OUDE COURANTEN
JONGSTE BEDIENDE
ADVERTEERDERS,
DENKT DAAR AAN!
ILfarft
u
1
Ut
SCHEEPSWERVEN IN ONS LAND
UIT HET BUITENLAND
f
f
f
f
te koop a 5.50 per 100. 26.25 per
500 en ƒ50- per 1009 K.G.
1 accountantskantoor!
Advertentiën
Bloemenmagazijn „CORONA" Hoogstraat 75
AANKOMENDE BEDIENDE
I
MAANDAG 21 OCTOBER 192.
EERSTE BLAD.
PAGINA
OPKOMST EN ONTWIKKELING
Waartoe een felle concurrentie
strijd leidde
Droogdokken
KOELI-AANSLAGEN IN INDIë.
NEDERLAND EN BELGIë.
HET A.S. CONSISTORIE
MASSA-TERUGKEER VAN ARBEI
DERS TOT DE KERK IN
OOSTENRIJK.
DE STRIJD OM WALVISCH EN
OLIE.
Goud maken uit lood
W. S.
GEBOREN:
EDUARDUS CHRIST1ANUS
GUSTENH0VEN,
Geertruida Giesen,
ANNA SCHEELE'
J. L. Oosterwaal,
JEANNE BALLAN&ÉE.
MARIE J. B. HERMENS,
Frans H. J. Reynders,
Mr. AUGUSTINUS JULIANUS MARIA HUBERTUS VAN BAAR,
Mr. AUGUSTINUS JULIANUS MARIA HUBERTUS VAN BAAR,
ongebruikte exemplaren
Groote Markt 30, Rotterdam.
Af te halen aan het bureau van DE MAASBODE,
J. F. M. RADEMAKERS
GEVRAAGD. Liefst voor directe
indiensttreding. Adres bevragen:
Bureau: Nieuwe Schiedamsche
Courant KOEMARKT 4, SCHIEDAM
SIMD5 EEN EEUW
De Courant, die hier
ter stede het MEEST
GELEZEN wordt, is
KOEMARKT 4
TELEFOON 68085
RDAKhUi5&ZOMEMOL5r
êe/2 betrouujbaöröürea
£ttr
S
HET VERKRIJGEN VAN GOEDE WERKKRACHTEN IS EEN DER
GROOTSTE M0EILIJKHEI>EN
F
1
VOOR BE BESCHIKBARE KRACHTEN
IS OP HET OOGENBLIK WEL
BEHOORLIJK WERK
Met de buitenlandsche toestanden
moet terdege rekening worden
gehouden
In de jongste kwartaalsuitgave van de Am-
sterdamsche Bank is een interessant artikel op
genomen van de hand van den heer D. Goedkoop
Dzn., directeur der Nederlandsche Scheepsbouw
Mij., over het Nederlandsche scheepsbouw- en
reparatiebedrijf. De deskundige schrijver opent
zijn overzicht ongeveer aldus:
In het midden der zeventiende eeuw stond
Nederland aan den top als zeevarende mogend
heid, doch reeds in de tweede helft van die eeuw
kwam daarin belangrijke verandering.
De groote rijkdommen, in de Nederlanden ver
worven, werkten nadeelig op het initiatief zijner
bevolking, zoodat ook ter zee onze bedrijvigheid
hoe langer hoe meer verslapte en deze door de
Napoleontische oorlogen en de invoering van het
Continentaal-stelsel den genadeslag kreeg, waar
mede ook automatisch de scheepsbouw tot ver
val kwam en helaas gedurende bijna de geheele
19e eeuw tot en met haar laatste decennium
bleef.
Hoofdzakelijk was dit een gevolg van de toepas
sing van stoom als beweegkracht op en de in
voering van ijzer als materiaal voor den bouw
van schepen.
In Nederland heeft men zich, eerst lang nadat
dit in Engeland het geval was, op den bouw van
ijzeren schepen toegelegd. Het eerste ijzeren
zeeschip, ten dienste van den handel, in Neder
land gebouwd, was de schoener „Industrie" in
1847 aan de Kinderdijk gebouwd voor rekening
van den heer W. Ruys J.Dzn. te Rotterdam, doch
tusschen de jaren 1851 en 1858 bedroeg het aan
tal gebouwde en in aanbouw zijnde ijzeren zee
schepen slechts 16 stuks en dan nog alleen zeil
schepen.
En ofschoon nu verschillende werven in Hol
land, zooals te Rotterdam, Amsterdam en aan den
Kinderdijk zich vanaf dien tijd geregeld toeleg
den op den bouw van ijzeren zeeschepen, vlotte
de zaak hier niet erg, vooral in verhand met het
weinig vertrouwen dat de meeste reederijen,
hoofdzakelijk voortvloeiende uit de gewone Ilol-
landsche omzichtigheid, ten deze in de capaciteit
van de Nederlandsche werven hadden.
En niet alleen de Nederlandsche reederijen,
maar zelfs onze eigen marine maakte daarop
geen uitzondering.
Dat het lang heeft geduurd, eer de Nederland
sche werven het volle vertrouwen van reederijen
en marine hebben verworven, en als gelijkwaar
dig werden beschouwd met buitenlandsche, en
dan voornamelijk Engelsche en Duitsche, moge
blijken uit het feit, dat de Stoomvaart-Maatschap-
Pij „Nederland" eerst in 1905 en de Maatschappij
„Zeeland" eerst in 1920 den bouw harer mail
schepen voor het eerst aan een Hollandsche werf
opdroegen, terwijl nog in 1913 de marine den
«tuw van 4 torpedobooten opdroeg aan een
DHitsche werf.
pjMet het begin van de 20e eeuw is er echter
tóngzjjmerhand een toenemende verbetering in
dezen stand van zaken waar te nemen en kun
nen wij bij steeds toenemende gross tonnage
tot een bedag van 118.153 tons in 1914 meestal
gemakkelijk de 5e plaats bezetten na het United
Kingdom, de United States, Duitschland en
Frankrijk.
Gedurende en na den oorlog
Van nu af aan, d.w.z. vanaf het eerste oorlogs
jaar 1914, wisselt het beeld snel. Ofschoon de
aanvoer van materiaal velerlei bezwaren onder
vindt, stijgt het aantal te water gelaten tonnen
terwjjl door het feit, dat dit aantal in de oorlog
voerende landen snelt achteruitgaat, onze plaats
ln de rij der scheepsbouwende landen stijgt.
In 1917 en vooral in 1918 worden echter de
moeilijkheden om materiaal te krijgen van dien
aard, dat de nieuwbouw zeer bezwaarlijk gaat.
En dan komen de eerste na-oorlogsjaren, waar
in over de geheele wereld en ook in ons land de
aanbouw der schepen een ongekende vlucht
neemt. Het aantal te water gelaten gross tons
stijgt belangrijk en bereikt in 1921 het ongekend
hooge cijfer van 232.042. Het is een begrijpelijk
feit, dat een dergelijke opbloei oorzaak is, dat
ieder daarvan wil profiteeren en zoo ziet men dan
ook het verschijnsel zich voordoen, dat overal
in den lande scheepswerven, welke zich tot nu
toe uitsluitend toelegden op rivier-scheepsbouw,
zich gaan inrichten voor zeebouw, terwijl de wer
ven, welke zich reeds speciaal met zeebouw bezig
hielden, zich haasten om hunne capaciteit uit te
breiden.
Waar het aantal werven, dat in 1912 schepen
boven 1000 bruto tonnen in aanbouw had, slechts
8 bedroeg, bedroeg dit aantal 49 in 1921.
Doch nog is van verscheidene dezer werven
het eerste schip niet te water of afgeleverd, of
reeds treedt de malaise in, met het gevolg, dat
verschillende werven óf geheel stil moeten wor
den gelegd, óf in hooge mate hun bedrijf moe
ten inkrimpen.
Zoo onverwacht en zoo snel kwam hier de
kentering, dat er voorbeelden zijn van nieuw op
gerichte werven, welke niet eens in bedrijf kon
den komen.
Op het oogenbllk is de toestand dan ook zoo,
dat thans het aantal werven, dat in ons land in
aanmerking komt voor het bouwen van groo-
tere schepen, weer is teruggebracht tot plus
minus 15.
Een noodlottig gevolg van de groote uitbrei
ding. die de werven, welke de catastrophe zijn
te boven gekomen, hebben ondergaan, is deze, dat
er tusschen deze werven een dusdanige concur
rentiestrijd is ontstaan en nog bestaat, dat van
een rendabel bedrijf, althans voor zoover het den
nieuwbouw betreft, geen of nauwelijks sprake is.
Financieele resultaten
Arbeidsmarkt en omzet
Wanneer wij nu de finanoleele resultaten der
werven over de laatste 10 jaren eens aan een
onderzoek onderwerpen, dan blijkt daaruit, dat
ook in dat opzicht de jaren 1920 en 1921 de
gunstigste geweest zijn, maar tevens, dat, waar
reeds in 1925 het aantal te water gelaten ton
nen weer begint te stijgen, eerst eenige finan
cieele verbetering in 1928 waarneembaar begint
te worden.
Hoe vreemd dit ook moge lijken, is het een
feit, dat het verkrijgen van goede, geschoolde
werkkrachten een der grootste moeilijkheden
is, waarmede de scheepsbouw-industrie heeft
te kampen. Zoo gauw de scheepsbouw maar
weer eenigszins opleeft, blijkt telkens, dat in
Nederland het aantal bekwame werklieden in
den scheepsbouw veel te gering is. In hooge
mate hebben wij dit ondervonden in de eerste
na-oorlogsjaren en ook thans, nu de scheeps
bouw weer ongeveer hetzelfde aantal noodig
heeft, blijkt dit maar al te duidelijk. Weliswaar
heeft de hoeveelheid onderhanden werk nog niet
weer die van de jaren '20'22 bereikt, doch de
sindsdien doorgevoerde 8-urige werkdag speelt
den scheepsbouw in dit opzicht ernstige parten.
Op het oogenblik, nu, zooals gezegd, de behoef
te aan werklieden weder stijgende is, zien meer
dere Hollandsche werven zich gedwongen, ar
beidskrachten uit den vreemde en dan hoofd
zakelijk uit Duitschland te doen overkomen.
Ofschoon het zeer moeilijk is, om een juist
denkbeeld te geven van den financieelen in
vloed van den scheepsbouw op ons economisch
leven, kunnen de volgende cijfers toch eenlg
denkbeeld geven van de geldelijke bedragen, die
in ons land door middel van den scheepsbouw
en de daarmede samenhangende industrieën om
gaan.
De hoeveelheid staal in den scheepsbouw be
werkt, kan "claarbij het beste als uitgangspunt
dienen. Uitgaande van de hoeveelheid staal,
die de Coöperatieve Inkoopvereenlging van Me-
taalindustrieelen in 1928 speciaal voor scheeps-
bouw-doeleinden heeft ingevoerd, zoowel voor
nieuwbouw als reparatie, mogen wij de hoeveel
heid, die voor dit doel in geheel Nederland in
1928 is ingevoerd, veilig op 130.000 tons van 1000
K.G. taxeeren.
Wij kunnen verder aannemen, dat, gezien de
cijfers van de jaarlijksche invoeren, van boven
staande vereeniging, deze 130.000 tons in plus
minus één jaar zullen zijn verwerkt, waarop een
bedrag van den omzet in den scheepsbouw in
Holland van plus minus 150 millioen veilig
mag worden gebaseerd.
Het reparatiebedrijf
Onder het vorenstaande bedrag hebben wij
ook de reparatie betrokken en uit den aard der
zaak is het hoogst moeilijk om den invloed hier
van afzonderlijk te bepalen, omdat op bijna alle
werven, die tegelijk nieuwbouw en reparatiewerk
doen, dezelfde werklieden dan eens aan nieuw
bouw en dan eens in de reparatie werken. Waar
echter alleen de twee Rotterdamsche werven,
nl. die van Wilton en van de Rotterdamsche
Droogdok Maatschappij samen plus minus 6000
werklieden en de twee Amsterdamsche groote
dok-maatschappijen samen plus minus 1500
werklieden geregeld voor reparatie in dienst
hebben, blijkt de totale hoeveelheid reparatie-
werk, dat in Nederland uitgevoerd wordt, groot
genoeg te zijn om plus minus 10.000 werklieden
geregeld werk te doen hebben. Dit aantal omvat
dan echter tevens hen, die in de scheepsmachine-
reparatie werkzaam zijn.
Wat hierboven gezegd is omtrent de uitbrei
ding, die de nieuwbouw-capaciteit op de ver
schillende werven na den oorlog heeft onder
gaan, geldt in dezelfde mate voor de reparatie
capaciteit, zooals blijkt uit onderstaanden staat
van dokken en hun maximum dokvermogen, in
Nederland aanwezig sedert 1903.
(Maximum dokvermogen in tons v. 1016 K.G.)
1928
1903
Amsterdam
13—120225
6—17500
Spaarndam
1— 350
Hellevoetsluis
2— 6500
2— 6500
Den Helder (Xieuwed.)
2— 10000
2—10000
Rotterdam
12—144000
638600
Schiedam
3— 20500
Vlissingen
1— 3000
1— 3000
Middelburg
1— 7500
1— 7500
IJmuiden
2— 1250
37—313325
18—83100
Hieruit blijkt, dat, waar Rotterdam (Schiedam
medegerekend) in 1928 4.3 maal meer capaciteit
had dan het in 1913 had, deze factor in Amster
dam niet minder dan 6.9 bedraagt. Dat deze
factor voor Amsterdam, althans voor de tegen
woordige beschikbare hoeveelheid reparatiewerk,
zeker te hoog is, blijkt uit het feit, dat de beide
groote Amsterdamsche dokmaatschappijen nog
voortdurend lijden aan te weinig opdrachten om
hare dokken bezet te houden, terwijl in Rotter
dam in den laatsten tijd de daar aanwezige dok
ken vrijwel geregeld bezet zijn.
Wat brengt de toekomst?
De toestand van den scheepsbouw in ons land
op het oogenblik resumeerend, zegt schr. ten
slotte:
le. dat de capaciteit aan hellingen op de Ne
derlandsche werven zóó groot is, dat de onvol
doende orders oorzaak is, dat een groot deel der
hellingen onbezet is;
2e. dat, ofschoon dus de capaciteit aan hel
lingen een veel grooter bouwcapaciteit der wer
ven zou toelaten, er voor de beschikbare werk
krachten op het oogenblik behoorlijk werk is;
3e. dat het tekort aan geschoolde werkkrach
ten een groote handicap zal blijken te zijn, om
de scheepsbouw-industrie in ons land belangrijk
uit te breiden;
4e. dat de in den scheepsbouw, althans voor
nieuwbouw te bedingen prijzen geen of nauwe
lijks eenige winst overlaten.
Of er ten opzichte van dit laatste punt bin
nen redelijken tijd gunstige verandering is te
verwachten, is moeilijk te zeggen, doch gezien
het feit, dat de scheepsbouwnijverheid niet aan
bepaalde plaatsen en zelfs niet aan bepaalde
landen is gebonden, moet terdege rekening ge
houden worden met de buitenlandsche toestan
den. En waar we dan zien, dat juist tengevolge
van de uitbreiding, die alle werven, ook die bui
tenslands, in de eerste na-oorlogsjaren hebben
ondergaan, de scheepsbouw-capaciteit over de
geheele wereld verre de vraag overtreft, ziet het
er voorloopig niet naar uit, dat, in het algemeen
gesproken, de toestand belangrijk zal verbe
teren.
De verstrooide professor.
„Is dat de goedkoopste parapluis, die u
hebt?"
„Ja, mijnheer, dat is de allergoedkoopste die
wij hebben".
„Dan neem ik ze. Ik heb ze alleen noodig,
om ze in den trein te laten liggen".
Een complot op de onderneming
Kanopan Oeloe
MEDAN, 19 October. (ANETA) Op de land-
bouw-onderneming Membang Moeda, welke
grenst aan de onderneming Kanopan Oeloe, zijn
twee vergeefsche aanvalspogingen op den ad
ministrateur en een assistent gedaan. De oor
zaak van dezen aanval moet gezocht worden in
een geschil over het werk. Een koelie werd
gearresteerd.
MEDAN, 18 October. (ANETA) Naar de Deli-
Courant meldt, bedraagt het aantal gearresteer
den in verband met de aanslagen op de onder
neming Kanopan Oeloe thans zestien. Het Bin-
nenlandsche Bestuur meent, dat de slechte geest
op de onderneming te wijten is aan bepaalde
daar heerschende toestanden, die reden zouden
geven tot ontevredenheid. In den morgen van
den dag der aanslagen is de arbeidsinspectie
nog op de onderneming geweest en heeft de
koelies ondervraagd, buiten tegenwoordigheid
van het Europeesclie personeel of de mandoers.
De inspectie vernam toen geen enkele klacht.
Een voorloopig onderzoek heeft evenmin aan
getoond, dat er klachten bestonden. Het meeren-
deel van de koelies verklaarde dat de adminis
trateur zeer goed was. De assistent Evertsen,
die denzelfden dag word aangevallen, heeft
tegen een koelie gezegd, die het contract had
uitgediend en de kebon verlaten wilde, dat hij
in overeenstemming met de koelieordonnantie
de dagen, dat hij in de gevangenis had gezeten
en ziek was geweest, moest uitdienen, waardoor
de koelie eerst in December wes zou kunnen.
De koelie heeft hierop met een parang den
assistent licht verwond.
MEDAN, 18 October. (ANETA) De Sumatra-
post deelt mede, dat de vermoedelijke oorzaak
van de aanslagen op de onderneming Kanopan
Oeloe, is opruiing door een mandoer, die voor
hoofdmandoer gepasseerd was. Een complot
werd gevormd tot het vertnoorden van alle
Europeanen op de onderneming. De veldpolitie
patrouilleert op de onderneming. Alles is thans
rustig.
KANAAL-ONTWERPEN
Voordeelen, gezien van Nederlandsch
standpunt, volgens Belgisch
inzicht
Men seint ons uit Brussel:
Naar aanleiding van een bezoek, dat een af
vaardiging van de Belgische socialistische
partij bracht aan het Kanaal van Hansweert,
het Mastgat, Hellegat, Hollandsch Diep, de
Dordtsche kil en <^e Moerdijk heeft oud-minis
ter Camille Huysmans een uitvoerig artikel in
de Peuple geschreven, waarin hij o.a. zegt den
indruk gekregen hebben, dat het Nederland
sche kanaal-ontwerp, waarin men waarde toe
kent voor de onderhandelingen, niet aanvaard
baar is.
Niet alleen wordt een gevaarlijke ingangs
poort aangeboren, maar ook de uitgangspoort
levert gevaar op. Bij het Belgisch tracé daar
entegen wordt de duur van de vaart over dit
traject verkort, terwijl het opstopping en alle
daarmee gepaard gaande inconvenienten ver
mindert. Bovendien biedt dit laatste tracé
groote voordeelen, gezien van Nederlandsch
standpunt, van eventueele industrieën in die
streek. Huysmans hoopt, dat de Nederlandsche
partijgenooten, hetgeen hij beweert, ter plaat
se zullen controleeren. Moeten de Belgen wer
kelijk den sleutel van de Maas in het Oosten
in handen houden om voldoening te krijgen in
het Westen op de Schelde, vraagt de oud-minis
ter ten slotte.
DE INBRAAK TE CASTRICUM.
De dader gearresteerd.
Vrijdagavond laat is op de kermis te Purme-
rend aangehouden zekere G. T. uit Castricum
die aldaar een inbraak had gepleegd. Van de
2000, welke hij ontvreemd had, was nog de
helft in zijn bezit.
Op 28 October a-s.
Men seint ons uit Rome d.d. gisteren;
De „Osservatore Romano" deelt mede, dat de
Paus op Maandag 28 October een geheim con
sistorie zal houden. De H. Vader zal daarbij
den aartsbisschop van Teledo, kardinaal P.
Segura y Saenz, die op 19 December 1927 tot
kardinaal is gecreëerd den rooden hoed opzet
ten den ring aan de hand steken en de titel
kerk aanwijzen.
Van groote beteekenis
De „Deutsche Presse" publiceerde dezer
dagen over bovenstaand onderwerp een be
langwekkend artikel.
Op de afvalbeweging in Oostenrijk, zoo lezen
wij, is een terugkeerbeweging gevolgd, die per-
centagegewijs reeds van meer beteekenis is
dan eerstgenoemde beweging.
Wat dit feit beteekent, kan men slechts dan
begrijpen, wanneer men de fanatieke propa
ganda volgt, die nu sinds meer dan tien jaren
in woord, geschrift en beeld tegen de Katho
lieke Kerk in Oostenrijk gevoerd wordt.
Wat nu den ommekeer betreft, die zich aan
het voltrekken is, daarover kunnen de volgende
opgaven worden verstrekt:
Terwijl in het jaar 1928 de groei der Katho
lieke Kerk tegenover den Katholieken-afval te
Weenen 15,1 bedroeg, is dit cijfer, ondanks een
verscherpte afval-propaganda, in het tweede
kwartaal 1929 reeds tot 22 pCt gestegen.
Merkwaardig mag het heeten, dat de trek
naar de Kerk te Weenen juist in de arbeiders
wijken het duidelijkst aan den dag treedt.
In Weenen is in het voorjaar zelfs èen groot
aantal volwassenen, die tot dan toe geen enkele
religie aanhingen, in de Katholieke Kerk ge
treden.
Twee en twintig percent, dus meer dan een
vijfde van de in het laatste kwartaal afgeval
len Katholieken, zijn weer in den schoot der
Kerk teruggekeerd, ondanks de terreur, die
hen wacht.
En wie gelegenheid heeft, met zulke terug
gekeerden in aanraking te komen, zal de groote
zielsverandering dezer mensohen niet kunnen
loochenen.
Engeland tegen Noorwegen
Onze correspondent te Oslo meldt ons:
Een Noorsche walvischvangstonderneming
heeft een tijd geleden, een paar eilandjes be
zet bij de Zuidpool.
Dat heeft in Engeland sensatie gewekt.
Diezelfde onderneming heeft dit jaar op een
harer schepen een paar vliegtuigen meege
nomen, waarmee de bekende vliegers Riisir
Larsen en Lützkow onderzoekingstochten in
het Zuidpoolgebied zullen verrichten. De
onderneming ontkent beslist, dat zij bijbedoe
lingen daarbij hee^t. Haar eenig doel is haar
bedrijf te moderniseeren, de vliegers zullen
daarom alleen maar naar walvisschen zoeken.
De Engelschen vertrouwen de zaak niet en
de Engelsche pers heeft een scherpen toon
tegen Noorwegen aangeslagen, dat bezig is
zich aan de Zuidpool te vestigen
Engeland beschouwt zich zoo'n beetje als de
eigenaar van het Zuidpoolgebied buiten de
strook, waar de Fransohen zoo half beslag op
gelegd hebben. De Amerikanen zouden ook
graag een deel voor hun rekening nemen.
Op het oogenblik vertoeft Byrd er, Wilkins
is op weg, de Noren zijn er op verkennings- en
vangsttocht en een Engelseh-Australisohe ex
peditie maakt zich gereed, een onderzoekings
tocht te ondernemen in de ijsgebieden zoo rijk
aan walvisschen, die tot olie „verwerkt" wor
den.
Een bewering, die
niet voor onzen
tijd is
Herr Tausend beweert goud te kunnen
ken uit lood.
Die bewerking is volstrekt niet nieuw. Ree
fff
talloozen vóór hem hebben hetzelfde geZI
maar geen enkele heeft het klaargespeeld-
egdr
d»1
Het is intusschen verbazend jammer,
Herr Tausend niet eenige eeuwen vroeger 8°
boren is, want dan had hij zeker meer su"
gehad, niet om goud te maken, maar om
menschen te suggereeren, dat hij den z
der wijzen had gevonden. Hij had moeten
grijpen dat onze tijd veel te nuchter en Proza1^-»
is, om met ontzag op te zien naar iemand,
zegt, goud te kunnen maken.
Zijn voorvaderen, de alchimisten, dia
zelfde beweerden, stonden er anders voor.
genoten soms de hooge bescherming van vorst
als Hendrik VI van Engeland, Karei VII
Frankrijk en Frederik III van Denemarken,
de onderzoekingen met alle kracht bevorder"
en meestal stellig overtuigd waren, dat 111
eenmaal zou slagen.
Men mag alle alchimisten niet voorste"
als oplichters, die op kosten der gemeenst"1
of van goedgeloovigen een gemakkelijk leveB
leidden. Geleerden als Roger Bacon, Vi"aI3^
vanus verdienen allerminst den naam van
driegers, maar tal van individuen ontpoP1
zich plotseling als alchimisten en hun
larij bracht de goed bedoelde, doch mis""*
pogingen van eerlijke onderzoekers in discf
diet.
Nu heeft Hendrik VI van Engeland in
i»
geschiedenis der alchimie geen bijzonder m"1
rol gespeeld. Lang heeft men gemeend, dat
tl
werkelijk vertrouwen had in de kunst der g°tt^
makers en dat hij daarom Fauceby, Kirkeby e
Raghy octrooi verleende om goud te maKeI1!
welk privilege later ook nog aan anderen
toegestaan.
Het product, dat uit hun handen te v°°1'f
schijn kwam, was natuurlijk geen goud, n1^
een koperamalgaam met een groot gehalte "a
kwik. Het was gemakkelijk te pletten en
edele koning maakte zijn onderdanen gelufc®
door het te laten vervaardigen voor de beroep
de Rozenobels, die, als zij hun werkelijk g°u
gehalte hadden, ongeveer twaalf Nederlands"13
guldens waard waren geweest.
In het buitenland had men deze konink")^
geste spoedig in de gaten. Schotland, toen
een afzonderlijk koninkrijk, trachtte eerst do°
straf en streng toezicht het waardelooze go®1"*
buiten de grenzen te houden, maar toen "e
niet hielp, kwam er een algemeen verbod o!t>
met Engeland handel te drijven.
Frankrijk betaalde met gelijke munt, d-V3'
bracht ook valsch geld in omloop. Zoolang a
Engelschen in Frankrijk waren, had deze maa
regel wel succes. Toen ze na het optreden va"
Jeanne d'Arc meer en meer werden terugg®"
dreven, werd de eigen bevolking van FrankrÜ"
de dupe en bleef met den rommel zitten.
De valsche Rozenobels van Hendrik VI z"®
gelukkig niet lang in omloop gebleven, wa"
het publiek weigerde ze aan te nemen en sp®8"
dig werden ze weer ingetrokken.
Pieter Brueghel, de boeren-Brueghel,
de goudmaak-rage van zijn tijd op het do""
vereeuwigd. Jorden Ruigkop is met vrouw..??
kinderen bezig in zijn laboratorium. Doct$
Chrysopoëticus, die den steen der wijze»1
den knop van zijn wandelstok draagt,
reid Jorden voor een zak goede gouden kroö®0
het groote „Magesterium" of den Rooden Leeu^
te leeren vinden.
Rechts op het schilderij ziet men hem v°ot
zijn boeken zitten, want het groote magesteriulïl
is de steen der wijzen, waarmede men de natud'
beheerscht, zich al haar schatten toeeigent, a''0
kwalen geneest cn weer jeugdig wordt.
Hoe de zaak loopt laat de schilder ons rielJ
door het open venster: de tocht naar het Arm®11'
huis.
Hij joeg zijn geld in rook en wind,
Door schoorsteen en fornuis,
En zoekt berooid, met vrouw en kind.
De deur van 't armenhuis.
g Op Zondag 3 November a.s.
hopen onze geliefde Ouders
JOHANNES DEGENKAMP
en
HENDRIKA J. DE LEEUW
g hunne 25-jarige Echtvereeni-
ging te herdenken.
Hunne dankbare kinderen.
64160 12
CLARA
Dochter van:
J. VELTHUIS—Nooy.
Amsterdam, 20 October 1929.
Overtoom 472. 64176 6
De Heer en Mevrouw
B. TEN HORNVan der Waarden
geven met genoegen kennis van de
geboorte hunner Dochter
ELIZABETH.
Nijmegen, 20 October 1929.
64142 6
De Heer eu Mevrouw
EMILE FRANKE—SCHRIJVER
geven met blijdschap kennis van de
geboorte van hun dochter
NELLY.
's-Gravenhage, 18 October 1929.
Lubeckstraat 69
1981R 7
Heden overleed plotseling, tot
onze groote droefheid, mijn ge
liefde Echtgenoot, onze zorgzame
Vader, Behuwd- en Grootvader
eerder Weduwnaar van
in den ouderdom van 77 jaren.
Uit aller naam
S. M. GUSTENHOVEN—
Hagelaar.
Rotterdam, 19 October 1929.
Lusthofstraat 109b.
De HH. Uitvaartdiensten zullen
plaats hebben Woensdag a.s. te
half 10 ure in de Parochiekerk
van den H Lambertus, waarna
de teraardebestelling op de Be
graafplaats Hoflaan.
64166
Heden overleed plotseling, ten-I
gevolge van een noodlottig on
geval, tot onze diepe droefheid,
onze geliefde Moeder, Behuwd-
en Grootmoeder, Mevrouw
Weduwe van den Heer
in den ouderdom van 62 jaar.
Uit aller naam
J. E. M. OOSTERWAAL.
Dordrecht, 19 October 1929.
Veersteiger 3.
64171
Heden overleed in het Rustoord
St Jozef te Beverwijk, na voor
zien te zijn van de H.H. Sacra
menten der Stervenden, in den
ouderdom van 75 jaar. onze lieve
Zuster en Tante
Uit aller naam,
C. H. BALLANGER
Pastoor te Bussloo.
Beverwijk. 19 October 1929.
De Heilige Uitvaartdienst zal ge
houden worden in de kapel van
het rustoord St. Jozef te Bever
wijk op Dinsdag 22 October des
voormiddags 10.15. waarna de
begrafenis op het R. K. Kerkhof
aldaar.
Eenige en algemeene kennisgeving.
Heden overleed na een geduldig
gedragen lijden onze geliefde
Echtgenoote, Moeder en Groot
moeder, Mevrouw
Echtgenoote van den Heer
voorzien van de laatste H.H. Sa
cramenten, in den ouderdom
van ruim 66 jaar.
Uit aller naam,
FRANS H. J. REYNDERS.
Kerkdriel, 19 October 1929.
Eenige en algemeene kennisgeving.
Heden overleed tot mijn diepe droefheid, tijdig voorzien van de H.H.
Sacramenten der Stervenden, in den ouderdom van 65 jaar, mijn
innig geliefde Echtgenoot, de Edelgrootachtbare Heer
Raadsheer in het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch.
Mevr. Mr. AUG. VAN BAAR—Van Meerwijk.
's-Hertogenbosch, 19' October 1929.
De plechtige Uitvaart zal plaats hebben op Woensdag 23 October a.s.
om 10 uur in de Kathedrale Basiliek van St. Jan.
Verzoeke geen bloemen wel H.H. Missen.
64167
Heden overleed tot onze diepe droefheid, tijdig voorzien van de H.H.
Sacramenten der Stervenden, onze dierbare Broeder, Behuwdbroeder,
Oom en Oud-Oom, de Edelgrootachtbare Heer
Raadsheer in het Gerechtshof te 's-Herlogenbosch.
Udenhout, Breda 's-Hertogenbosch, Vosselaer, 19 October 1929.
Mevr. Wed. Dr. IMMENSVan Baar
Kinderen en Kleinkinderen
Mevr. Wed. CH. VAN BAAR—Van Meerwijk
Kinderen en Kleinkinderen
Familie VAN MEERWIJK—Van Dijck.
64168
Till I 'I' III I l:!llll!iII1lllllill!llll IIlliil'lIi;iIllllI!lI!!I!III!llllllIinil!llll!!lllllllll|ll|j=Iim!l||IJl
E ROTTERDAM, CLAES DE VRI F SELAAN 28 - TEL. INT.324-38
s Onderzoek van boeken - Opmaken van rapporten - Opmaken van H
oalanaen - Adviezen voor associatie - Adviezen voor Credietver-
i leening - Adviezen voor belastingen.
Spreekuur aagelijks van 12 uur. H
fMF" Speciaal voor Belasting-Zaken.
LII:ll!!IIIIiIII!ll!llllllll!lllllllllllll!lllll!IllllllllinilllIllllIllllllllII!llllIIII[IIIIIIIIIIIIIIllllll!IIIIIIHIIIIIIIIIIllf
Voor de vele en hartelijke bewijzen
van deelneming door ons onder
vonden bij het zoo betreurd en
onverwacht overlijden van onzen
geliefden Echtgenoot, Vader, Be
huwd- en Grootvader, den Heer
HENDRIKÜS GERARDUS
VERMEULEN
betuigen wij onzen oprechten dank.
Mevr. de Wed. M. W.
VERMEULEN-van Hees
Kinderen, Behuwdkinderen
en Kleinkinderen-
Rotterdam, 21 October 1929.
64137 14
Voor de vele bewijzen van deelne
ming ontvangen bij het overlijden
van onzen beminden Broeder, Be-
huwd-broeder en Oom, den Heer
P. J. M. MASTBOOM
betuigen wij onzen hartelijken
dank.
Breda,
TH. M. VAN GILS—Mastboom
C. L. A. M. VAN GILS
en kinderen.
Roosendaal, N.-Br.
J. J. M MASTBOOM.
L. MASTBOOM—Schul
en kinderen.
Waalwijk,
J. S. M. WITLOX—Mastboom.
C. J. M. WITLOX en kinderen
C. M. E. TIMMERMANS—
Mastboom.
Mr. B. TIMMERMANS.
Voor de vele bewijzen van deelne
ming ontvangen bij het overlijden
van onzen besten Schoonzoon, Zwa
ger en Oom, den Heer
P. J. M. MASTBOOM
betuigen wij onzen hartelijken
dank.
Roosendaal, N.-Br.
D. M. C. A. VATJ DER LOO—
Schuijt.
M. M. J. D. MERTENS—
van der Loo.
J. J. M. MERTENS.
Philadelphia,
P. W. J. M. VAN DER LOO.
W. VAN DER LOO—
van Oostveen en kinderen.
Antwerpen.
G. E. J. M. VAN DER LOO.
Bristol.
A W. P. M. VAN DER LOO.
A VAN DER LOO—Gehrung
en kind.
s-Gravenhage,
Mr. W. P. M. VAN DER LOO.
M. H. A. L. VAN DER LOO—
Tholen en kinderen.
Speciaal adres voor Uw Bruidsbouquet, BEoemmanden,
Borquetten, Grafkransen en Graftakken
Aan afwerking wordt de meeste zorg besteed 488S 10
FABRIKAAT
5397S 30
w.*Jl!>SKTï? C" ÏAMW H-3.
ii
LET OP
HET LOODJE
nETOEn rwAM
5357S 29
Op een kantoor te Rotterdam wordt
een flinke
gevraagd. Accuraat werken en goed
handschrift vereischt- Sollicitaties
met geschreven brieven onder no;
120VMS bureau van dit blad.
ZT00MW4ZZO1E&J cJL.WILUtMö
ACHTEDMAVEH 10 CCTTECCAM
GEVRAAGD twee halfwas bakkers.
Persoon, Vlaardingerstraat 7.
4649G
ETERNITFLAAT op uw aanrecht,
onder Uw gasstel, kookstel en geen
last meer van vuile boel. Th. J. L.
v. d. Berg, Makkerstr. 8, Schiedam.
4650Ö
GEVRAATD een overhemd strijkster
en eenige nette meisjes. J. A. de
Winter, Stoom Waseh- en Strijkin-
richting „Edelweiss", Westmolen
straat 161.8. 464SC
feifj
