DACBLAD VOOR SCHIEDAM EN
DE OPLOSSING DER R0MEINSCHE KWESTIE.
i
u
I
PAUS-HULDE-AVOND,
V2ste laarman»
Zaterdag 9 Maart 1929
No. 15360
Dit nummer bestaat uit drie bladen
STADSNIEUWS
van Columbus!
JG PRUIMTABAK
ZONDAGSDIENST GENEESKUNDIGEN EN
APOTHEKEN
EEN SCHITTERENDE REDE VAN PROFESSOR W. NOLET
KUNST-AGENDA
III'
Y/s maar een weet.
Dat de allerbeste hwa/i/eft.
heer
AGENDA
i
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
BUREAU: KOEMARKT 4, SCHIEDAM. TELEFOON INTERCOMMUNAAL NO. 68085
ABONNEMENTEN: per 3 maanden 3.25, per maand 1.10, per week 25 cent. Franco
per post 3.75 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 5 ct. Postchèque en girodienst 81440
ADVERTENTIEN15 regels 1.55. Elke regel meer 30 ct. Reclames tusschen den tekst 60 <-i
per regel. Kleine adverte nties: 30 woorden 25 et., elk woord meer 5 ct. tot 'n max. van 50 woorden
Kabouter-advertenties 6 regels 050, 10 regels 0.75,15 regels 1.- Incassokosten worden berekeno
Gratis-Ongevallenverzekering ƒ500 bij overlijden door een ongeval; ƒ500 bij verlies van beide handen, voeten of oogen; ƒ250 bij verlies van één hand, één voet of één oog; ƒ150 bij verlies van een duim; 75 bij ver
lies van een wijsvinger; 50 twee voorste ledematen alle vingers van een hand; ƒ25 bij verlies van eiken anderen vinger- De Verzekering loopt op de voorwaarden als eenmaal per maand in dit blad worden afgedrukt.
m
i
Bij of krachtens wetten of verordeningen
voorgeschreven en andere officiëele
af- en aankondigingen van het
Gemeentebestuur
DRANKWET
Burgemeester en Wethouders van Schiedam
brengen ter openbare kennis, dat bij ben een
verzoek is ingekomen van:
3 o. S. Bergman, alhier, om verlof voor den
verkoop van alcoholhoudenden drank, anderen
dan sterken drank, voor gebruik ter plaatse
van verkoop in de bsneden-localiteit van het
perceel Lange Kerkstraat 5
2o. A. J. van Gerven, alhier, om verlof voor
den verkoop van alcoholhoudenden drank, ande
ren dan sterken drank, voor gebruik ter plaatse
van verkoop in de heneden-localiteit van het
perceel Broersveld 55;
3o. S. J. Rosman, alhier, om verlof voor den
verkoop van alcohol houd end en drank, anderen
dan sterken drank, voor gebruik ter plaatse
van verkoop in de beneden-voorlocaliteit van
het perceel Stadhouderslaan 26; en
herinneren, dat binnen 2 weiken na deze be
kendmaking tegen bet verleenen van het verlof
bij hun Collego schriftelijk bezwaren kunnen
worden ingebracht.
Schiedam, 9 Maart. 1929.
ONZE NIEUWE BURGEMEESTER
De beëediging
Naar wij vernemen zal de heer Stulemeijer
reeds Maandag aanstaande als burgemeester
van Schiedam worden beëedigd. De installatie
heeft, gelijk men weet, Zaterdag a.s. plaats.
I)R. KOENE f
In de St. Jansklok vinden we een „In
Memoriain" hij het afsterven van dr.
Koene, waaraan we hot volgende ontleenen:
Bij den tragischen dood van onzen onver-
geteiijken dokter Koene rouwt de Sint Jans-
kerk over het verscheiden van een harer
trouwste vrienden, die in het geregeld gebed
binnen hare muren de kracht vond om de
gaven van zijn edel, onbaatzuchtig hart te
verkwisten in den dienst der lijdende mensdh-
heid. Niemand is 't onbekend, hoe 'n eenigszins
zijn onoverwinuelijken afkeer van spreekwoor
delijk zachte heelmeester niet opwoog tegen
zijn onoverwinnelijke afkeer van spreekwoorde
lijk zachte heelmeesters niet opwoog tegen
zijn medeleven met zijn patiënten, tegen den
troostenden glimlach, de expediete voor
komendheid, de taaie volharding, de harte
lijke toewijding, waarmede hij zijn zieken
bejegende, ja die ze hem niet los deed laten,
ook al scheen alle hoop reeds gevaren. Hoe-
velen heeft zijn diepgaand verantwoordelijk
heidsbesef, gepaard aan ondervindingrijkje be
kwaamheid, niet van ©en wissen dood gered.
Tragisch noemden wij het overlijden van
hem, wien een matige, onberispelijke, ge
regelde leefwijze, een bewonderenswaardige
regelde leefwijze, door christelijke ver
sterving en opgewekteu arbeidslust gestaald,
nog een reeks lange jaren in een zegenrijken
werkkring schenen te waarborgen. Maar de
liefde voor de vele kranken, die hun lichame
lijk welzijn aan zijn onvolprezen zorg hadden
toevertrouwd, deed hem eigen gezondheid
vergeten. Zelfs reeds aangegrepen door de
kwaal, welke hij hij anderen zoo kundig en
succesvol bestreed, bleef hij maar waken ©n
weldoen, tot hij onverhoeds en te spoedig
helaas is gevallen op het veld van eer, als
een slachtoffer van wat hij beschouwde als
zijn heiligen plicht.
De Zondagsdienst zal morgen worden waar
genomen door de doktoren: van den Berg,
Lange Nieuwstraat 113; Elzevier Dom, Singel
70; Hoogendijk, Tuinlaan 74 en de Leeuw,
Westvest 12.
Geopend zal zijn de apotheek van de firma
Gouka, Hoogstraat 29.
OPENING
Heden werd geopend het café „Plantsoen",
Jan van Avennestraat 37a, eigenaar de heer
J. Damen.
ALGEMEENE R. If. PROPAGANDACLUB
In het gebouw van den R. K. Volkshond
wordt a.s. Woensdag een bestuursvergadering
gehouden van de Algemeene R. K. Propa-
gandaclub. De agenda vermeldt o.m. bespre
king contributieafdracht en de te voeren
Actie.
DE VERZOENING TUSSCHEN ITALIë EN DEN H. STOEL
Katholiek Schiedam heeft gisteravond op
een overduidelijke wijze zijn belangstelling en
meeleven getoond in datgene, wat voor ons
als een der hoogtepunten in de geschiedenis
der Kerk genoemd mag worden: de ge
lukkige oplossing der Romeinsche kwestie.
Een gebeurtenis, die over de geheele wereld
een golf van emotie heeft verwekt.
Een stampvolle Volksbondzaal, gevuld met
een aandachtig luisterend gehoor, heeft met
groote belangstelling de schitterende rede ge
volgd, waarin een Schiedammer van geboorte,
de zeereerwaarde hooggeleerde heer prof. W.
Nolet, hoogleeraar aan het groot-seminarie
te Warmond, op welsprekende wijze de be-
teekenis der oplossing van de Romeinsche
kwestie heeft toegelicht. De vergadering is
geworden tot een grootsche manifestatie, die
met recht den naam kon dragen van Paus
huid e-avond! Zij is geworden een hulde-
betooging aan den souvereinen vorst van de
Vatiicaamsche stad, die meer dan een halve
eeuw in een soort tweede Babylonische ge
vangenschap heeft doorgebracht.
De voorzitter der K.S.A. welke het initiatief
tot dezen avond heeft genomen, de heer
Th. Mouwens, heeft, nadat de gezamenlijke
kerkkoren van Schiedam, onder directie van
den heer C. Lansbergen en met piano
begeleiding van den heer H. A. de Leur op
eminente wijze diens „Tu es Petrus" hadden
verklankt, een openingswoord gesproken tot
het uitgebreide gehoor, waaronder wij op
merkten: den hoogeerw. heer A. J. C.
Schraag, een groot aantal eerwaarde heeren
geestelijken en vrijwel alle eerw. broeders.
Mocht het plaatselijk comité van de K.S.A.,
aldus de lieer Mouwens, in het begin van
den winter een huldigingsavond organiseeren
voor Paus Leo XIII z.g., thans hebben de
wereldgebeurtenissen genoopt, om het seizoen
te sluiten met wederom een Paushulde-avond.
om het heuglijk feit te herdenken, dat de
Paus, dien wij altijd Koning genoemd hebben,
weer zijn recht, de koninklijke kroon te
dragen, ziet erkend. Het stemt tot vreugde,
dat zoovelen komen luisteren naar de rede
van professor Nolet, die een kwestie zal
behandelen, die niet voor ons Katholieken,
maar ook voor de geheele wereld er een is
van gewicht.
Vervolgens gaf de heer Mouwens het woord
aan professor Nolet d:ie onder applaus op het
spreekgestoelte plaats nam.
Professor Nolet sprak dan ongeveer als volgt:
REDE VAN PROFESSOR NOLET
Toen de eerste, nog schuchtere, couranten
berichten verschenen, dat er nu toch werkelijk
een oplossing voor de Romeinsche kwestie
aanstaande was, hehheg we het toch eigenlijk
nauwelijks geloofd. We waren-al zoo gewend
aan den bestaanden toestand; zoo dikwijls
waren er al geruchten geweest over een
aanstaande oplossing, dat we gingen berusten.
Alleen de ouden onder ons hadden nog den
toestand gekend, dat de Paus wereldlijk vorst
was over een groot deel van Midden-Italië,
maar sinds zeventig zijn we twee generaties
verder. De eerste daarvan heeft nog een
deel van de geestdrift overgenomen, waar
mede haar oudera voor het recht van den
Paus opkwamen, maar de kleinkinderen van
de generatie der zouaven wisten nauwelijks
nog, dat er een Romeinsche kwestie bestond:
het is mij althans gebeurd, dat me gevraagd
werd, wat dat nu eigenlijk was, en het zou
zeker niet mogelijk geweest zijn, om bijv.
verleden jaar een meeting te beleggen, zooals
de meeting ln Tivoli te Utrecht, waar dr.
Schaepman zijn beroemde redevoering hield.
We wisten zoo goed, hoe talloos de moeilijk
heden waren, aan de oplossing verbonden,
we waren er daarbij zóó innig van overtuigd,
dat de Paus alléén hier te oordeelen had, we
waren daarenboven zóó geestdriftig gestemd
over het schitterend bestuur van de Pausen
sinds 1870, dat we den toestand van vijand
schap tusschen den Heiligen Stoel en Italië
als normaal en zelfs min of meer als wensche-
lijk gingen beschouwen, en in die vijandschap
zelf het door de Voorzienigheid beschikte
middel gingen zien, om de onafhankelijkheid
van den Opperpriester ten opzichte van iedere
wereldlijke macht - duidelijk aan het licht te
doen treden. Ik heb hier uit het werk van
Kiszling over den Kulturkampf deze uitlating
van Bismarck, die hij deed tegenover den
Oostanrijkschen minister Andrassy, opge-
teekend: „Welk een onheil het Is, dat aan
den Paus Rome en de kerkelijke staat
ontnomen zijn: want daardoor is de Paus
buiten het bereik van welken dwang ook."
Dat is inderdaad de positie van den Paus in
de laatste zestig jaren. Bn, omdat we dat
zagen voor onze oogen, en omdat we consta
teerden, dat die Pausen met hun geestelijke
en bovennatuurlijke zending, en omstraald
met den aureool van de duldzaamheid, een
invloed uitoefenden op de Katholieke wereld
en op de regeeringen van Europa als sinds de
XlIIe eeuw niet meer vertoond, kregen de
jongeren de neiging den toestand te be
schouwen als normaal en verloor de Romein
sche kwestie de groote belangstelling. In-
tuisscihen: de Pausen dachten er anders over.
De Pausen vindiceerden hun recht. En ze
hebben dat niet gedaan uit eerzucht of
heerschzucht, doch krachtens duren plicht,
„daar het noodzakelijk is en voor de christe
lijke gemeenschap van het allergrootste be
lang dat de Paus vrij is en vrij blijft, onaf
hankelijk van iedere macht."
En de Pausen hebben niet vergeefs ge
sproken. De volken mochten het belang der
Romeinsche kwestie niet zoozeer inzien, in
de Europeesche kabinetten wist mon dat die
kwestie nog bestoud. We zagen het hij de
eerste vredesconferentie te 's Gravenhage, we
zagen het hij de intrede van Italië in den
oorlog, hoe Italië eischte dat de Paus niet
ter vredesconferentie zou worden uitgenoodigd,
omdat het begreep dat dan ook de Romeinsche
kwestie ter sprake zou zijn gekomen. En als
de archieven eens opengaan en dat zal
misschien zoolang niet duren zal blijken
hoe die Romeinsche kwestie in de Kabinetten
der Europeesche staten leefde.
En nu verwacht ge, dat hedenavond u een
uiteenzetting zal worden gegeven van de be-
t.eekenis dei' verdragen, die door den H. Stoel
en de Italiaansche regeering op 11 Februari
gesloten zijn, Al moteten die traotaten nog
worden geratificeerd en kennen we er dus den
letterlijken tekst nog niet van. haar batee-
kenis kennen we.
We hoeven niet. Sn. .h: i--duist»' te tasten,
wanneer we de beteekenis gaan bepalen van
die traktaten: de Paus zelf heeft die zonne
klaar aangegeven.
Maar voordat we gaan spreken over de op
lossing van de kwestie kan het zeker zijn nut
hebben, om eerst eens uiteen te zetten
Daarvoor moeten we een eeuw teruggrijpen
in de historie.
De Italiaansche kwestie is aan de orde ge
komen sinds het congres van Weenen, dat de
kaart van Europa opnieuw teekende na de ge
weldige beroeringen van de Fransohe revolutie
en do Napoleontische oorlogen.
Onder alle volkeren van Europa was er geeu,
dat met meer gelatenheid de Fransche over-
heersching gedragen had, dan het Italiaansche.
Dat volk had in de middeleeuwen voor zijn
nationale aspiraties en voor de zucht naar
wereldheerschappij, die de erfenis is van de
oude glorie van Rome, bevrediging gevonden
in de geestelijke wereldheerschappij van de
Pausen; in den nieuweren tijd, toen het pau
selijk aanzien danig verminderd was, was het
land verdeeld in talrijke kleine vorstendommen
die deels onder Oostenrijkschen, deels onder
Spaanschen of Franschen invloed stonden. De
overheersching nu van den Franschen keizer
wekte weer heel sterk de herinnering aan de
oude Romeinsche grootheid, voor herstel van
de vreemde vorstenhuizen was de geestdrift
uiteraard gering en zoo nam het Italiaansche
volk zoo goed als geen aandeel aan de vrij
heidsoorlogen tegen Napoléon. Het congres van
Weenen heeft dan ook feitelijk Italië beschouwd
als veroverd land en heeft het tusschen de over
winnaars verdeeld. De Pauselijke staat werd
hersteld, ofschoon in geringer omvang dan hij
voor de revolutie gehad heeft, maar overigens
kwam liet land voor een groet deel aa,n Oos
tenrijk, hetzij direct, zooals Venetië en Lom-
bardije, hetzij indirect, doordat er vorsten wer
den aangesteld, die van Oostenrijk afhankelijk
waren.
Alleen het koninkrijk Sardinië valt bulten
dezen invloed. En dit krijgt de leiding in de
nationale beroering in Italië.
De invloed van de Fransche revolutie had
tegelijkertijd de grondslagen van het gods
dienstig^ edel ijk leven in Italië ondermijnd.
En zoo kreeg de nationale beroering tevens een
anti-godsdienstig karakter. Natuurlijk niet zoo
alsof het beele Italiaansche volk aan de Kerk
ontrouw geworden was, maar de antii-kerke-
lijken namen de leiding. In geheime genoot
schappen werd tegen die bestaande machten ge
ageerd, en die litteratuur biedt den weerslag
van wat er omging onder het volk aan natio
nale aspiraties: Italië moet vrij worden yan
de vreemde overheevsdbiing, en een noodzake
lijke voorwaarde voor de vrijheid iis de natio
nale eenheid. Wie heeft niet gelezen: „Le mie
Priglonie (Mijn kerkers) van Silvio Pellico?
De schrijver was in 1821 wegens deelname aan
een complot bij Carbonari tegen de Oostenrijk-
eche regeeiring veroordeeld tot een zware ker
kerstraf, ln 1832 verschijnen de mémoires uit
zijn gevangernisleven die wel geen enkele recht-
e/fcreefcsche beschuldiging tegen Oostenrijk be
vatten, maar waarin de feiten, simpel meege
leefd des te meer ln staat zijn, om het Italiaan
sche nationalisme aan te wakkeren. De beroem
de schrijver van Promessi Sposi (De Verloof
den) Alessandro Manzoni, dichtte in 1821: „De
krachten waren verspreid maar de willen wa
ren één; we willen niet vrij zijn, voor we één
zijn. Nu zijn we pen verachtelijke kudde en
IE ROTTERDAM
9 Maart: Groote Schouwburg, De man
zonder handen (Rott. Hofst.toonee!) 8 nur.
10 Maart: Groote Nutszaal, Cello-recital
Hans Kindier, half 3 uur.
11 Maart: Zuiderkerk- (Glashaven) uit
voering van Bach's „Mathaus-Passion" door
de Kon. Christel. Oratorium Ver. „Excelsior",
kwart over zeven. Groote Schouwburg, Er
staat geschreven(Schonwtooneel), 8 uur,
(voor volwassenen).
12 Maart: Zuiderkerk (Glashaven) uit
voering van Bach's „Mathaus-Passion", door
de Kon. Christel. Oratorium -Ver. „Excelsior",
kwart over zeven.
Tentoonstellingen: Huize van
Hasselt, Schiedamsche singel 35: Werken van
Else Berg (tot 11 Maart).
we willen niet groot zijn, voor we weer ver-
eenigd zijn".
De groote roman zelf, die in 1827 verscheen,
gegrepen uit de ziiel van heit Italiaansche volk,
verhoogde het nationaal gevoel.
Reeds had men gepoogd, om den koning van
Sardinië te bewegen, dat hij zich aan het hoof J
van de eenheidsbeweging zou plaatsen, maar
aanvankelijk had hij geweigerd. In het revo
lutiejaar 1848 leefde de idee van de eenheid des
te krachtiger op. Het is in dat jaar dat Sar
dinië zich meer actief met de aangelegenheid
gaat bemoeien. Echter nog niet direct. In die
dagen had zich door zijn nationale gezindheid
in Italië een groote populariteit verworven de
priester Rosmini, die ln Rome goed stond aan
geschreven. Wel heeft deze man gedwaald op
wijsgeertg en op politiek gebied en moest hij
tenslotte door Rome veroordeeld worden, zijn
arbeid werd hem ingegeven door enkel liooge
bedoelingen. Het was deze Rossini, die in 1848
vlak voordat Pius IX, sinds 1846 paus, naar
Gaeta moest vluchten voor de revolutie in
Rome, aan den H. Vader het voorstel deed,
dat hij zich zou plaatsen aan het hoofd van
den Italiaanschen statenbond, die zich ten doel
zou stellen, om de Oostenrijkers uit Italië te
verdrijven. Hij deed dit voorstel in opdracht
van den Sardinischen minister Globorti (Vin-
cenzo j, die straks in een geschrift zijn idee zou
uiteen zetteu over diie statenbond onder voor
zitterschap van den Paus en de bescherming van
de Sardinische wapenen. De Paus weigerde, en
hij moest weigeren: vooreerst kon hii zich niet
vereenigen met de beginselen van het Libe
ralisme, die aan den opzet ten grondslag lagen,
en vervolgens, de Paus is de vader van alle ge-
loovigen, zijn zending is een zending van vrede,
hij moeht niet gaan staan aan het hoofd van een
oorlogsverbond.
Van dien tijd af wordt de Pauselijke staat
door de nationalisten beschouwd als een sta-
in-den-weg voor de Italiaansche eenheid, en
dezelfde Gioberti verklaart zich voor de lei
ding van Sardinië en de verkrijging van de
Italiaansche eenheid met opheffing van den
Pauselijken Staat.
De revolutie van 1848 heeft den Paus ge
dwongen te Vluchten naar Gaeta en het was
alleen door de hulp van de groote mogendheden,
dat aan het revolutionair bewind in Rome een
einde kon worden gemaakt en in 1S50 keerde
Pins terug naar Rome. In 1855 nam Sardinië
ongevraagd deel aan den Krimoorlog aan de zij
de van Frankrijk en Engeland: Victor Emanuel
(1849—1878) werd bijgestaan door zijn mi
nister Cavour, die met geen middelen ontziende
volharding streefde naar de eenheid van Italië.
Door het deelnemen aan den Krimoorlog had
Sardinië zijn Intrede gedaan ln het concert der
hef neusje
van aen zalm
lederen Zondag Patronaat St. Dominical
Godsdienstonderricht en ontspanning ln M(
patronaatsgebouw Erumastraat. ran half achj
tot negen uur.
's Maandags repetitie Muziekgezelschap 8|>
Ambroslus 8 uur, R. K Volksbond,
lederen Maandagavond clubavond H..
Damclub I.D.O. Kath. Kring.
Dinsdag bestuursvergadering R. K. -Metaal»
bewerkersbond „St. Eloy", Gebouw R. K,
Volksbond.
lederen Woensdag Repetitie Konlnkl. man*
nenzaugvereeniging „Orpheus", Gebouw R. S,
Volksbond. Aanvang half negen,
lederen Woensdagavond vergadering .Katbo»
llek Streven" Gebouw Kath Kring.
lederen Woensdagavond van hall acht tot
half tien, gelegenheid tot het afhalen van naai*
werk bij de Thereslavereenfglng aan bet go-
bouw van den R. K. Volksbond.
lederen Woensdagavond van 1 uur tof
half negen zitting bestuur Spaarfonds R K,
S. V. „Excelsior" Gebouw Kath. Krir.g.
lederen Woensdag Patronaat St. Don'iiicai
zaagles in het patronaatsgebouw, Emm straat
van half acht tot negen nur
Eiken 2en en ten Vrijdag van de maand
vergadering Kath. Leven Bovenzaal Beyers-
bergen. Aanvang half negen
lederen Vrijdag oefeningavond van de R. K.
E. H. B. O. Gebouw R. K Volksbond. Aanvang
kwart over acht
Maandag 11 Maart
Vertooning van de Afrika-film der WlttS
Paters van Kard. Lavlgerie: „Geheimzinnig
Afrika" door Pater Plet Zoetmulder in den
R. K. Volksbond Aanvang 8 uur,
Vertooning van de film „Geheimzinnig
Afrika" voor de hoogste klassen der Katho
lieke scholen. Gebouw R. IC. Volkshond Aam*
vang 4 uur.
Woensdag 13 Maart
R. K. S. V. „Excelsior", algemeene ver
gadering der damesafdeellng. Gebouw R, Kt
Kring. Aanvang half 9.
Vergadering R. K, Jongensvakcentrale. Spr.
de heer A.Gommers, hoofdbestuurder R. Kt
Bouwvakarbeidersbond;, tevens filmvoorstel
ling, Bovenzaal R. K. Volksbond. Aanvang
uur.
WIJ ONTVINGEN, UIT MEXICO EEN FOTO, die een eigenaardig licht werpt op de m,
gewoonten en toestanden in dat land. Het is een foto van de menigte, die tegenwoo dig
was bij de begrafenis van den ter dood gebraohten moordenaar van president Obregon^
José de Leon Tóral. Men ziet op de foto, hoe men den lijkwagen met handgeklap begroef
