gebroeders Stork. Ener
gieke, maar ook joviale koppen. Ze hebben
dadelijk contact met ons, deze menschen, van
wie straks blijken zal, welk groot sociaal work
ze verrichten.
Eers-t een korte schets door één d-er gebroe
ders over de ontwikkelings-geschiedenis van de
firma, opgezet in 1868 door diens grootvader
en overgegaan van vader op zoon.
Er is verband geweest tusschen de Factorij,
Nijverdal en Stork. Typisch is het feit, dat één
van de aanleidingen tot cl© oprichting van deze
metaalfabriek is geweest, dat Stork Sr. een
Fransch boek heeft gelezen, waarbij bleek, dat
arbeiders van de metaalindustrie over het al
gemeen van beter kwaliteit waren dan in de
overige industrie. De fabriek werkt thans met
2800 man personeel. Wat het loonsysteem aan-
gaat, men werkt op „tarief. De arbeider kan
z.g. „stukgeld" verdienen, als hij korter doet
over een karwei dan den tijd, daarvoor vast
gesteld. Dit stukgeld wordt om de 3 maanden
uitbetaald, waardoor de arbeider ineens een
tamelijk hoog bedrag krijgt. Het tarief wordt
vastgesteld door deskundigen, maar kan her
zien en eventueel gecorrigeerd wordeu door
een looncommissie, waarin ook de arbeiders
vertegenwoordigd zijn. Op verlerlel wijzen
tracht de directie het contact met het perso
neel zoo nauw mogelijk te doen zijn.
Do heer Stork noemt als oorzaak van de
langzame ontwikkeling van zijn hedrijf o.a. da
noodzaak om da opleiding van het personeel
zelf ter han-d te nemen. Ieder moet eerst een
.examen'' hebben afgelegd, voor hij tot de
fabriek wordt toegelaten.
Wij willen, zoo besluit spreker, de arbeiders
zoo tevreden, hun mileu zoo goed mogelijk
doen zijn.
M-en behoeft slechts de verstrekte cijl'crs na
tö gaan, betreffende de uitbetaling aan loonen
en bijdragen aan de „Vereenlging tot beharti
ging van de belangen van het personeel" om to
constateeren, dat het den gebrs, Stork ernst l»,
Daarna bespreekt de tweede heer Stork -dg
inrichting en werkwijze van de „Vereenlging"
Inderdaad, deze „Vereeniging" behartigt de be
langen van het personeel en hun gezin minu
tieus en tot in de kleinste onderdeden. In een
machtig bestek wordt hier het sociale inzicht
tenvo-lle ontplooid en uitgewerkt
Na de bezichtiging van de fabriek, waarbij
we ons een idee hebben kunnen vormen van de
in uitvoering' zijnde massale werken, -o.a. be
stellingen van Indische suikerfabrieken, zijn
we ook v-oor den verderen dag de gast van
gehrs. Stork.
Aan een geanimeerd diner houdt prof. Snel
ler eeu tafelrede waarin hij de tegenstelling
belicht tusschen Twente met zijn geschiedenis
en traditie en Holland met zijn gejacht en
rusteloosheid.
De heer Kroes se spreekt namens de studen
ten, en brengt den heeren Stork extra hulde
en dank voor de genoten gastvrijheid.
In een speech van den tafelvoorzitter merkt
deze op, hoezeer de arbeidersbevolking ervan
doordrongen is, dat Ino'lë en Nederland bijéén
belmoren. Voor Indische avonden bestaat bij
haar steeds de grootste belangstelling. Als hij
een heildronk inzet op onze toekomst, schalt 't
„Io Vivat"
Den volgenden dag gold ons -bezoek de Lonae-
ker coöperatieve zuivelfabriek te Enschede.
We hebben er het proces van de mclkverwer-
king tot boter en consumptiemelk gezien.
Zoutindustrie.
We maken ons gereed voor den laatsten tocht.
De autobus brengt ons naar een eenzame
vlakte, Boekeh), waarop zich de Koniuklijke
Nederlandsche Zoutindustrie bevindt.
Heel interessant is de wordingsgeschiedenis
van deze industrie. Men hoore: sedert 1895
bestond bij den heer Vis. toenmalig firmant
van de firma Kolff en Vis, zoutziederij te
Kralingsche Veer, de overtuiging, dat er zich
zout zou bevinden in onzen bodem.
Hij wenschte, dat Nederland door een bezit
van een eigen zoutindustrie zich onafhankelijk
zou kunnen weten van het buitenland, indien
het door een oorlog van den zoutaanvoer zou
verstoken zijn.
De eerste hovingen in 1903 hadden geen re
sultaat. In hetzelfde jaar kwam een wet tot
stand, waarbij aan den Staat gedurende een
tijdvak van 20 jaar het uitsluitend recht van
exploratie vau delfBtoffea werd voorbehouden.
Vandaar was een tweede boring naar zout door
de combinatie Vis niet mogelijk -en werden de
gegevens van de eerste boring te Eiber gen
lier beschikking gestéld van den Rijksopspo
ringsdienst.
Ia 1909 werd bij Winterswijk zont aange
boord, im 1911 bij Buurs», voor welker •ont
ginning door de combinatie Vis concessie werd
aangevraagd.
In 1917 werd echter de „wet zoutentginning
bij Buurse" verworpen ondanks da waarschu
wingen van den toenmaiigen minister Post-
huma, die voor zóutgebrok door den wereld
oorlog vreesde.
In 1918 werd een nieuw wetsontwerp aan
genomen. Direct na de aanneming dezer wet,
werd door de Koninkl. Ned. Zoutindustrie be
gonnen met boren naar zout in de gemeente
Lonneker en met het bouwen van een fabriek
onder Boekei©. Augustus 1919 werd de eerste
pan in bedrijf gesteld, terwijl in December van
jjat jaar de geheele fabriek met een capaciteit
van ea. 25JOOÖ.0OO Kg. zout per jaar, in toe-
drijf wax
Wat de verhouding tot den Staat lietret'i, ds
laatste ontving teij de exploitatie-overeenkomst
in 1918 15® aan deelen a ƒ1000, zonder het doen
van eenige storting. De Staat deelt verder in
de winst mee; overigens geniet de Koninklijke
NTed. Zoutindustrie algeheele bewegingsvrijheid,
is dus de facto een particulier bedrijf.
Met de bestaande zoutziederijen werd een
overeenkomst aangegaan, deze hebben zicb met
de K. N. Z. veree-nigd tot een kleine zouttrust.
De verkoop 'is gecentraliseerd wat een groot©
besparing gééft aan verkoopskosben.
Er wordt ook 'zout uitgevoerd, vooral «aar
Duitscblaud, waar door de dumping-politiek
vian dat land, d-e binnenlandsche prijzen sterk
zijn opgevoerd, terwijl buiten zijn grenzen, niet
name ook in «mis land, het pToduet ver -beneden
bostienden prijs wordt verkocht.
Oo-k hier hebben we hot bedrijf bezichtigd-
Do pekel wordt, na door middel van chemi
caliën, ontdaan te zijn van verontreinigende
stoffen, ingedampt in vlakke pannen, onder,
atmosferischen druk, of in gesloten apparaten,
eventueel onder verlaagden druk. Het zout uit do
open pannen wordt geheel met liandkracht ver
werkt, terwijl ó'at uit de gesloten apparaten
geheel machinaal wordt geproduceerd.
We zijn daarna nog even naar de boorterreP
nen geweest, die zich op een afstand van 2
2)6 K-M. van de fabriek bevinden. j\
